نیاز به سند ملی برای پیشگیری از خودکشی

خودکشی یک مسئله پیچیده و چندبعدی است که تحت تأثیر عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و روانی قرار دارد. در ایران خودکشی به‌عنوان یک معضل اجتماعی مطرح است و آمارها و تحقیقات نشان می‌دهند که این پدیده در سال‌های اخیر همراه با افزایش بوده است. آمار و گزارش‌دهی صحیح، دقیق و رسمی و روند مشخص در مورد خودکشی در ایران به‌دلیل حساسیت موضوع وجود ندارد، بااین‌حال برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که نرخ خودکشی در بین جوانان و زنان و در یک‌دهه اخیر در بعضی از گروه‌ها همراه با افزایش بوده است.

به‌طور معمول خودکشی بین افرادی اتفاق می‌افتد که به‌شدت تحت فشار اجتماعی هستند، از مشکلات خانوادگی در رنج هستند یا با مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در هرصورت زمانی که فرد، خود را مستأصل، ناتوان و ضعیف تصور ‌کند، راهی به‌جز خاتمه‌دادن به زندگی پیدا نمی‌کند و تصمیم می‌گیرد به‌جای تحمل سختی‌ها به زندگی خود پایان دهد.

ناکامی و حسرت ،یکی از مهم‌ترین دلایل خودکشی در ایران است که می‌تواند موجب خودکشی یا حتی قتل خانوادگی شود.  در چند ماه اخیر اخبار خودکشی رزیدنت‌ها، مردان و زنان جوان و دانش‌آموزان در گوشه‌گوشه کشورمان بیشتر شنیده می‌شود. در چند ماه اخیر خبر اقدام به خودکشی دو خواهر 12 و 13 ساله در منتهی‌الیه شرق شهر تهران به شیوه سقوط از طبقات بالای یک برج، در میان انبوه اخبار گم شد. این اتفاق در ادامه رفتار غیرعادی‌ای بود که این دو خواهر در روزهای پیش از آن داشته‌اند؛ چنان که گفته شد، علت خودکشی، موضوع عاطفی مشترکی بود که برای هر دو در روابط اجتماعی‌شان رخ داده بود و با هم به اشتراک گذاشتند و یک‌باره، خود را در شکستی بزرگ یافتند.

از این دست موارد در جامعه در حال افزایش است و این یکی بسیار دردناک بود. معمولاً در مواجهه با چنین رویدادهایی، مدیران مراتب بالا در کشورمان، یا سکوت اختیار می‌کنند، یا انکار واقعیت یا به پند و آموزه‌هایی که تا‌به‌حال بوده، دست می‌زنند که بیشتر سمت و سوی گرایش به نهاد سنتی خانواده (که از نگاه ما بسیار ارزشمند است) توصیه می‌شود، اما تاکید می‌کنم این توصیه‌ها یا رهنمون‌ها دیگر گویا کارا نیست، جامعه بیش از آنکه فضای ساده سنتی برایش کارا باشد، پیچیده و تودرتو شده و آن نهادهای سنتی نیز، دیگر پاسخگوی پیچیدگی وضعیت‌های کنونی چندین‌وجهی نیست.

تابه‌حال به سندهای جهانی ازجمله 2030 یونسکو برای اهداف توسعه پایدار با نام اختصاصی‌تر «دگرگونی جهان ما: دستورکار 2030 برای توسعه پایدار»، با انتقادهای پرشماری از داخل روبه‌رو شده با این دستاویز که این سندها با فرهنگ ما تناسب ندارد یا غیرقانونی است که البته این خطاست؛ زیرا دیگر فرهنگ خودی آن‌چنانی نداریم زیرا «جهانی‌سازی» سبب شده مرزهای فرهنگی از میان برود و الگوهای مشابه رفتاری، هرچه فزاینده‌تر، پدیدار گردد. دیگر اینکه پس از رد کردن آن سند، تاکنون از سوی مسئولان مربوطه، سند جایگزینی ارائه نشده که به کار برده شود و در مواردی مثل موضوع خودکشی نوجوانان (دو دختر)، یادآور شود که مثلاً فلان بخش این سند ملی ایرانی احتمالاً توسط چنان یا چنین دستگاهی به نیکی رعایت نشده است. یادمان باشد نفس انسان‌ها مهم است؛ باید به آن اهمیت داد. تعداد خودکشی‌های منجر به مرگ در سال 1400، پنج هزار بود و در سال 1401، شش هزار(نسبت به سال 1395، حدود 51 درصد افزایش داشته است) و از ذکر تعداد در سال 1402 و البته در چندماه آغازین سال 1403 ترس دارم.

برخی از عوامل مؤثر بر خودکشی در ایران

فشارهای اقتصادی: مشکلات اقتصادی، بیکاری و ناپایداری مالی می‌توانند احساس ناامیدی و بی‌پناهی را در افراد افزایش دهند.  مشکلات اجتماعی: ازجمله عواملی که می‌توانند به خودکشی منجر شوند، تنهایی، طرد اجتماعی و عدم حمایت‌های اجتماعی است.

مسائل روانی: اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب و اختلالات شخصیتی می‌توانند خطر خودکشی را افزایش دهند. متأسفانه محرومیت اجتماعی در مورد بیماری‌های روانی نیز می‌تواند مانع از دریافت کمک شود.

فشارهای فرهنگی: انتظارات اجتماعی و فرهنگی می‌تواند روی سلامت روان افراد تأثیر بگذارد. برخی از افراد ممکن است به‌دلیل عدم تطابق با این انتظارات احساس ناکامی کنند.

دسترسی به روش‌های خودکشی: در برخی مناطق، دسترسی به وسایل یا روش‌های خودکشی آسان‌تر است که می‌تواند نرخ خودکشی را افزایش دهد.

دستور کار سال 2030 برای توسعه پایدار که در سال 2015 توسط همه کشورهای عضو سازمان ملل به تصویب رسید، با هدف پایان‌دادن به فقر، بی‌‌گرسنگی، برابری جنسیتی، محافظت از کره زمین، تضمین رفاه برای همه مردم، صلح و... تا سال 2030 است. اهدافی که این سند دنبال می‌کند عبارتند از: سلامت و تندرستی خوب، آموزش باکیفیت، برابری جنسیتی، صلح، عدالت، نهادهای قوی و مشارکت برای اهداف.  یادمان باشد خودکشی یک موضوع جدی و نیازمند توجه ویژه است و باید با همکاری دولت، سازمان‌های غیردولتی و جامعه به‌طور کلی مورد بررسی و اقدام قرار گیرد.