سوریه موضوع سفر وزیر خارجه ترکیه به ایران

پس از پیروزی رجب طیب اردوغان در انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر، سیدابراهیم رئیسی، برای او پیام تبریک ارسال کرد. رئیسی در پیام خود به اردوغان تاکید کرد که ادامه همکاری ترکیه و ایران «شرایط مساعدتری» را برای صلح و ثبات منطقه ایجاد خواهد کرد. واقعیت این است که ایران و ترکیه در بسیاری از موضوعات، اختلاف‌نظرهای اساسی و کلیدی با هم دارند. برای مثال موضع دو کشور درخصوص حمله روسیه به اوکراین و آینده سیاسی در ترکیه متفاوت است. ایران و ترکیه در خصوص مسائل مربوط به آذربایجان و ارمنستان نیز اختلاف‌نظرهایی اساسی و عمیق دارند. اما دو کشور همچنان مجبور به حفظ روابط نزدیک میان خود هستند. به‌عنوان مثال در سفر سال گذشته اردوغان به تهران، هشت توافقنامه بین دو کشور در زمینه‌های تجاری، امنیتی، علمی و ورزشی امضا شد. به نظر می‌رسد که سفر هاکان فیدان به ایران که قرار است امروز انجام شود، با هدف گرفتن نبض سیاسی در ایران است. از سوی دیگر با توجه به سفر اخیر حسین امیرعبداللهیان به سوریه و اظهاراتی که اسد در دیدارش با وزیر خارجه ایران مطرح کرد و تاکید او بر اینکه شرط عادی‌سازی روابط سوریه با ترکیه خروج نیروهای ترکیه از خاک سوریه است، احتمال می‌رود که موضوع سوریه یکی از اصلی‌ترین دستورکارهای سفر فیدان به ایران باشد. انتظار می‌رود ترکیه در آینده همچنان به همکاری با ایران ادامه دهد، اما نباید از نظر دور داشت که این روابط تا حد زیادی به نزدیکی ترکیه و سوریه بستگی دارد. درحالی‌که ترکیه روابط خود با سوریه را در سال 2011 قطع کرد و همواره از گروه‌های مخالف سوری حمایت کرد، اما احتمال می‌رود که ترکیه در نهایت روابط کامل خود را با سوریه از سر بگیرد. این تصمیم ترکیه تا حدودی به واسطه فشارهای داخلی است که تحمل می‌کند. در دوران مبارزات انتخابات ریاست‌جمهوری، سرنوشت 3 میلیون و 400 هزار آواره سوری که در ترکیه سکونت دارند، به موضوعی کلیدی تبدیل شده بود. طی یک سال گذشته، اردوغان برای بازگرداندن آوارگان سوری به کشورشان فشارهایی اعمال کرد. علاوه بر این، عملیات نظامی ترکیه برای جلوگیری از تشکیل دولت تحت رهبری کردها در شمال سوریه تا حدودی به همکاری بشار اسد نیاز دارد. بنابراین، ممکن است شاهد نوعی دیپلماسی بین آنکارا و دمشق باشیم و هاکان فیدان، مدیر سابق اطلاعات ملی ترکیه و وزیر خارجه جدید، نقشی کلیدی در اجرای این دیپلماسی ایفا خواهد کرد.
روند فزاینده عادی‌سازی روابط بین ترکیه و سوریه قبل از انتخابات اخیر نیز مشهود بود. مسکو میزبان نشست وزرای دفاع روسیه، ایران، سوریه و ترکیه در 25 آوریل بود. همچنین اولین نشست رسمی وزرای خارجه این کشورها در دهم ماه مه در روسیه برگزار شد. به گفته مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه سابق ترکیه، وزرای خارجه در مسکو در مورد همکاری برای مبارزه با تروریسم، تسهیل بازگشت امن پناهجویان و حفظ تمامیت ارضی سوریه با یکدیگر گفت‌وگو کردند. تحولات دیپلماتیک اخیر در خاورمیانه، از جمله پذیرش مجدد سوریه در اتحادیه عرب و عادی‌سازی روابط بین عربستان سعودی و ایران، ممکن است به ترویج آشتی بین ترکیه و سوریه در بالاترین سطوح کمک کند. با این حال، دولت اسد تاکید کرده است که هرگونه آشتی با ترکیه به خروج کامل نیروهای ترکیه از خاک سوریه بستگی دارد.
در صورت از سرگیری روابط دیپلماتیک ترکیه و سوریه، بدیهی است که ایران که همواره از ماندن اسد در قدرت حمایت کرده است، تمایل نداشته باشد از میز مذاکرات کنار گذاشته شود. مجموعه این پارامترها به تعیین «شرایط مساعد» مدنظر ابراهیم رئیسی برای مشارکت بین آنکارا و تهران کمک خواهد کرد. بدون شک اگر آینده نزدیک، و پس از سفر هاکان فیدان، ابراهیم رئیسی اولین سفر رسمی خود به ترکیه را داشته باشد، آینده سیاست ترکیه در قبال سوریه یکی از اولین موضوعات مورد بحث در این سفر خواهد بود. در عصر آشتی بین دشمنان دیرینه در سراسر خاورمیانه، تعجب‌آور نیست که شاهد عادی‌سازی روابط ترکیه با سوریه باشیم این آشتی یک تغییر ژئوپلیتیک بزرگ است که می‌تواند پیامدهای مثبتی برای روابط دوجانبه ایران و ترکیه داشته باشد.