مواضع متناقض ایران و آمریکا درباره تبادل زندانیان

در بررسی سفر علی باقری به عمان مطرح شد:

علی باقری، معاون سیاسی وزارت امور خارجه ایران به‌منظور برگزاری کمیته مشورت‌های سیاسی ایران و عمان به مسقط (پایتخت عمان) سفر کرد. او در جریان سفر به عمان با «سیدبدر البوسعیدی» وزیر خارجه و «شیخ خلیفه الحارثی» معاون دیپلماتیک وزارت امور خارجه عمان دیدار و رایزنی کرد.
اما این اولین رایزنی و ارتباط با عمان در اسفند امسال نیست. سالم بن ناصر العوفی، فرستاده ویژه پادشاه عمان و وزیر انرژی و معادن این کشور به‌منظور پیگیری روند همکاری‌ها و سرمایه‌گذاری‌های ایران و عمان در تمام بخش‌ها ازجمله انرژی روز سیزدهم اسفند وارد ایران شد و محمد مخبر، معاون اول رئیس دولت در دیدار با او گفت: «به‌رغم رویکرد مهم و راهبردی مقامات دو کشور برای توسعه مناسبات تجاری فیمابین، هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی وجود دارد که باید با رفع موانع پیش رو به اهداف موردنظر دست پیدا کنیم.» سالم بن ناصر العوفی نیز اعلام کرد: «به دستور پادشاه عمان باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن مسائل پیش روی توسعه همکاری‌های تهران و مسقط را حل‌وفصل کنیم. تلاش جدی ما این است که مناسبات تجاری را به سطح روابط سیاسی و صمیمانه دو کشور برسانیم.» جواد اوجی، وزیر نفت در همان روز اعلام کرد: «در زمینه توسعه میدان‌های نفت و گاز، سرمایه‌گذاری در حوزه پتروشیمی و پتروپالایشی و صادرات فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی توافق‌نامه‌ای بین شرکت‌های ملی نفت دو کشور امضا شد.»

در موضوع احیای برجام غافلگیر نمی‌شویم

سفر علی باقری در شرایطی اهمیت دارد که علاوه بر توافق سه‌جانبه چین، ایران و عربستان، چندبار عمان نقش مهمی در میانجیگری بین ایران و آمریکا ایفا کرده است. صباح زنگنه،‌ نماینده پیشین ایران در سازمان همکاری اسلامی در گفت‌وگو با هم‌میهن درباره سفر علی باقری به عمان تاکید کرد: «رشته کاری آقای باقری بیشتر بحث هسته‌ای و برجام بوده و بعید می‌دانم که سفر او ارتباطی با توافق چین، ایران و عربستان داشته باشد.» او افزود: «عمان بیشتر در مسائل آزاد کردن زندانیان با ایران ارتباط داشته است. احیاناً ادامه فضای مذاکرات برجام هم مطرح شود. ولی توافق ایران و عربستان فضای عمومی را مساعدتر کرده است.» با توجه به میانجی‌گری عمان بین ایران و آمریکا و توافق ناگهانی با عربستان می‌توانیم بگوییم غافلگیری خاصی درباره احیای برجام را شاهد خواهیم بود؟ نماینده پیشین ایران در سازمان همکاری اسلامی در پاسخ به این سوال گفت: «فکر نمی‌کنم اتفاقی مشابه توافق سه‌جانبه چین، ایران و عربستان رخ دهد. یکی از محورهای اصلی مذاکره، آمریکاست و هنوز زمینه‌های مذاکره با آمریکا فراهم نیست. ممکن است در حد آزاد کردن چند زندانی بین دو کشور ارتباطی ایجاد شود یا دادن بعضی از مجوزهای محدود در آزاد کردن پول یا نقل‌وانتقال کالا و یا حداکثر باز شدن باب توافق جدید در مورد برجام پیش بیاید.» زنگنه درباره منوط شدن برجام به گزارش رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تاکید کرد: «آقای گروسی هم در بحث هسته‌ای اگر گزارش مثبتی دهد، که تاکنون گزارش مثبتی ارائه کرده است، به راه‌افتادن بحث متوقف‌شده برجام کمک می‌کند. باید موضوعاتی که آمریکا برای ایران به‌وجود آورده را روی میز گذاشت و در مورد آن مذاکره کرد. هنوز فضای مساعد از نظر سیاسی و روانی برای شروع برجام وجود ندارد.» نماینده پیشین ایران در سازمان همکاری اسلامی گفت: «اگر شیوه توافق چین، ایران و عربستان را در ارتباط با دیگر کشورهای جهان در پیش بگیریم، سازنده و مفید خواهد بود. مسئولان امر باید به‌جای باقی ماندن در بحث‌های کلی و رسانه‌ای به سراغ روش‌های مفید، عملیاتی و تجربه‌شده بروند و در آن راستا حرکت کنند. مردم ایران همواره بین‌المللی بوده و هستند و حاضرند با تمام کشورهای دنیا تعامل و گفتمان داشته باشند. مسئولان باید به قناعت و تصمیمی برسند که چه روشی برای منافع و امنیت ملی کشور مفید است.»

علی باقری در برجام نقشی ندارد؟

کامران کرمی، کارشناس روابط بین‌الملل و مطالعات استراتژیک خاورمیانه نیز درباره مذاکراتی که در سفر علی باقری در عمان احتمال دارد مطرح شود، به هم‌میهن گفت: «جدا از مباحث دوجانبه‌ای که بین ایران و عمان به‌صورت دوره‌ای مطرح می‌شود، با توجه به نقشی که عمان در تبادل زندانیان ایران و آمریکا در یک‌ماه گذشته ایفا کرده و سفر قریب‌الوقوع سلطان هیثم به ایران در آینده‌ای نه‌چندان دور، به‌نظر می‌رسد این سفر بیشتر درباره تبادل زندانیان ایران و آمریکا باشد. از سوی دیگر، متغیرهای مداخله‌گری را بعد از پاسخ منفی ایران به بسته پیشنهادی جوزپ بورل در مردادماه شاهد بودیم که با مسئله اعتراضات در ایران، جنگ اوکراین تشدید شد و برجام در بن‌بست قرار گرفت.» او با بیان اینکه طبق بسته پیشنهادی بورل قرار بود تبادل زندانیان در گام دوم 60 روزه انجام شود، افزود: «به‌نظر می‌رسد وقتی برجام در بن‌بست قرار گرفت، تلقی و ذهنیت دو طرف این است که بتوانند مسئله تبادل زندانیان را به‌عنوان گشایش در بازگشت به برجام در دستور کار قرار دهند. سفر آقای باقری بیشتر ناظر بر تبادل زندانیان است.» کامران کرمی در پاسخ به این سوال که پس می‌توان به احیای برجام هم امیدوار بود؟ گفت: «بله. می‌توان انتظار داشت مسائلی از قبیل تبادل زندانیان، توافق ایران و عربستان و تنش‌زدایی منطقه‌ای نقش بسیار مهم‌تر و تسهیل‌گری در این مدیریت تنش‌ها داشته باشد و موجب بازگشت تدریجی و گام‌به‌گام طرفین به لحاظ روانی پای میز مذاکره باشد.» او تاکید کرد: «سه آمریکایی (احتمالاً سیامک نمازی، عماد شرقی و مراد طاهباز) در ایران زندانی هستند که آمریکا به‌دنبال تبادل آنهاست. اما مشخص نیست که ایران زندانی خاصی را مدنظر دارد یا قرار است پول‌های بلوکه‌شده در کره جنوبی آزاد شود.» کامران کرمی درباره اقتصادی بودن این سفر، بیان کرد: «با توجه به اینکه برخی از اخبار حاکی از این بود که نقش آقای باقری در مذاکرات تقریباً به صفر رسیده و دیگر نقشی در این میان ایفا نمی‌کند، محتمل است که باقری بیشتر مسائل مربوط به روابط دوجانبه را با کشورها پیش ببرد. قبل از این سفر هم با کشورهای دیگر ارتباط گرفته بود که اساساً ربطی به مسئله برجام و مذاکرات نداشت. اما با توجه به فضایی که بعد از توافق ایران و عربستان شکل گرفته و مشخص شد که عمان نقش تبادل زندانیان را به عهده گرفته است و در سفر آتی سلطان هیثم در دستور کار قرار خواهد گرفت به نظر می‌رسد وزن تبادل زندانیان سنگین‌تر از روابط دوجانبه دو کشور ایران و عمان باشد.»

تایید ایران و تکذیب آمریکا

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران هم تبادل زندانیان ایران و آمریکا را تایید کرده و گفت: «تبادل پیام‌ها همچنان در گفت‌وگوهای لغو تحریم‌ها در جریان است و در موضوع تبادل زندانیان به یک توافق در روزهای اخیر دست یافتیم و اگر همه چیز از طرف آمریکا خوب پیش برود، در روزهای آینده انجام خواهد شد. ما این پرونده را یک پرونده کاملا انسانی می‌دانیم. از مارس سال گذشته در این رابطه یک سندی بین ما و طرف آمریکایی به‌طور غیرمستقیم به امضا و تایید رسید، اما زمنیه اجرای آن اکنون فراهم شده است. از نظر ما همه چیز آماده است. طرف آمریکایی در حال هماهنگی‌های فنی خودش قرار دارد.» او درباره مذاکرات لغو تحریم‌ها در وین که با وقفه‌ای چندماهه روبه‌روست نیز تاکید کرد: «ما معتقد هستیم که جمع‌بندی گفت‌وگو برای لغو تحریم‌ها در دسترس هست. رفع اتهام بی‌اساس از ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک مسئله مهم و یکی از خطوط قرمزمان مطرح می‌شود. در سفر اخیر آقای رافائل گروسی به تهران پیشرفت خوبی حاصل شد. در حال حاضر یک همکاری نیرومندی بین سازمان انرژی اتمی ایران و آژانس جریان دارد که نتیجه این همکاری تاثیر خیلی خوبی در جمع‌بندی مذاکرات خواهد داشت.» وزیر امور خارجه بیان کرد: «من به‌عنوان مسئول دستگاه دیپلماسی در ارسال پیام‌ها هم به مقامات آمریکایی گفته‌ام مقامات آمریکایی در اتخاذ تصمیم نهایی جرات و جسارت لازم را تاکنون نتوانسته‌اند از خود به نمایش بگذارند، درحالی‌که طرف ایرانی با عقلانیت، ابتکار و شجاعت و شفاف در میز مذاکره غیرمستقیم ایده‌های رو به جلوی خود را مطرح کرده است. من فکر می‌کنم زمینه خوبی با توجه به آنچه گذشته است، برای رسیدن به جمع‌بندی گفت‌وگوهای طولانی ماه‌های گذشته وجود دارد. ما در مسیر دیپلماسی و مذاکره به خوبی قرار داریم و امیدواریم هر چه زودتر نتیجه‌ای که مطلوب است با رعایت کامل منافع ملت‌مان حاصل شود.»
اما اظهارات امیرعبداللهیان با واکنش ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، روبه‌رو شد. خبرگزاری آسوشیتدپرس نوشت: «ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده در پاسخ به خبرگزاری آسوشیتدپرس با رد این صحبت‌ها، گفت که این اظهارات «تنها به رنج خانواده‌های زندانیان اضافه می‌کند.» پرایس افزوده است: «ما بی‌امان برای آزادی این سه آمریکایی که به نادرستی در ایران دستگیر شده‌اند، در حال تلاش هستیم. تا زمانی که آنها دوباره به عزیزانشان برسند.»