ترکیه از کدام دنده بیدار می‌شود؟

انتخابات ریاست‌جمهوری روز گذشته ترکیه یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین رقابت‌های رجب‌طیب‌اردوغان از دوران قدرت‌گیری او و حزب عدالت و توسعه بود که به نظر می‌رسد بار دیگر به نفع اردوغان پایان خواهد یافت. به گزارش خبرگزاری آناتولی تا ساعت 21 به وقت محلی، پس از شمارش 03/51 درصد آرای انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه، اردوغان توانسته 03/52 درصد آرا و قلیچداراوغلو 11/42 درصد آرا به‌دست بیاورد. اگر همین نسبت تا پایان شمارش آرا حفظ شود اردوغان همچنان رئیس جمهور ترکیه خواهد بود مگر اینکه آرای او به زیر پنجاه درصد برسد که باید در مرحله دوم باز هم با قلیچدار اوغلو رقابت کند.
پست ریاست‌جمهوری که تا پیش از برگزیده شدن اردوغان به این سمت، پستی نمادین و دارای اختیارات اندک بود و توسط مجلس انتخاب می‌شد، برای نخستین‌بار با اصلاحات حزب عدالت و توسعه در قانون اساسی به پستی کلیدی تبدیل شد و شیوه گزینش رئیس‌جمهور نیز به رای مستقیم مردم تغییر کرد. مخالفان اردوغان همواره او را متهم کرده‌اند که او این تغییرات را برای مادام‌العمر کردن حضورش در قدرت در قانون اساسی ایجاد کرد که البته در انتخابات اخیر همین تغییرات می‌توانست به چشم اسفندیار سیاست اردوغان برای دائمی کردن قدرت خود بدل شود. در شیوه پیشین انتخاباتی که براساس سهم احزاب از کرسی‌های مجلس استوار بود، حزب عدالت و توسعه همواره این شانس را داشت که در صورت عدم کسب نصف به‌علاوه یک کرسی‌های مجلس با یکی از احزاب کوچک ائتلاف کند و حضورش در قدرت را تضمین کند؛ شگردی که اردوغان در دهه اول عمر سیاسی این حزب به‌خوبی از آن بهره برد و درحالی‌که در سال‌های ابتدایی برای تصویب برخی قوانین مدنظر خود دست به دامان حزب دموکراتیک خلق‌ها متشکل کردهای چپگرا، می‌شد، پس از برگزیده شدن به ریاست جمهوری، برای جبران این کسری به ائتلاف با حزب راست افراطی و نژادپرست حرکت ملی روی آورد. اما انتخابات ریاستی که بر کسب نصف به‌علاوه یک آرای شهروندان مبتنی بر امکان ائتلاف پس از انتخابات را از بین برده، ائتلاف مخالفان پیش از انتخابات علیه اردوغان گسترده شد و رویداد زلزله گسترده در شرق و جنوب ترکیه و سقوط ارزش پول و مشکلات اقتصادی وضعیت اردوغان را متزلزل‌تر و مخالفان را امیدوارتر کرد. با این حال اردوغان با بهره‌گیری از شگردهای پوپولیستی که در آنها استاد است، مقابل قلیچداراوغلو که یک سیاستمدار حزبی و لابی‌گر است و فرهمندی کمتری دارد، شانس بهتری داشت؛ جنجال اردوغان بر سر اهانت به سجاده توسط قلیچداراوغلو و دوقطبی دیندار و ضددین در جامعه سنتی ترکیه آرا را به زیان او حرکت داد و القای حمایت آمریکا از او توسط اردوغان به چشم اسفندیار دیگر قلیچداراوغلو بدل شد که «آقا کمال» نتوانست در مقابل آنها به‌خوبی از خود دفاع کند.
این انتخابات که با دوقطبی میان رجب‌طیب‌اردوغان نامزد حزب عدالت و توسعه و کمال قلیچداراوغلو دبیر حزب جمهوری خلق ترکیه که از سوی ائتلاف ملت متشکل از شش حزب اپوزیسیون حمایت می‌شد، به پایان رسید دو نامزد دیگر نیز داشت. سینان اوغان که پیشتر از اعضای حزب حرکت ملی، دیگر حزب حامی اردوغان بوده و محرم اینجه نیز نامزد پیشین حزب جمهوری خلق در انتخابات ریاست‌جمهوری و رقیب حزبی قلیچداراوغلو بود، هر چند هر دو نامزد چون از حمایت پایگاه حزبی خود برخوردار نبودند، موفق به جذب عدد کمی از آرای رای‌دهندگان شدند و رقابت اصلی میان اردوغان و قلیچدار اوغلو شکل گرفت.
در این انتخابات کمال قلیچداراوغلو نماینده ملی‌گرای کمالیستی مبتنی بر گرایش به غرب و ارزش‌های سکولار جمهوری ترکیه است و اردوغان نماینده جامعه سنتی و اسلام‌گرا که به ایده‌های توسعه‌طلبانه پان‌ترکیستی علاقه‌مند است. درحالی‌که ملی‌گرایی آتاترک بیشتر جنبه داخلی دارد و بر جنبه‌های مدرن جمهوری ترکیه تکیه می‌کند، حزب عدالت و توسعه که خود را وابسته به جنبش جهانی اخوان‌المسلمین نیز می‌داند مایل است گوشه چشمی به تاریخ باشکوه امپراطوری عثمانی داشته باشد. فارغ از نتیجه انتخابات و پیروزی هر یک از دو نامزد، انتخابات اخیر نشانگر انشقاق جامعه ترکیه میان دوگانه شکوه‌طلبی نوعثمانی‌گری و جمهوری‌خواهی مدرن آتاترکی بود.