دیدار باقری با اروپایی‌ها در امارات

همزمان با انتقاد رسانه شورایعالی امنیت ملی صورت گرفت

هر زمان که احتمال به انجام رسیدن پرونده هسته‌ای قوت می‌گیرد گره تازه‌ای در کلاف این پرونده خود را نمایان می‌کند. درحالی‌که طی هفته‌های گذشته خبر مذاکرات پنهانی ایران و آمریکا در عمان امیدهای دوباره‌ای را برای گشایش در این پرونده نمایان کرده بود، نورنیوز رسانه نزدیک به شورایعالی امنیت ملی از کارشکنی تروئیکای اروپایی با تحریک نتانیاهو در پرونده ایران خبر داد. اشاره نورنیوز به بیانیه یک هفته پیش فرانسه، آلمان و انگلیس در شورای حکام بود که ایران را متهم به تخطی از تعهدات هسته‌ای خود مطابق توافق برجام می‌کرد. این بیانیه بدون در نظر گرفتن خروج آمریکا از این توافق و عدم تعهد طرف‌های اروپایی به مفاد آن، ایران را به پایبندی به تعهدات خود دعوت کرده بود؛ درحالی‌که براساس برنامه جامع اقدام مشترک، تعهدات هسته‌ای ایران در قبال تعهدات طرف اروپایی و آمریکایی برای رفع تحریم‌ها صورت پذیرفته بود و ایران در پی تخطی طرف‌های دیگر از تعهدات خود به گسترش فعالیت‌های هسته‌ای‌اش پرداخته است. حال علی باقری، معاون وزیر امور خارجه از دیدار با وزرای خارجه سه کشور اروپایی در ابوظبی خبر داده است. این اولین بار نیست که طرف‌های 1+5 به کارشکنی غیرمنتظره در روند مذاکرات می‌پردازند، اما هر بار دلیل متفاوتی برای آن وجود داشته است. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه دولت حسن روحانی و کسی که توانست به توافق برجام با 1+5 دست پیدا کند، از کارشکنی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در مذاکرات خبر داده است. روس‌ها علاوه بر کارشکنی فردی لاوروف، موانع مهم و بزرگی در روند پرونده ایران به وجود آوردند؛ زمانی که در آغاز پرونده هسته‌ای، ایران اعلام کرد که تلاش‌اش برای غنی‌سازی اورانیوم به‌منظور تامین سوخت هسته‌ای نیروگاه اتمی بوشهر است که توسط روس‌ها در حال ساخت است، روسیه اعلام کرد تضمین می‌کند که سوخت این نیروگاه را تا پنجاه سال پس از ساخت تامین کند و وقتی ایران در تلاشی دوباره اعلام کرد مایل است پس از آن به خودکفایی در سوخت نیروگاه بوشهر برسد نیز اعلام کرد، اساساً لایسنس و امکان سوخت‌گیری نیروگاه را به ایرانی‌ها نخواهند داد و اینگونه ایرانی‌ها را در مقابل جامعه جهانی خلع سلاح کردند تا اصرار ایران برای غنی‌سازی اورانیوم ناموجه و بدون دلیل منطقی بازنمایی شود. طرف‌های اروپایی نیز در همین برهه بیشتر با انگیزه‌های اقتصادی و بهره داشتن از چشم‌انداز مشارکت‌های آینده اقتصادی با ایران به کارشکنی پرداختند که کارشکنی‌های فرانسه در سال 92 مهم‌ترین آنها بود. در آن مقطع لوران فابیوس، وزیر امور خارجه فرانسه که روابط نزدیکی با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل داشت تلاش قابل‌توجهی برای کارشکنی در توافق برجام به خرج داد. هرچند تطمیع فرانسه توسط عربستان سعودی و خشم فرانسه از نقش ایران در بحران سوریه نیز از دلایل کارشکنی فرانسه در آن زمان شمرده شد.

باقری به امارات رفت

در تایید خبر نورنیوز روز گذشته علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز که ابتدا اعلام کرده بود، «در چارچوب تحکیم سیاست همسایگی و در راستای استمرار رایزنی‌های سیاسی با همسایگان، به امارات متحده عربی سفر کردم تا درباره ارتقای همکاری‌های دوجانبه و بررسی مسائل منطقه‌ای با مقام‌های این کشور گفت‌وگو کنم. دو هفته پیش، وزیر مشاور امارات سفری به ایران داشت که گفت‌وگوهای مفصلی با یکدیگر داشتیم»، چند ساعت بعد در حساب کابری خود در فضای مجازی نوشت: «در ادامه رایزنی‌های دیپلماتیک با طرف‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، با همتایان آلمانی، فرانسوی و انگلیسی خود در ابوظبی ملاقات کرده و در مورد طیفی از موضوعات و نگرانی‌های متقابل با هم گفت‌وگو نمودیم.» مذاکره علی باقری با نمایندگان تروئیکای اروپایی در حالی صورت می‌گیرد که پیش از آن، رسانه‌های آمریکایی و اسرائیلی از توافق موقت میان ایران و آمریکا خبر داده بودند که با وجود تایید مذاکرات محرمانه با وساطت عمان، هرگونه توافق موقت توسط سخنگوی وزارت امور خارجه ایران و آمریکا رد شد. خبرگزاری رویترز نیز گزارش داد که یک مقام آمریکایی ادعاهای مطرح‌شده در برخی گزارش‌ها مبنی بر مذاکرات ایران و آمریکا درباره یک توافق موقت جایگزین برجام را رد کرده است. در ادامه این مطلب آمده است: این مقام آمریکایی با خودداری از ارائه جزئیات بیشتر، گفت که «ما با صراحت به آنها(ایران) گفتیم که باید از چه اقدامات تنش‌زایی برای جلوگیری از ایجاد یک بحران دوری کنند و برای ایجاد فضایی مثبت‌تر و سازنده‌تر چه اقدامات تنش‌زدایی می‌توانند انجام دهند». او همچنین گفت که واشنگتن مایل است شاهد همکاری بیشتر ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد. با وجود این ادعاها اما یک سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید روز پنجشنبه هفته جاری گزارش‌ها در این مورد را نادرست و گمراه‌کننده خواند و گفت، هر گزارشی در خصوص توافق موقت با ایران نادرست است. نمایندگی ایران در سازمان ملل نیز با رد این ادعاها گفت که «هیچ توافق موقتی به جایگزینی برجام در دستور کار نیست.»

علاوه بر این، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز روز گذشته در یک نشست در پاسخ به سوالی در ارتباط با مذاکرات احیای برجام و اخبار منتشرشده در ارتباط با آن تصریح کرد: تبادل پیام‌ها از طریق واسطه‌ها از جمله عمان انجام شده و ادامه دارد. ایران از همه امکانات برای تامین منافع مردم خود استفاده می‌کند. از ابتکارات عمان در این ارتباط استقبال کرده‌ایم و از ظرفیت کشور عمان به‌عنوان یک کشور دوست نیز استفاده کرده‌ایم. سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: مبنای مذاکرات رفع تحریم‌ها همان توافقات برجام است و در این ارتباط چارچوب جدیدی نداریم و خبرهای مطرح‌شده از جمله بحث توافق موقت و... را تایید نمی‌کنیم. این‌ها را گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای می‌دانیم. کنعانی اظهار کرد که «مذاکره برای توافق موقت و یا ترتیبات جدیدی که جایگزین برجام باشد تایید نمی‌کنیم.» انتشار این اخبار از سوی برخی رسانه‌های آمریکایی و اسرائیلی از سوی تحلیلگران تلاشی برای کارشکنی در قبال توافق نزدیک ایران و آمریکا توسط لابی اسرائیلی و نئومحافظه‌کاران آمریکایی قلمداد شد. به‌ویژه هاآرتص روزنامه تندرو اسرائیلی یکی از رسانه‌های اصلی دامن‌زننده به این شایعات بود. مذاکرات احیای توافق هسته‌ای پس از چند ماه از آغاز آن در اوایل سال ۲۰۲۲، با وجود برخی گشایش‌های انجام‌شده، به دلیل برخی مسائل حل‌نشده متوقف شد. ایران و آمریکا از طریق طرفین مذاکرات در جریان مواضع یکدیگر قرار می‌گرفتند و مذاکرات مستقیمی نداشتند. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین و مذاکره‌کننده ارشد این کشور نیز در پی وقفه چندماهه ایجاد شده در روند این مذاکرات در صفحه توئیترش نوشت: «کشورهای غربی مذاکرات چندجانبه در وین را تا جایی که امکان داشت سیاسی کردند. اما ظاهراً، اکنون فهمیده‌اند که چنین سیاستی با منافع خودشان مطابقت ندارد. موضع ما به سیاست خودشان بستگی خواهد داشت. در صورت لزوم، پاسخ خواهیم داد.» مجموع این اخبار نشان می‌دهد که مذاکرات ایران و آمریکا در عمان به مراحل حساس و مهمی رسیده است که این موضوع تلاش‌ها برای کارشکنی در هرگونه توافق احتمالی را افزایش داده است. عمان پیش از این نیز در سال 1390 و در دوره وزارت امور خارجه علی‌اکبر صالحی واسطه مذاکرات پنهانی ایران و آمریکا شد؛ مذاکراتی که ادامه آن به توافق برجام در دولت روحانی بدل شد و اکنون نیز به میانجیگری عمان امیدهای زیادی بسته شده است. انتشار این اخبار موجی از کاهش ارزش دلار در بازارهای ایران را در پی داشت و امیدها برای گشایش اقتصادی را در ایران افزایش داده است. هم‌زمانی انتشار این اخبار با خبر آزادشدن بخشی از پول‌های بلوکه‌شده در کره‌جنوبی و عراق و همچنین امکان برداشت ایران از صندوق بین‌المللی پول گمانه‌زنی‌ها در مورد امکان توافق را بیشتر کرد.