تحلیل جعفر قنادباشی کارشناس مسائل خاورمیانه از طرح ترامپ، پاسخ حماس و بیانیه ایران: واکنش حماس برخلاف خواست اسرائیل و آمریکا بود
روز یک‌شنبه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با صدور بیانیه‌ای از تصمیم حماس برای پذیرش طرح آتش‌بس ۲۰ ماده‌ای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا برای پایان نسلکشی دو ساله در غزه حمایت کرد.
روز یک‌شنبه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با صدور بیانیه‌ای از تصمیم حماس برای پذیرش طرح آتش‌بس ۲۰ ماده‌ای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا برای پایان نسلکشی دو ساله در غزه حمایت کرد. در این بیانیه آمده‌است: «هرگونه تصمیم‌گیری در این خصوص را در صلاحیت مردم و مقاومت فلسطین دانسته و از هر تصمیم آنها که متضمن توقف نسلکشی فلسطینیان، خروج ارتش اشغالگر صهیونیستی از غزه، احترام به حق تعیین سرنوشت مردم فلسطین، ورود کمک‌های بشردوستانه و بازسازی غزه باشد، استقبال می‌کند.» این بیانیه ساعاتی پس از آن منتشر شد که حزب‌الله لبنان هم با صدور بیانیه‌ای از تصمیم حماس اعلام حمایت کرده‌بود.
جعفرقنادباشی، تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه معتقد است که تصمیم حماس به پذیرش طرح آتش‌بس توپ را در زمین آمریکا و اسرائیل می‌اندازد و حمایت ایران و حزب‌الله لبنان از تصمیم مستقل گروه‌های مقاومت فلسطینی، نشانه‌ای از حفظ اتحاد در جبهه مقاومت و شکست تلاش‌ها برای ایجاد شکاف و چنددستگی در مقاومت منطقه است. در ادامه متن کامل گفت‌وگوی «هم‌میهن» را با جعفر قنادباشی، تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه مطالعه می‌کنید:
وزارت امور خارجه ایران بیانیه‌ای صادر کرد و از موضع حماس در قبال پیشنهاد آتش‌بس دونالد ترامپ حمایت کرد؛ اما بخش‌هایی از این پیشنهاد آتش‌بس، چندان با سیاست‌ها و رویکردهای ایران سازگار نیست. با توجه به این موضوع دلیل و انگیزه اعمال حمایت ایران از موافقت حماس با این پیشنهاد چیست؟
پاسخ حماس، در واقع دقیقاً همان چیزی است که نه آقای نتانیاهو می‌خواست و نه آقای ترامپ؛ یعنی پاسخی است که برخلاف خواست آنها، در واقع توپ را به زمین نتانیاهو و ترامپ می‌اندازد، چراکه این پاسخ، درون خود، دو سه موضوع بسیار مهم و کلیدی دارد که در واقع با راهبردهای ما منطبق است. یکی تأکید این پاسخ بر توقف جنگ و خروج نیروهای رژیم صهیونیستی، قبل از آزادی اُسراست. این با راهبردهای ما، با راهبردهای حماس و مواضع اولیه حماس بسیار هماهنگ است. مسئله بعدی، رد استقرار هر گونه تشکیلات غیرفلسطینی در غزه است. این هم باز با راهبردهای ما منطبق است.
موارد دیگر، موارد بسیار جزئی است. شما اصل طرح آقای ترامپ را که نگاه کنید، دیگر موارد آن مسائل شعاری یا فرعی است. مسئله اصلی، توقف جنگ و خروج نیروهای اسرائیلی است و بعد به‌طور خاص، تقدم و تأخر آن که در پاسخ حماس مستتر است؛ یعنی این که ابتدا توقف و خروج نیروها و بعد آزادی اُسرا، آن هم نه بی‌قیدوشرط، بلکه بر اساس مذاکره. هر گونه مذاکره آمریکا با حماس، یعنی به رسمیت شناختن حماس و این هم باز مسئله بسیار مهمی است که جمهوری اسلامی ایران با آن موافقت کرد.
شاهد بودیم که آقای نعیم قاسم، دبیرکل حزب‌الله، در سخنرانی روز شنبه خود به‌شدت از طرح آتش‌بس ترامپ انتقاد کردند؛ اما درست یک روز بعد حزب‌الله بیانیه داد و از موضع حماس در پذیرش پیشنهاد حمایت کرد. این تغییر موضع به چه دلیل بود؟
به هیچ وجه تغییر موضع نیست. طرح آقای ترامپ طرح مورد انتقادی است. بسیار غیرمنطبق با خواست مردم فلسطین است. در واقع طرحی انگلیسی است و پیشنهاد انگلیسی‌هاست که برای نجات نتانیاهو از جنگ و کاهش انتقادات از آمریکا ارائه شد. انتقادات به این طرح وارد است. حماس هم هرگز نگفته است این طرح، طرح درستی است یا آن را تأیید نکرده است. در این باره نباید اشتباه کنیم یا دچار مغلطه شویم. حماس هرگز طرح را تأیید نکرده است. حماس نه با طرح موافقت کرده، نه آن را رد کرده، نه قضاوتی درباره آن کرده است. مسلماً اگر الان هم از حماس بپرسید که آیا این طرح خوبی است، همان مواضع آقای نعیم قاسم را خواهد گفت. بحث قضاوت نیست.
شما دو گونه می‌توانید با این طرح برخورد کنید. یکی اینکه قضاوت کنید که آیا طرح درستی است؟ نه. طرح بر اساس خواسته‌های آمریکا و آقای نتانیاهو تنظیم شده و خواسته آنها را بیان می‌کند. اینجا پاسخ دادن به این طرح به معنی موافقت با کل طرح نیست. حماس هرگز نگفته با طرح موافق است. پاسخی داد که نه مثبت بود نه منفی. نه رد کرد و نه قبول کرد. بلکه نظر خود را درباره این سه موضوع گفت. یکی اینکه جنگ باید متوقف شود، یکی اینکه نیروهای اسرائیلی باید خارج شوند و بعد اُسرا باید طبق مذاکره آزاد شوند و دیگر اینکه تشکیلات فلسطینی باید حاکم باشد.
آقای نعیم قاسم نظری کلی داده است. او در مقام پاسخگویی به این طرح نبود. حماس بود که مخاطب این طرح بود و باید پاسخ می‌داد و پاسخ داد. آقای نعیم قاسم در مقام قضاوت بود. حماس در مقام قضاوت نبود، بلکه در مقام پاسخگویی بود. پاسخ‌دادن با قضاوت متفاوت است. در امور شخصی هم اتفاق می‌افتد. شما تصور کنید می‌خواهید منزلی بخرید. یک وقت می‌گویید این منزل خوبی نیست؛ اما یک وقت می‌پرسند حالا در این شرایط ممکن است این منزل را خریداری کنید؟ آن وقت نظری می‌دهید که یا موافق است یا مخالف. اینجا موضوع کاملاً متفاوت است. ما نباید دچار این مغلطه شویم که تصور کنیم، قضاوت درباره یک طرح کلی ۲۰ ماده‌ای با پاسخ‌دادن به این طرح به عنوان مخاطب یک چیز است. این‌ها دو موضوع کاملاً متفاوت هستند.
با توصیف شما می‌شود گفت حماس به این دلیل با طرح موافقت کرد که توپ را به زمین اسرائیل و آمریکا بیاندازد؟
دقیقاً همین‌طور است. حماس چند اقدام مختلف با این پاسخ انجام داد. اول اینکه چهره درست و منطقی از خود نشان داد؛ دوم، پاسخی که آنها تصور می‌کردند نداد؛ سوم، اسرائیلی‌ها را در فشار بیشتر قرار داد. زمانی که حماس می‌گوید باید جنگ متوقف شود و نیروهای اسرائیلی خارج شوند، طبیعتاً این با خواست افراطیون اسرائیلی منطبق نیست و دیدید که ولوله‌ای درون رژیم صهیونیستی افتاد.
به محض اینکه این طرح منتشر شد و حماس موافقت کرد، در میان مخالفین آقای نتانیاهو، انتقادهای زیادی از او شروع شد. حتی نسبت به آقای ترامپ چنین شد و هم روزنامه‌های اسرائیلی، تبلیغاتی علیه او به راه انداختند که او یکی از نیروهای حماس شده است. کاریکاتوری از ترامپ ساختند که سربند حماس داشت. این نشان داد که حماس با این اقدامش، درون نیروهای اسرائیل، درون جامعه صهیونیستی و نیز علیه ترامپ، ولوله‌ای ایجاد کند.
فکر می‌کنید بیانیه حمایت ایران و بیانیه حمایت حزب‌الله، نشان‌دهنده همان وحدت جبهه‌هایی باشد که در اوایل جنگ شاهد بودیم؟
نشان‌دهنده منطقی درست در مقابله با سیاست‌هایی است که انواع و اقسام فریب‌کاری‌ها را دنبال می‌کنند. ما از روند حماس حمایت کردیم. حماس هم بنا به گفته آقای خالد قدومی، نماینده‌اش در ایران، برای پاسخ‌دادن با همه طرف‌های جبهه مقاومت رایزنی کرده است؛ یعنی در واقع پاسخی که حماس داده، اقدامی خودسرانه نبوده و با رایزنی بوده است؛ اما ما در آغاز طوفان‌الاقصی، هیچ اطلاعی نداشتیم، حزب‌الله هم هیچ اطلاعی نداشت. اخیراً هم اطلاعاتی انتشار پیدا کرد و دوستان آقای سیدحسن نصرالله تأکید کردند که آقای سیدحسن نصرالله، هیچ اطلاعی از آغاز طوفان‌الاقصی نداشت.
آنها آغاز کردند و ما هم اطلاع نداشتیم. فقط وقتی آغاز شد، چون حرکت صحیحی بود، ما از آن حمایت کردیم. اینجا هم ما در تنظیم این پاسخ هیچ نقشی نداشتیم. حماس مستقلاً تصمیم گرفته است و این بسیار مهم است. این پاسخ، نه موافقت است و نه مخالفت و فشار را به صهیونیست‌ها برمی‌گرداند. این خیلی مهم است که روزنامه‌ها بگویند آقای الحیه که قرار بود ترور شود، در مقابل اسرائیلی‌ها می‌نشیند؛ یعنی همان حماس را به رسمیت شناخته‌اند که دارند با او گفت‌وگو می‌کنند. دقیقاً همان چیزی که اسرائیلی‌ها نمی‌خواهند، دارد در قاهره رخ می‌دهد.
به اعتقاد شما، آیا حمایت ایران از موضع حماس، پیامی هم برای دولت دونالد ترامپ و آمریکا داشت یا نه؟
نه. مسئله فلسطین مسئله جداگانه‌ای است و به نظر من هیچ پیامی از این لحاظ ندارد. پیامش وحدت میان نیروهای مقاومت است، هوشیاری و خردمندی است که در ایران هست و شکست تلاش‌های آنها برای جداکردن بخش‌های جبهه مقاومت از همدیگر.
