گفت وگو با استادان دانشگاه درباره ادعا هایی که نخست وزیر اسرائیل برای آینده ایران مطرح کرد
پاسخ به نتانیاهو
چند روز مانده به یک‌سالگی جنگ اسرائیل و حماس، آمار کشته‌شدگان جنگ، این اعداد را نشان می‌دهد: بیش از ۴۱ هزار نفر که بیش از ۱۶ نفرشان کودک بودند. آمارهای اولیه از بمباران روز جمعه ضاحیه بیروت نیز نشان می‌دهد که حداقل ۳۰۰ غیرنظامی در جریان عملیات ترور سیدحسن نصرالله کشته شدند.
«کشورتان آزاد می‌شود، آن روز خیلی زودتر از آنچه فکر می‌کنید فرا می‌رسد»؛ این جمله را نخست‌وزیری خطاب به مردم ایران گفت که روز جمعه وقتی در نیویورک پشت تریبون سازمان ملل رفت، خبرگزاری اروپایی یورونیوز در پوشش حرف‌هایش نوشت: «نتانیاهو بدون ارائه شواهد گفت که ارتش اسرائیل بیش از نیمی از ۴۰ هزار جنگجوی مسلح حماس را کشته یا اسیر کرده و ۹۰ درصد موشک‌های حماس را منهدم کرده است.»
چند روز مانده به یک‌سالگی جنگ اسرائیل و حماس، آمار کشته‌شدگان جنگ، این اعداد را نشان می‌دهد: بیش از ۴۱ هزار نفر که بیش از ۱۶ نفرشان کودک بودند. آمارهای اولیه از بمباران روز جمعه ضاحیه بیروت نیز نشان می‌دهد که حداقل ۳۰۰ غیرنظامی در جریان عملیات ترور سیدحسن نصرالله کشته شدند.
با این سوابق و آمارها، نتانیاهو در دلِ روزهای جنگ و درحالی‌که منطقه منتظر زدن یک جرقه و شعله‌ور شدن بحران است، پیامی ویدئویی خطاب به مردم ایران منتشر کرد. به قول خودش، او همیشه خطاب به رهبران ایران صحبت کرده اما این بار خواسته بود که ملت ایران را مخاطب قرار بدهد. پیام نتانیاهو در میان سیاستمداران و کاربران فضای مجازی واکنش‌برانگیز شد. هم واکنش‌های مثبت گرفت و هم واکنش‌های منفی. در این میان بحث‌های زیادی هم میان دو طرف ماجرا به وجود آمد مبنی بر اینکه آیا اسرائیل با این سوابق می‌خواهد برای ایران آزادی بیاورد؟ در فضای مجازی، پیام نتانیاهو مورد استقبال بسیار نیروهای موسوم به سلطنت‌طلب قرار گرفت.
ای مترسک کلاه را بردار، ما کلاغان دیگر عقاب شده‌ایم
سیدحسن خمینی، تولیت مرقد امام خمینی(ره) که روز گذشته برای ادای احترام به سیدحسن نصرالله در دفتر حزب‌الله در تهران حاضر شده بود، در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران راجع به پیام نتانیاهو گفت: «فکر کرده که ما شنگول و منگول هستیم و ایشان هم خانم گرگ است و پشت در آمده! این اتفاقات نمی‌افتد و تاریخ ما پر است از شناخت آنها و به تعبیر شاعر گفته بود «ای مترسک کلاه را بردار، ما کلاغان دیگر عقاب شده‌ایم». این‌طور مضحکه‌بازی‌ها فکر می‌کنم بیشتر فایده‌هایی در داخل سرزمین اشغالی دارد. چون احساس می‌کنم مردم ایران ممکن است تحت پذیرش هر صحبتی باشند، غیر از صحبت آقای نتانیاهو!»
پیشاپیش قافیه را باخته‌اند
احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی نیز در یادداشتی تلگرامی به این مسئله واکنش نشان داد: «حامیان رضا پهلوی حوادث لبنان و رویکرد دولت نتانیاهو را شانس تازه‌ای برای تسلط خود بر آینده ایران می‌بینند. اگر مسئولان جمهوری اسلامی نخواهند یا نتوانند مسیر کشور را هر چه سریع‌تر به سمت توسعه‌ای پایدار و علمی با تمام ملزومات و سازوکارهای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی آن تغییر جهت دهند، خواه‌ناخواه به شانس حامیان «شاهزاده» و رؤیای آنها برای آینده افزوده می‌شود.
به فرض فعلاً بعید، اگر حامیانِ خارجی آقای پهلوی موفق به گشودن راهی برای آینده او در ایران شوند، فارغ از هزینه‌ها و هرج و مرج طولانی متعاقب آن، ماهیت دولتش به لحاظ سیاسی، بهتر از دوران سلطنت رضاشاه نخواهد بود. این بدان معناست که دیگر اجزاء اپوزیسیون برانداز، به‌خصوص طیف ضدپهلوی آن، پیشاپیش قافیه را باخته‌اند و تمام تلا‌ش‌شان توسط نیروی غالب مصادره خواهد شد؛ کم و بیش شبیه آنچه در انقلاب ۵۷ بر سر ملی‌ها و ملی -مذهبی‌ها و مارکسیست‌ها و مجاهدین آمد، یعنی همان کسانی که گمان می‌کردند صاحب و پیشگام انقلابند اما در چشم به هم زدنی خود را در مسیر حذف یا خانه‌نشین‌شدن دیدند.
چه دوست داشته باشیم و چه دوست نداشته باشیم، شرایط ایران به گونه‌ای است که تحقق دموکراسی و پلورالیسم فقط در سایه اصلاح ملموس و واقعی نظام موجود به دست می‌آید. پس بهتر است تلاش خود را در این جهت به کار گیریم. حتی اگر نتیجه هم ندهد، فردا در نزد وجدان خود پشیمان و شرمسار نخواهیم بود، زیرا هر تحول غیراصلاحی به‌خصوص از نوعی که شرح آن آمد، مشکلات بی‌شماری به دنبال خواهد داشت.»
یک نمایش وقیحانه
ستار عزیزی، استاد حقوق بین‌الملل در گفت‌وگو با هم‌میهن درباره این پیام نتانیاهو به مردم ایران تاکید می‌کند که این پیام با هدف نمایش این موضوع صادر شده که اسرائیل میان مردم ایران و حکومت ایران تمایز و تفاوت قائل است. در واقع نتانیاهو سعی کرده که خود را حامی آزادی مردم ایران و دغدغه‌مند در تامین حق تعیین سرنوشت ملت ایران نشان دهد. او گفت:«این در حالیست که به موجب نظریات سال‌های ۲۰۰۴و ۲۰۲۴ دیوان بین‌المللی دادگستری، اسرائیل ناقض قاعده آمره بین‌المللی «حق تعیین سرنوشت» مردم فلسطین است و به موجب مواد ۴۰، ۴۱ و ۴۸ «طرح مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها» این رژیم نه‌تنها در مقابل ملت فلسطین بلکه در برابر کل جامعه بین‌المللی مسئولیت حقوقی دارد.»
او به نظر دیوان بین‌المللی دادگستری هم اشاره می‌کند:«براساس این نظر تمامی دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و جامعه بین‌المللی در کل حق و بلکه تکلیف به «منزوی‌سازی» رژیم اسرائیل تا زمان احقاق حقوق فلسطینی‌ها دارند بنابراین این نمایش وقیحانه رژیمی که ناقض اصول بنیادین حقوق بین‌الملل است، نمی‌تواند به عنوان پیام آزادی‌بخش حق تعیین سرنوشت برای دیگر ملت‌ها تلقی شود و همه ملت‌ها از جمله مردم شریف ایران وظیفه دارند به چنین نمایش‌های دروغینی از سوی این دولت متخلف توجه نکنند.»
به گفته این استاد حقوق بین‌الملل رژیم اسرائیل علاوه بر نقض «آمره حق» تعیین سرنوشت و نادیده گرفتن حق طبیعی فلسطینی‌ها در جهت اعمال این حق در سرزمین‌های اشغالی، به کشتار آنها هم دست زده است. در واقع شخصی مانند نتانیاهو که پرونده‌ای آکنده از فساد مالی، حقوقی و کیفری دارد، رسواتر از آن است که سخن از آزادی دیگر ملت‌ها بگوید:«کریم‌خان دادستان دیوان بین‌المللی کیفری حدود ۴ ماه قبل و در تاریخ ۲۰ می۲۰۲۴ برای نتانیاهو و وزیر دفاع او یوآف گالانت تقاضای صدور قرار بازداشت به اتهام ارتکاب جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت کرده است. اتهامات نتانیاهو و گالانت براساس شواهد رسیده به دادستانی عبارتند از به قحطی کشاندن غیرنظامیان، قلع و قمع مردم غیرنظامی و حملات عمدی به مردم غیرنظامی.»
او تاکید می‌کند:«هنوز تقاضای قرار بازداشت این دو در شعبه مقدماتی دیوان بین‌المللی کیفری در حال بررسی است و اسرائیل هم ۱۰ روز قبل لایحه اعتراضی خود را به شعبه مقدماتی دیوان تسلیم کرده است. هرچند به نظر می‌رسد به این زودی‌ها قرار بازداشت برای این دو نفر صادر نمی‌شود اما چندیست که نتانیاهو از سفر به کشورهای عضو اساسنامه دیوان بین‌المللی کیفری پرهیز کرده و بابت بازداشت احتمالی خود نگران است.»
این حقوقدان اضافه می‌کند: «طبیعتاً چنین شخصی با سابقه ارتکاب جنایت بین‌المللی و نقض قاعده آمره حق تعیین سرنوشت مردم فلسطین، نمی‌تواند مدعی آزادیخواهی برای دیگر ملت‌ها از جمله ملت بزرگ ایران باشد و ملت ما هم طبیعتاً برای چنین اظهارات ریاکارانه‌ای هیچ ارزشی قائل نیستند.»
پیامی دوستی یا جنگ روانی
«در مخاصمات یکی از تاکتیک‌هایی که برای منکوب طرف دیگر درگیری استفاده می‌شود تاثیرگذاری بر جامعه او و ارسال اطلاعات غلط است.» نکته‌ای که سیدجواد میری، استاد جامعه‌شناسی درباره پیام نتانیاهو به هم‌میهن می‌گوید. این استاد جامعه‌شناسی توضیح می‌دهد: «استراتژیست‌ها و صحنه‌گردانان صحنه دیپلماسی و جنگ که می‌توان گفت به نوعی همزاد یکدیگر هستند، تلاش می‌کنند اطلاعات نادرست را در فضاهایی که احتمال می‌دهند تاثیرگذار باشد مورد استفاده قرار دهند. پیام نتانیاهو به ملت ایران به جامعه ایران بخشی از همین بازی جنگ روانی و اطلاعات غلط دادن است.»
او با طرح این سوال که آیا چنین بازی‌های روانی موفق است، اضافه می‌کند: «به نظر من در ساختار سیاسی ما سیاه‌چاله‌هایی در مدیریت افکار عمومی و مدیریت رسانه‌ای وجود دارد. یعنی در این سال‌های متمادی به انحای گوناگون منتقدین مشفق و دلسوز در بزنگاه‌های مختلف گفته‌اند که مدیریتی که بر رسانه ملی یا مفهوم رسانه وجود دارد دچار خلأهای عمده‌ایست که به جای جذب مخاطب، او را دفع می‌کند و در این دفع مخاطبان جامعه ایران، ما شاهد بودیم که در یک دهه اخیر به صورت قارچ‌گانه تلویزیون‌های لس‌آنجلسی و... تلاش کرده‌اند مدیریت افکار عمومی ایرانیان را به دست بگیرند و تا حدود زیادی هم موفق شدند.»
به باور این جامعه‌شناس پیام نخست‌وزیر اسرائیل به مردم ایران باید در این فضا تحلیل شود که چگونه ما مدیریت افکار عمومی را به نوعی از دست داده‌ایم که رسانه ملی یا رسانه‌های جمعی ما توانسته‌اند تنها نیمی از جامعه را مدیریت کنند و بخش عمده‌ای از جامعه یا نصف آن را نتوانسته است مدیریت کند.
او به عباراتی که نتانیاهو در پیام خود به کار برده است هم می‌پردازد:«میان سخنان او استفاده از عبارت «مردم نجیب پارسی» برای من جالب توجه بود. این عبارت یعنی روایتی از ایران که ایرانیان تنها پارسی‌ها هستند و دیگری استفاده از کلمه «تئوکراسی» این دو مفهوم در سخنان نتانیاهو چه جایگاهی دارد. به نظر من او ایران امروز که متکثر و واقعیتی علمی و برآمده از انقلاب ۵۷ است را نقض کرده و یک روایت آریایی فارسی را در مقابل این روایت عینی و واقعی قرار می‌دهد. این یکی از اهداف پیام نتانیاهو است. او می‌گوید ایران امروز نباید باشد و ایرانی که ما می‌خواهیم و وجود واقعی هم ندارد باید بسازیم. افکار عمومی ایران باید تعیین کند که آیا باید جامعه مطلوب خودمان را در آینده بر مبنای همین تنوع و تکثر جامعه ایرانی بسازیم یا اینکه به دنبال روایت‌های موهوم باشیم که امروز نتانیاهو تلاش می‌کند این روایت را به زبان یک آدم مثلاً خیرخواه بر ما تحمیل کند.»
این استاد جامعه‌شناسی معتقد است:«تمام تلاش نتانیاهو این است که از طریق خلأها یا شکاف‌هایی که ممکن است بین ساختار و ملت وجود داشته باشد و از طریق رسانه‌های عمومی مدیریت نشده آشیانه کرده و چنین فضاهایی را تحت تاثیر قرار دهد. این موضوع به همان مفهوم اطلاعات نادرست دادن باز می‌گردد. دو مورد از این اطلاعات نادرست همان دو کلمه «مردم پارسی» و «تئوکراسی» است که او در پیام خود به کار برده است. نتانیاهو با به کار بردن این دو واژه سعی کرده است تاریخ ایران را و براساس معیارهای خود بازخوانی کند و تاریخ دین و ادیان و پایه‌های جمهوری اسلامی را براساس خوانش‌های مسیحیت و غیراسلامی بازخوانی کند.»
او تاکید می‌کند که این مسئله می‌تواند بر بسیاری از نوجوانان و جوانان تاثیرگذار باشد:«ما در رسانه‌های خودمان نتوانسته‌ایم مفاهیم کلیدی‌مان را بیان کرده و موفق به جذب مخاطبان نوجوان و جوان خودمان نشده‌ایم تا به آنها توضیح دهیم که اساساً ساختار نظام سیاسی ما با تاریخ ما و تحولات تاریخی دین و مذهب در جامعه ایران چه ارتباطی داشته است.»
مردم خسته، ایستادگی نمی‌کنند
صادق پیوسته، جامعه‌شناس سیاسی صدور چنین پیامی برای مردم ایران از سوی فردی جنایتکار را تأسف‌آور می‌خواند:«یعنی او متوجه شده مشکلاتی در ایران وجود دارد و به همین دلیل گمان کرده است که چنین پیامی ممکن است شنونده‌ای در ایران داشته باشد. اما فکر نمی‌کنم این پیام تاثیر چندانی بر مردم ایران داشته باشد و تعداد افرادی که دل خود را به چنین پیامی خوش کرده‌اند فکر نمی‌کنم خیلی زیاد باشند.»
او به هم‌میهن می‌گوید:«در اوائل دهه ۸۰ سهم بزرگتری در اقتصاد جهانی داشته و کشوری رو به رشد به لحاظ اقتصادی بودیم؛ اگر این وضعیت را با شرایط کنونی مقایسه کنیم به این نتیجه می‌رسیم که تکرار تصمیم‌گیری‌های اشتباه باعث شده است که چنین جسارت‌هایی امکان ظهور یابند. چنین افرادی فکر می‌کنند با صدور چنین پیام‌هایی می‌توانند بر جامعه اثرگذار باشند.»
این جامعه‌شناس سیاسی با بیان اینکه صدور چنین پیامی نشان‌دهنده میزان همگرایی قدرت‌های جهانی برای تحت فشار قرار دادن ایران است، اضافه می‌کند:«اثرگذاری چنین پیام‌هایی را در داخل کشور بسیار کم می‌بینم اما باید به این نکته توجه کرد که وقتی مردم دچار خستگی هستند نسبت به انواع دخالت‌ها بی‌حس می‌شوند. به‌عنوان مثال در زمان حمله محمود افغان به ایران مردم در برابر او ایستادگی زیادی نشان ندادند. علت این موضوع علاقه آنها به این فرد نبود بلکه آنها خسته بودند. بنابراین لازم نیست مردم با جنایتکار همراهی نکنند همین که فاقد وضعیتی باشند که باید نسبت به جنایتکاران داشته باشند، ممکن است چنین افرادی را به اهداف خود نزدیک کند؛ این مسئله‌ای است که باید مورد توجه قرار بگیرد.»
