ناتو، اسرائیل و بحران فلسطین

نگاهی به رویکرد سازمان پیمان آتلانتیک شمالی در قبال تحولات غزه

رضا حقیقی

کارشناس روابط بین‌الملل

درست 10روز پیش از عملیات طوفان‌الاقصی، «رابرت بوئر» رئیس کمیته نظامی ناتو، در تاریخ 27 سپتامبر 2023 سفر دوروزه‌ای به اسرائیل داشت. وی در این سفر ضمن ملاقات با رئیس ستاد کل نیروهای مسلح رژیم صهیونیستی، از مرزهای غزه و مناطق اشغالی دیدار کرد. اطلاع از توانمندی‌های نظامی اسرائیل در حوزه هوش مصنوعی و تجهیزات رباتیک جهت کنترل مرزها و رصد گذرگاه‌های مرزی، بخشی از اهداف بازدید میدانی وی بود. وب‌سایت سازمان پیمان آتلانتیک شمالی در خبر مربوط به پوشش این سفر آورده بود: بخش نظامی مرزهای غزه (در اسرائیل) دارای تخصص منحصربه‌فردی در مبارزه با تروریسم زیرزمینی است. گفت‌وگوهای دریاسالار بوئر با مقامات نظامی اسرائیل راجع به نوآوری‌های نظامی و چالش‌های نوین امنیتی بود و وی درخصوص سفر خود به مناطق اشغالی اظهار داشت: توانمندی مقابله با جنگ‌های امروزی و آمادگی برای جنگ‌های آتی و موقعیت دفاعی ناتو بسیار مهم است. همکاری ما با شریک نظامی‌مان اسرائیل، برای مقابله با چالش‌های امنیتی و جست‌وجوی قابلیت‌های نظامی نوآورانه به هر دوی ما کمک می‌کند تا در برابر دشمنان، برتری نظامی خود را حفظ کنیم. وی در دیدار از کالج امنیت ملی اسرائیل نیز گفت: «ائتلاف ناتو در بسیاری از نگرانی‌های اسرائیل سهیم است. ما شاهد آن هستیم که رژیم‌های خودکامه در منطقه اروپا و خاورمیانه ما را با چالش‌هایی مواجه می‌کنند.(منظور وی از حوزه اروپا، عملکرد روسیه در اوکراین بود) همانطور که آقای «میرچا جوآنا» معاون دبیرکل ناتو در جریان سفر چند هفته پیش خود به اسرائیل گفت، ما همکاری‌های جدیدی را آغاز می‌کنیم و با تهدیدات مشترک و چالش‌های امنیتی مقابله خواهیم کرد.» لازم به ذکر است معاون دبیرکل ناتو پیش از آن در اوائل سپتامبر به اسرائیل سفر دوروزه‌ای داشت و طی این سفر با اسحاق هرتزوگ، رئیس‌جمهور و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی دیدار نموده و در خصوص همکاری‌های طرفین در حوزه‌ فناوری‌های نوین، نوآوری و محیط زیست به گفت‌وگو نشست.
مواضع رسمی ناتو در رابطه با تخصص منحصربه‌فرد اسرائیل در جنگ زیرزمینی و ادعای توانمندی‌های آن در کنترل رباتیک مرزها و استفاده از هوش مصنوعی نشان می‌دهد نه‌تنها رژیم صهیونیستی بلکه متحدین غربی آن تا چه اندازه از عملیات 7 اکتبر حماس در اسرائیل غافلگیر شده‌اند. اعتمادبه‌نفس و غرور کذائی‌ای که صهیونیست‌ها بابت بهره‌مندی از فناوری‌های نوین، پهپادها و حصارهای مجهز به حسگر و... داشتند، در کنار اطلاعات گمراه‌کننده‌ای که حماس به گروه‌هایی که می‌دانست سازمان اطلاعات اسرائیل بر آنها نظارت دارد، می‌داد و دیگر مؤلفه‌های موثر، سبب شد اسرائیل شکست اطلاعاتی بی‌سابقه‌ای را تجربه کند.
پس از عملیات طوفان‌الاقصی و حمله اسرائیل به غزه، ناتو بارها و بارها حمایت آشکار خود را از عملکرد اسرائیل ابراز داشته و بر کشتار فجیع زنان، کودکان و نقض آشکار حقوق بشر و غیرنظامیان توسط صهیونیست‌ها چشم فرو بسته و این تراژدی بزرگ را نادیده می‌انگارد.
در جریان اجلاس وزرای دفاع ناتو در بروکسل (12-11 اکتبر) «یوآو گالانت» وزیر دفاع اسرائیل از طریق ویدئوکنفرانس، همتایان غربی خود را در جریان آخرین تحولات جنگ قرار داد و پس از آن ینس‌استولتنبرگ دبیرکل ناتو اظهار داشت: ناتو با قوی‌ترین ادبیات ممکن حمله حماس علیه شهروندان و افرادی با ملیت‌هایی از کشورهای عضو ناتو را محکوم می‌کند و اعلام می‌دارد اسرائیل تنها نیست.
در این نشست، وزرای دفاع ناتو به اصطلاح حق دفاع اسرائیل را به رسمیت شناختند و از حماس خواستند گروگان‌ها را آزاد کند ضمناً آنها بدون نام بردن از کشور خاصی اعلام کردند هیچ کشور و یا سازمانی نباید به دنبال سوءاستفاده از این وضعیت یا تشدید آن باشد. احتمالاً با حضور کشورهایی چون ترکیه به‌عنوان عضو ناتو در اجلاس وزرا، راجع به نام بردن از کشور و یا سازمانی خاص در این گزارش، ملاحظاتی وجود داشته است. چه اینکه بعداً در ملاقات‌های دوجانبه و سخنرانی‌ها، دبیرکل ناتو به صراحت از ایران و حزب‌الله لبنان نام برد.
قبل از نشست مذکور نیز «میرچا جوآنا» معاون رومانیایی دبیرکل ناتو در اجلاس مجمع پارلمانی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی در کپنهاگ حمله حماس علیه اسرائیل را غیرقابل توجیه و آن را محکوم کرده بود. با روشن شدن ابعاد فاجعه‌آمیز حملات رژیم صهیونیستی به غزه و کشتار گسترده غیرنظامیان و زنان و کودکان بی‌دفاع، دبیرکل ناتو در مناسبت‌های مختلف و دیدارهای خود تنها به ضرورت حفاظت از شهروندان و غیرنظامیان و رسیدن کمک‌های بشردوستانه به غزه بسنده نموده و در عین حال بر حق دفاع اسرائیل در چارچوب حقوق بین‌الملل تاکید می‌کرد. مواضع استولتنبرگ در آبان‌ماه در سفر به استکهلم و ملاقات با کریسترسون نخست‌وزیر سوئد (24 اکتبر)، دیدار با ملک عبدالله، پادشاه اردن در بروکسل (6 نوامبر)، سفر به استکهلم و ملاقات با خانم «کاتالین نواک» رئیس‌جمهور مجارستان در بروکسل (8 نوامبر) و نیز در جریان سفر به اسلو و شرکت در نشست شورای نوردیک (31 اکتبر)، تقریباً مشابه بوده و در همگی صراحتاً وی بر حق دفاع اسرائیل تاکید نموده است. اشاره به نام ایران در ملاقات‌های پیش‌گفته نیز حائز اهمیت است. استولتنبرگ در هر سه دیدار مذکور تصریح نموده است: ایران و حزب‌الله لبنان نباید از این شرایط سوءاستفاده کنند و نبایستی تنش‌ها در این زمینه بیشتر شود. وی در نشست اسلو نیز ضمن اشاره به ضرورت نیل به راهکاری سیاسی و صلح پایدار اضافه کرده: جنگ غزه نباید اراده ما برای حمایت از اوکراین را تضعیف کند. همچنین دبیرکل ناتو طی سفر خود به برلین (9 نوامبر 2023- 18 آبان‌ماه 1402) که به منظور شرکت در نخستین کنفرانس سالیانه دفاع سایبری ناتو انجام شد، با «اولاف شولتز» صدراعظم آلمان دیدار کرد. در کنفرانس مطبوعاتی مشترک، استولتنبرگ بر چهار اصل: نیل به راهکار سیاسی برای صلح، توقف جنگ به منظور رسیدن کمک‌های بشردوستانه به غزه، حفاظت از جان غیرنظامیان و رعایت حقوق بین‌الملل تاکید کرد. درحالی‌که شمار جانباختگان حملات ناجوانمردانه اسرائیل به غزه از 10 هزار نفر فراتر رفته بود و بیش از چهار هزار نفر از قربانیان را کودکان تشکیل می‌دادند، مقام ناتو حاضر نشد حتی به این موضوع اشاره‌ای داشته باشد. وی همچنین صراحتاً اعلام کرد: جنگ غزه نبایستی به یک نزاع منطقه‌ای تبدیل شود و ایران و حزب‌الله باید از این جنگ دور بمانند.
همکاری تشکیلاتی «ناتو» و «رژیم صهیونیستی» در چارچوب «گفت‌وگوی مدیترانه» از سال 1994 شکل گرفت. مجمعی که شامل هفت کشور: مصر، اردن، مراکش، الجزایر، تونس، موریتانی و اسرائیل است و با هدف مشارکت در امنیت و ثبات منطقه‌ای، درک متقابل بهتر و رفع تصورات غلط بین کشورهای این منطقه و ناتو تاسیس شده و علاوه بر نشست‌های جمعی و چندجانبه، گفت‌وگوهای دوجانبه بین کشورها و ناتو (Nato+1) را نیز در دستور کار دارد. هریک از کشورهای عضو گفت‌وگوی مدیترانه هر دو سال یک‌بار روی یک سند همکاری دوجانبه با عنوان «برنامه همکاری مشارکت فردی» (IPCP) توافق می‌کنند که چارچوب روشنی برای همکاری دوجانبه را فراهم می‌کند. در نشست سران ناتو در بروکسل در ژوئن 2021، تقویت همکاری‌های ناتو و اعضای مجمع گفت‌وگوی مدیترانه در قالب دو ستون «گفت‌وگوهای سیاسی» و «همکاری‌های عملی» به تصویب رسید.
سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، حمله به لیبی در سال 2011 و جنگ دهه 90 میلادی بالکان را تحت عنوان حمایت از غیرنظامیان و دفاع از حقوق بشر دوستانه در کارنامه خود دارد. ناتو در تبیین کارکرد خود، بر تضمین صلح پایدار براساس «ارزش‌های مشترک» کشورهای عضو شامل «آزادی فردی»، «دموکراسی»، «حقوق بشر» و «حاکمیت قانون» تاکید می‌کند که همین ارزش‌های مشترک است که این ائتلاف را به وجود آورده است. مقامات ناتو نیز در مناسبت‌های مختلف بر حقوق بشر و رعایت حقوق بین‌الملل اصرار دارند اما در عمل و آنچه به وضوح و در جریان جنگ غزه مشاهده می‌شود، در واقع حمایت سیستماتیک از نقض آشکار حقوق اولیه بشر از جانب این سازمان است. رویکرد جانبدارانه به تحولات فلسطین در ادبیات مقامات ناتو حاکی از وابستگی مطلق این نهاد به سیاست‌های بزرگترین عضو و راهبر و تامین‌کننده مالی اصلی آن یعنی آمریکا و نیز خط مشی لابی صهیونیستی است. همکاری‌های تشکیلاتی این سازمان با اسرائیل در این چارچوب معنا می‌یابد.