به دنبال راه سوم

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

ایران در صدد است روابط خود با شرق جهانی را رسمی کند و یک قدم به محور چین و روسیه نزدیک‌تر شود، زیرا مذاکرات هسته‌ای‌اش با قدرت‌های جهانی در معرض تزلزل است. ایران اخیرا یادداشت تعهداتی را امضا کرد که به موجب آن عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای (SCO) اعطا می‌شود. ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران روز جمعه گفت که گسترش سازمان آسیایی می‌تواند به مقابله با یکجانبه‌گرایی واشنگتن کمک کند و خنثی کردن تحریم‌های آمریکا نیازمند راه‌حل‌های جدیدی است. بلوک آسیایی که در سال 2001 تشکیل شد، تقریبا یک‌سوم اقتصاد جهان را در اختیار دارد. این بلوک شامل کشورهای شوروی سابق، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان و اخیراً هند و پاکستان است. ایران از سال 2005 یک کشور ناظر بود. تریتا پارسی، معاون رئیس اندیشکده کوئینسی می‌گوید در حالی که پیشنهاد ایران برای عضویت کامل برای اولین بار در سال گذشته تصویب شد، تصمیم روز چهارشنبه در یک موقعیت ناخوشایند اتخاذ شد، زیرا هم ایران و هم رهبران غربی امیدوار بودند که تاکنون تفاهمی برای احیای توافق هسته‌ای حاصل شود. پارسی به سی‌ان‌ان گفت: «ایران توانسته است از انزوای خود خارج شود و دروازه‌‌ای برای ورود به اقتصاد جهانی بیابد.» تحریم‌های غرب نقطه فشار مهمی بود که تهران را به پای میز مذاکره کشاند. در صورت احیای توافق هسته‌ای برخی از آنها برداشته می‌شد. با این حال، مذاکرات بار دیگر متوقف شد و تحلیلگران می‌گویند هم ایران و هم غرب در حال آماده شدن برای یک سناریوی بدون توافق هستند. الکس واتانکا، مدیر برنامه ایران در مؤسسه خاورمیانه گفت: «درحالی‌که احتمالاً کمک‌های مادی کمی از عضویت سازمان همکاری شانگهای حاصل می‌شود، ایران احتمالاً از مانور امضای تفاهم روز چهارشنبه استفاده می‌کند تا به جهان نشان دهد که تنها نیست.» وی با بیان اینکه جنبه نمادین این تفاهم غیرقابل انکار است، گفت: «اما در عمل این تفاهم در کوتاه‌مدت برای ایران معنای بسیار کمی خواهد داشت. در حاشیه این اجلاس که روزهای پنجشنبه و جمعه در شهر سمرقند ازبکستان برگزار شد، تصویر ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران در دیدار با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه منتشر شد.» واتانکا گفت: «در کوتاه‌مدت ابراهیم رئیسی چند لبخند دیگر از ولادیمیر پوتین خواهد دید و چند بار با او دست خواهد داد اما از نظر اقتصادی این تفاهم معنایی ندارد.» بنابراین، این اتحاد عمدتاً سیاسی به نظر می‌رسد، به ویژه با دور شدن روسیه و چین از غرب و نزدیک شدن به خاورمیانه. فردین افتخاری، کارشناس امنیت ملی و سیاست‌گذاری خارجی ایران، با اشاره به اینکه سازمان همکاری شانگهای نباید با بلوک‌های امنیتی غربی مانند ناتو مقایسه شود، گفت: «ایران عضویت خود را در چارچوب دستور کار امنیتی منطقه‌ای خود به حساب می‌آورد و معتقد است این سازمان از نفوذ و تجاوزات منطقه‌ای آمریکا جلوگیری می‌کند. بنابراین تهران در حال آزمایش الگوی جدیدی از روابط امنیتی چندجانبه در سازمان همکاری شانگهای است.» برخی همسویی‌های فزاینده ایران با روسیه و چین را به ناکامی آمریکا در اعمال نفوذ موثر خود نسبت می‌دهند. در سال 2020،‌ اکثر کشورهای شورای امنیت سازمان ملل با استفاده از تحریم‌ها به عنوان یک استراتژی برای برخورد با ایران مخالفت کردند. اما با خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا از توافق هسته‌‌ای در سال 2018 و اعمال کمپین «فشار حداکثری» بر ایران، این کشور دارای خلیج‌فارس، شروع به جست‌وجوی اتحادهای جدید کرد. در ماه ژوئن، ایران درخواست پیوستن به گروهی از اقتصادهای نوظهور موسوم به بریکس، شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی را ارائه داد. این کشور نفت خام خود را به چین می‌فروشد تا آخرین راه نجات اقتصادی خود را حفظ کند، زیرا کشورهای غربی از خرید نفت ایران خودداری می‌کنند. ایران همچنین در زمانی که مسکو بزرگترین جنگ اروپا از سال 1945 را آغاز کرده است، پهپادهایی را به روسیه فروخته است که مقامات آمریکایی معتقدند پهپادهایی با قابلیت حمل سلاح هستند. روابط ایران با روسیه و چین بدون پیچیدگی نیست. به گفته پارسی، ایران تاریخ تلخی با روسیه دارد و در طول 150سال گذشته به دنبال شرکای اقتصادی خود به سمت غرب بوده است. واتانکا گفت که روسیه و ایران نه‌تنها در بازار نفت رقیب هستند، بلکه جدا از ضدآمریکایی بودن، اشتراکات کمی نیز دارند.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید