گفتاردرمانی در فضای نارضایتی

بررسی تحلیل‌گران سیاسی از اظهارات رئیس دولت درباره اعتراضات اخیر

«آغوش ملت برای همه آنهایی که دچار فریب شده‌اند، باز است». این بخشی از اظهارات رئیس دولت سیزدهم در روز گذشته بود. البته او درباره اعتراضات اخیر، تحلیل‌ها و اظهارات متعددی را بیان کرد. اظهاراتی که از سوی تحلیل‌گران سیاسی پایه، اساسی سیاسی و مطالعاتی نداشته و حتی از دید محمد مهاجری، تحلیل‌گر سیاسی اصولگرا این گفته‌ها موید آشفتگی شرایط کنونی است. صادق زیباکلام نیز ضمن انتقاد از اینکه تحقیقات جامعی نسبت به اعتراضات در کشور انجام نمی‌شود، بر این باور است که هنوز نارضایتی‌ها پایان نیافته است.
روز گذشته سید ابراهیم رئیسی، با حضور در مراسم تشییع شهدای گمنام تهران علاوه بر وعده‌های جدید درباره سامان گرفتن بازار ارز و دلار، به اعتراضات اخیر پرداخت و گفت: «به معاندین رحم نخواهیم کرد.» او تاکید کرد: «استکبار با تمام توان به میدان آمد. جریان نفاق، سلطنت‌طلبان و همه ضدانقلاب به میدان آمدند. کسانی هم که رسما در میدان نبودند، شایعه‌سازی و شایعه‌پراکنی کردند. دشمن می‌خواهد جامعه اسلامی را از اهداف بلند خود دور کند. امام(ره) و رهبر انقلاب به وظیفه خود در رهبری جامعه، سیاست‌گذاری و ریل‌گذاری و هشدار به‌موقع نسبت به خطرات عمل کردند و اگر کاستی‌ای وجود دارد، مربوط به دستگاه‌ها و قوا است. رهبری امت بسیار خوب عمل کردند و کاستی‌ها مربوط به قوا و نظام اداری و مربوط به کسانی است که اعتقادی به ارزش‌های انقلاب ندارند، اما مسئولیت بر عهده گرفته و مشکلات درست کرده‌اند.»
رئیسی گفت: «در بسیاری از حوزه‌ها در جایگاه افتخار و اقتدار قرار داریم. با وجود تهدیدها و تحریم‌های دشمن، مردم این سرزمین افتخار آفریدند. کشور پیشرفت‌های زیادی کرده و دلیل عصبانیت دشمن هم همین پیشرفت‌هاست. آنها می‌بینند که ما را تحریم کردند، اما ما تولید و صادرات داشته و قله‌های علم و فناوری را فتح کرده‌ایم، لذا عصبانی می‌شوند.» او افزود: «آنها می‌گویند بالاترین فشارها را در تاریخ به ایران وارد کردیم، اما مجبوریم اعلام کنیم که این فشارها شکست خورده است. دشمن امروز با ملتی مواجه است که قصد پیشرفت دارد. ما نه می‌توانیم به عقب برگردیم و نه می‌توانیم درجا بزنیم. ما یک راه بیشتر نداریم و آن راه، پیشرفت است. ملت ما به رهبری امام خامنه‌ای تصمیم گرفته که پیشرفت کند. ما حق عقب‌گرد نداریم. رمز پیروزی ما در مقاومت و ایستادگی است.»
رئیسی با اشاره به اینکه دشمن بارها تجربه کرده که با شایعه‌سازی و بلوا کردن نمی‌تواند موفق شود، خطاب به دشمنان گفت: «شما این را چندبار تجربه کرده‌اید، پس چرا دوباره تکرار کردید؟ چرا بعد از پایان یافتن ناآرامی‌ها با کمک مردم و نیروهای جان‌برکف به ما پیام دادید که آماده صحبت هستید؟ چه کسی گفته ما دنبال براندازی هستیم؟ اما ما شما را می‌شناسیم. شما می‌خواهید ما را گول بزنید؟ برو آن دام بر مرغی دگر نِه/که عنقا را بلند است آشیانه. ما شما را می‌شناسیم. آغوش ملت به روی کسانی که فریب خورده‌اند باز است، اما ما به معاندین رحم نخواهیم کرد.»
او افزود: «باید نسبت به کم‌کاری‌ها و تنبلی‌ها حساس بود. صداقت در کار، کار جهادی، اجرای عدالت، امیدوار بودن، دشمن‌شناسی و دشمن‌ستیزی، وظیفه همه است، همه باید نسبت به منکر حساس باشند. باید نسبت به کم‌کاری، یأس و ناامیدی، رشوه، فساد، تبعیض، بی‌عدالتی، تسلیم در برابر دشمن، وادادگی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی حساس باشیم. مبادا ارزش‌های اسلامی کمرنگ شود. مبادا از ولایت پشتیبانی نکنیم. ولایت است که می‌تواند این حرم را حفظ کند.»

رئیسی دنبال گفتاردرمانی است

محمد مهاجری، تحلیل‌گر سیاسی اصولگرا در گفت‌وگو با هم‌میهن صحبت‌های اخیر رئیسی را ارزیابی و تاکید کرد: «آقای رئیسی چند موضوع را با هم تلفیق کرده و از پس هیچ کدام برنیامده است. بخشی از صحبت‌های او راجع به مسائل عقیدتی و حضرت‌زهرا(س) است. از همان‌جا بحثی راجع به حقوق و ملت استخراج کرده که ناقص بیان شده است. بعد از آن، بحث نسبتا طولانی‌ای داشته راجع به اینکه رهبران انقلاب معمولا هدایت درستی داشته‌اند و اگر اشتباهی وجود داشته در سطح مدیران بوده است. مشخص نیست که شأن و دلیل عنوان شدن این حرف در این سخنرانی چیست. چون در روزهای اخیر ندیدم کسی در این مورد صحبت کرده باشد که او در مقام دفاع بربیاید.»
مهاجری افزود: «رئیسی در بخش بعدی صحبت‌هایشان به پیام‌هایی برای مذاکرات اشاره کرده است و اینکه می‌خواهند ما را فریب بدهند و خیلی سریع از این موضوع عبور کرده است. بخش دیگری از صحبت‌هایش که گفته «آغوش ملت برای همه فریب‌خوردگان باز است، ولی به معاندین رحم نخواهیم کرد!» مقدمه و موخره ندارد و مشخص نیست راجع به چه چیزی صحبت کرده است. البته او به ناآرامی‌های اخیر اشاره کرده است، اما مناسبت مطرح کردن موضوع معاندین مشخص نیست. به نظرم مجموعه حرف‌های آقای رئیسی آیتم‌های زیادی دارد، ولی در توضیح این آیتم‌ها موفق نبوده است. شاید برنامه‌ای برای سخنرانی‌های آقای رئیس‌جمهور وجود ندارد و او تصمیم گرفته یک سخنرانی داشته باشد. شاید هم افرادی که متن سخنرانی‌های رئیس‌جمهور را می‌نویسند، ضعیف هستند. یا آقای رئیسی به آنها بی‌توجهی می‌کند.» مهاجری با بیان اینکه این اشکال فقط به آقای رئیسی وارد نیست، چون روسای‌جمهور گذشته هم سخنرانی‌هایی داشته‌اند که مرتب و منظم نبوده و با فکر قبلی بیان نشده است، گفت: «اما احتمال دارد که آقای رئیسی مبدع این موضوع باشد که رئیس‌جمهوری مجبور نیست اینقدر صحبت کند؛ هفته‌ای یکی‌دو بار کفایت می‌کند.»
او گفت: «رئیس دولت نکته‌ای را خیلی در حرف‌هایش تکرار می‌کند که «دشمن به دلیل پیشرفت‌هایی که داشتیم به ما فشار می‌آورد». این حرف به عنوان توجیه بسیار خوب است که هفته‌ای دو‌سه بار بیان می‌شود. اما اگر تعداد توجیه‌ها هم زیاد شود، به ضد خودش تبدیل می‌شود.» این تحلیل‌گر اصولگرا در پاسخ به این سوال که جامعه چطور در این شرایط اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی چاره‌ای جز پیشرفت ندارد؟ گفت: «او درست می‌گوید ما مجبوریم و چاره‌ای جز پیشرفت نداریم. اما پیشرفت مقدماتی لازم دارد و مقدمات آن داشتن یک برنامه است. دولت آقای رئیسی حتی حاضر نشده برنامه هفتم توسعه را بنویسد. یعنی دولت از اکنون بی‌برنامه‌ است و کاری می‌کند که دولت بعدی هم بی‌برنامه باشد، یا برنامه با تاخیر نوشته شود. ضمن آنکه دولت باید مدیران کارآمد هم داشته باشد، در حال حاضر برخی از دولتی‌ها از مدیران به‌ویژه افرادی که در حوزه اقتصاد کار می‌کنند، به ستوه ‌آمده‌اند.» مهاجری در پاسخ به این سوال که معترضان واقعا فریب‌خورده بودند یا شرایط آنها را به خیابان کشاند؟ گفت: «رئیس‌جمهور باید توضیح دهد که چه منظوری دارد. اما اگر هر آدمی که به خیابان بیاید، ما به او فریب‌خورده بگوییم، ساده‌انگاری و ساده‌لوحانه است. البته این صحبت برای آرام کردن خود آدم خوب است، اما در عالم واقع معلوم نیست که این اتفاق رخ داده باشد. یعنی مطرح کردن دوقطبی فریب‌خورده‌ها و معاندین مشکلی را حل نمی‌کند. اینکه بگوییم معاندین کسانی هستند که دست به سلاح سرد یا گرم بردند یا قتل و غارتی انجام داده‌اند و بقیه فریب‌خورده بودند دردی را دوا نمی‌کند. بنابراین این حرف‌‌های دوپهلو که هدف خاصی ندارد، بیشتر برای راضی کردن بعضی از مدافعان و افرادی که در احزاب و گروه‌های تندرو حضور دارند، زده می‌شود.»

آقای رئیسی چه تحقیقی کردید؟

رئیسی از آغوش باز ملت و نظام به روی فریب‌خوردگان و برخورد بدون مماشات با معاندین گفته است. صادق زیباکلام، استاد دانشگاه به این موضوع واکنش نشان داده و در گفت‌وگو با خبرنگار هم‌میهن تاکید کرد: «مشکل بسیاری از نظام‌ها، فرار از واقعیت‌ها و پنهان شدن پشت کلیشه‌ها و واژگان است. نظرسنجی‌ای بین معترضان صرف نظر از جوان یا پیر، زن یا مرد، بی‌سواد یا باسواد، مذهبی یا غیرمذهبی بودن، انجام شده که براساس آن مشخص شود که تعداد قابل توجهی از معترضان فریب‌خورده‌اند؟ یعنی آنها اذعان کرده باشند که فریب‌خورده‌ایم و نادانسته در تظاهرات شرکت کرده‌ایم؟»
او افزود: «دوست دارم از آقای رئیسی بپرسم از کجا به این حقیقت رسیدید؟ چه تعداد از معترضان اعتراف کردند که فریب‌خورده‌اند؟ آقای رئیس‌جمهوری، به جز مصاحبه‌هایی که در بازداشتگاه‌ها یا زندان‌ها گرفته شده، شواهد و قرائن دیگری دارید که بر اساس آن بگوییم این افراد فریب‌خورده بودند؟ هیچ یک از معترضان در بیرون و شرایط عادی اظهار کرده‌اند که فریب خورده‌ایم و دیگر در تظاهرات و اعتراضات شرکت نمی‌کنیم؟» این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در تمام جوامع دانشجویان جزو اقشار فهیم محسوب می‌شوند گفت: «آقای رئیسی! غیر از این است که بیشترین اعتراضات از دانشگاه‌ها بیرون آمده است؟ چطور اینقدر فریب‌خوردگی در دانشگاه‌های ایران وجود دارد؟ این خواب و خیال است که بگوییم این افراد می‌توانند به آغوش ملت برگردند.» صادق زیبا‌کلام با اشاره به بخش دیگر صحبت‌ رئیسی که به معاندین رحم نمی‌کنیم، افزود: «جناب آقای رئیسی شما طرح و برنامه‌ای، دستور‌العملی برای ریشه‌یابی علت این نارضایتی‌ها و اعتراضات داشتید؟ در بخش‌های مختلف کشور مانند وزارت کشور، شورای عالی امنیت ملی، وزارت اطلاعات، اطلاعات سپاه، مجلس و نهاد ریاست‌جمهوری مطالعه‌ای درباره مشکل معترضان بررسی‌ای صورت گرفت؟»
او در پاسخ به این سوال که دشمن چطور با افزایش تحریم‌ها، بعد از ناآرامی‌ها به دولت پیام داده است؟ گفت: «مقصودتان از دشمن آمریکا و انگلستان و قدرت‌های غربی است؟ آنها به جز افزودن به تحریم‌ها پیام دیگری ندادند و تحت فشار قرار گرفتند که با جمهوری اسلامی ایران قطع رابطه ‌کنند. اگر چنین پیامی به دست‌تان رسیده آن را برای ملت ایران شفاف کنید.»

علت بازداشت‌های انبوه در اعتراضات

ناصر ایمانی، تحلیل‌گر اصولگرا به هم‌میهن گفت: «اگر این پیام‌ها به دولت رسیده، ما اطلاع کاملی از آن نداریم و نمی‌توانیم در مورد آن اظهار نظر کنیم. طرف غربی هم هیچ‌گونه اعلام مستقیم یا غیرمستقیمی نداشته که پیام‌هایی به ایران داده‌ یا خیر.» او در پاسخ به این سوال که مسئولان واقعا بین فریب‌خوردگان و معاندین اعتراضات اخیر مرزی قائل هستند؟ گفت: «ماموران امنیتی، انتظامی و قضایی تمام کشورها تلاش می‌کنند که این تفکیک انجام شود اما به طور دقیق موفق نمی‌شوند. واقعیت این است که در میدان، تفکیک افراد بسیار سخت است و چاره‌ای جز بازداشت انبوه وجود ندارد.»
او افزود: «مگر کسی شک دارد که مسئولان ما در اداره امور کوتاهی می‌کنند؟ من مقصر اصلی حوادث چند ماه گذشته را نحوه اداره کشور طی بیش از 20 سال گذشته می‌دانم. البته گفته من به این معنا نیست که سیستم کاملا ناکارآمد بوده است. اما در بخش‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی مقصر بوده و کوتاهی‌هایی داشته که در نتیجه تعدادی از افراد جامعه به ویژه جوانان نسبت به این موضوعات معترض شده و به خیابان‌ها آمدند. در این میان دشمن بیکار ننشسته و از این فضا برای تحریک افراد استفاده می‌کند.»