قهرمان‌سازی با بسته رایگان یا طبقاتی شدن اینترنت؟
داوود حشمتی
روزنامه‌نگار و تحلیلگر
دو خبر این روزها را همزمان با هم بخوانید؛ خبر اول اینکه، دولت با ارسال پیامکی به همه کاربران موبایل به آنها گفته است برای فعال‌سازی بسته اینترنت رایگان و اهدایی دولت از تاریخ 12 دی‌ماه به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند مراجعه و شماره پیش‌فرض خود را انتخاب کنید.
خبر دوم این است که «اپراتورهای تلفن همراه درخواست کردند تا مبلغ اینترنت تا 100 درصد افزایش پیدا کند اما دولت با 34 درصد افزایش قیمت برای آنها موافقت کرد.»
حالا معنای خبر اول کاملاً روشن می‌شود. پیامکی که دولت سراسیمه برای همه مردم بدون هیچ محدودیتی ارسال کرد، برای این بود تا خبر دوم را زیر آوار این خبر مدفون کند.
نکته جالب‌تر اینکه درحالی‌که سازمان تنظیم مقررات اعلام کرد مجوزی ۳۰درصدی برای گرانی اینترنت داده است بسته‌های جدید همراه با قیمت هر گیگابایت ۶هزار تومان عرضه شد. این درحالی است که آخرین باری که این اپراتور بسته اینترنت بلندمدت عرضه کرده بود هر گیگابایت حدود دوهزار تومان بود. ایرانسل نیز فعلاً تمام بسته‌های بیش از یک ماه خود را حذف کرده و بسته یک‌ماهه را با قیمت هر گیگابایت ۶هزار تومان عرضه کرده است.(باشگاه خبرنگاران جوان). با این حساب، در واقع اینترنت برای مردم عملاً نه 30 درصد، بلکه سه برابر قیمت آن افزایش یافته است. آن‌هم در شرایطی که اساساً انحصار آن در اختیار تنها دو اپراتور است.
نکته مهمتر اینکه، این کارها توسط دولتی صورت می‌گیرد که رئیس آن در جریان مناظره‌های انتخاباتی گفته بود: «برخی اقشار در جامعه امکان پرداخت هزینه اینترنت را ندارند و ما برای تأمین نیازها و تسهیل دسترسی آنها به اینترنت و فضای سایبر، یک میزان حداقلی از اینترنت را به صورت رایگان ارائه می‌دهیم.»
با پیامکی که دولت به مردم فرستاد، حالا ظاهراً ژست قهرمانانه هم به خودش می‌گیرد که توانسته به مردم «بسته اینترنت رایگان» بدهد. اما مهم این است که ببینید این بسته‌ها اتفاقاً برای خفه کردن صدای منتقدانی است که دست‌شان به فضای مجازی و رسانه‌ای می‌رسد تا انتقادشان به دولت را فریاد بزنند.
به عبارت روشن‌تر، تصور کنید اقشار کم‌برخوردار جامعه حتی خواسته باشند از مزایای اینترنت رایگان دولت بهره ببرند. آنها باید بروند و در سامانه دولت ثبت‌نام کنند و با گرفتن کد و وارد کردن شماره خود درخواست را برای دریافت این اینترنت ثبت کنند. حالا تصور کنید کدام‌یک از بازنشستگان یا اهالی سیستان و بلوچستان و یزد و کرمان می‌روند و در این سامانه برای دریافت اینترنت رایگان ثبت‌نام می‌کنند؟ اساساً چند درصد از آنها ممکن است در این فرآیند مشارکت کنند؟
لذا حتی ثمره این بخشش دولت هم برای اقشار برخوردارتر جامعه خواهد بود که حاضر می‌شوند در این فرآیند وارد شوند. همان‌ها هم به‌خوبی می‌دانند که این بسته رایگان لقمه نانی است که دولت آن را به مردم می‌دهد تا به خاطر افزایش عجیب نرخ اینترنت واکنش نشان ندهند.
این رفتار دولت قطعاً به نابرابری بیشتر میان مردم دامن خواهد زد. از این پس با افزایش قابل توجه هزینه اینترنت اقشار کم‌برخوردارتر توانایی کمتری در استفاده از این ابزار جدید را دارند. اگر از زاویه دیگری هم به موضوع نگاه کنیم ممکن است رفتار دولت به‌منظور کنترل حضور مردم در فضای مجازی به خصوص فضای اینستاگرام قابل تحلیل باشد.
ناکامی دولت در فیلترکردن اینستاگرام بعد از یک سال کاملاً روشن و آشکار شده است. امروز بخش زیادی از مردم توانستند با دور زدن فیلترینگ در فضای اینستاگرام حضور پیدا کنند. تلاش‌های دولت و جریانی خاص برای سوق دادن مردم به روبیکا و اپلیکیشن‌های ایرانی کاملاً با شکست روبه‌رو شده است. در این وضعیت «صیانت‌طلبان» ناگزیر به روش‌های اقتصادی روی آورده‌اند تا به این طریق مردم را از فضای مجازی دور کنند.
با توجه به اینکه اینستاگرام حجم زیادی از داده‌ها را به‌خاطر تصویری بودن محتوای آن مصرف می‌کند، گران شدن اینترنت می‌تواند تاثیر مهمی بر روی تعداد کاربران اینستاگرام داشته باشد. به این ترتیب دولت با یک تیر چند نشان زده است:
1-اینترنت را گران کرده است.
2-استفاده از اینستاگرام را کاهش داده است.
3-با دادن یک بسته اینترنت رایگان ژست قهرمانانه در دادن اینترنت رایگان گرفته است.
