اجرای ناقص کالابرگ الکترونیکی

فاز جدید طرح یارانه غیرنقدی دولت بر محور کودکان است

معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از اجرای فاز جدید طرح کالابرگ الکترونیکی با محوریت امنیت غذایی کودکان خبر داده است. با استناد به ادعای این مقام مسئول از امروز ۱۲۳ هزار خانوار تحت پوشش این طرح قرار می‌گیرند و اعتبارشان شارژ می‌شود. این در حالی است که کارشناسان در گفت‌و‌گو با هم‌میهن، از بی‌اثر بودن این طرح سخن گفتند.

در یک دهه گذشته طرح‌های زیادی برای تامین کالاهای اساسی مطرح شد اما با حذف ارز 4200 تومانی و جهش چندبرابری قیمت اقلام اساسی، دولت وعده داد که با اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی،‌ یارانه پنهان متناسب با نیاز مصرف‌کننده به انتهای زنجیره مصرف برسد؛ به‌عبارتی دولت به ازای افزایش قیمتها به جای یارانه طرح کالابرگ را پیاده‌سازی کند. حال دولت طرح کالابرگ الکترونیکی که از سال 1401 اجرای آزمایشی آن را در چند استان آغاز کرده بود، به‌طور سراسری در دست اقدام دارد، هرچند گفته می‌شود طرح مذکور با طرحی که دولت به دنبال آن است،‌ متفاوت است زیرا در این طرح تغذیه کودکان در دستور کار است. معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این باره تاکید کرد که این طرح ارتباطی با طرح کالابرگ ندارد و آن طرح محفوظ است و لازم است خانواده‌ها توجه ویژه‌ای به این طرح داشته باشند.

دولت در اجرای این طرح، تعلل زیادی داشت زیرا قرار بود بعد از حذف ارز ترجیحی،‌ کالابرگ الکترونیکی در دهک‌های پایین جامعه اجرایی شود. براساس مصوبه مجلس، طرح کالابرگ الکترونیکی با هدف تامین سلامت خانوار و مصرف 11 قلم کالای ضروری مانند شیر خام، ماست، پنیر، مرغ، تخم‌مرغ، قندوشکر، روغن، برنج پرمحصول، گوشت قرمز منجمد، ماکارونی و حبوبات مورد مصرف خانوار قرار گیرد. در ضمن پیش‌شرطی گذاشته‌اند تا دهک‌های یک تا 7 درآمدی اگر به میزان 200 هزار تومان از این کالاها خریداری کنند، اولاً این کالاها به قیمت 1401 برایشان محاسبه می‌شود، ثانیاً 120 هزار تومان یارانه تشویقی خواهند گرفت که این مبلغ جدید هم باید صرف خرید همان کالاها شود.

در نهایت روز گذشته، علیرضا عسگریان، معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به اتصال ۱۹۰ هزار فروشگاه و مغازه به طرح کالابرگ الکترونیکی اعلام کرد: «مشخصات این فروشگاه‌ها قابل دسترسی است. خانوار مکلف است، پول را فقط برای کودک هزینه کند. این طرح فرزند ۶ ماهه تا ۶ سال را تحت پوشش قرار می‌دهد. وزارت بهداشت ۱۴۰ هزار کودک را به ما معرفی کرده است. از این تعداد ۱۲۳ هزار و ۵۰۰ نفر مشمول این طرح شده‌اند. خانوارها این مبلغ را نمی‌توانند در جایی خارج از خرید این ۱۶ قلم استفاده کنند. اگر از میان ۱۶ قلم کالا خریداری شود، به تناسب خرید آن اعتبار کاهش پیدا می‌کند و پول به حساب مغازه و فروشنده واریز می‌شود.»

براساس این طرح، خانوارهای دهک یک تا سه درآمدی، اگر ۲۰۰ هزار تومان از یارانه خود را مصرف کنند، ۱۲۰ هزار تومان به آنها داده می‌شود، مشروط بر اینکه از ۱۱ قلم تعریف‌شده خریداری کنند؛ این ۱۱ قلم توسط سند امنیت غذایی وزارت بهداشت، حوزه‌های پژوهشی کمیته امداد و انستیتو تغذیه ایران تعیین شده و اگر این اقلام را مصرف کنند به فقر غذایی مبتلا نخواهند شد. همچنین دولت خارج از بحث کالابرگ، یک میلیون تومان به ازای هر کودکی که وزارت بهداشت آن را تشخیص داده، در نظر گرفته است؛ به عبارتی بین دهک یک تا پنج، یک میلیون تومان و دهک ۶ و ۷، ۶۰۰ هزار تومان دریافت می‌کنند. عسگریان درباره این مبالغ تاکید کرده است که خانوارها این مبلغ را نمی‌توانند در جایی خارج از خرید این ۱۶ قلم استفاده کنند.

براساس تصمیمات جدید در یک خانواده‌ای که دارای چهار فرزند هستند، دو فرزند مشمول امنیت غذایی است و آن خانواده دو میلیون تومان دریافت می‌کند. امکان دارد خانواده‌ای دارای سه فرزند باشد و وزارت بهداشت تشخیص لزوم تقویت سفره آنها را داده است؛ این خانواده سه میلیون تومان (یک میلیون تومان به ازای هر فرد) دریافت می‌کنند.

کالابرگ حرکتی پوپولیستی است؟

احسان ارکانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس 23 آبان امسال اعلام کرد: «متأسفانه دولت به‌جای اینکه مشکلات مردم را حل کند، می‌خواهد ناتوانی خودش را به دوش مجلس بیندازد. در هیچ جا مجلس دولت را مکلف به اجرای کالابرگ نکرده است بلکه حذف ارز ترجیحی را به اجرای کالابرگ ملحق کرده است، یعنی دولت اگر توان اجرای کالابرگ را نداشت، نباید ارز ترجیحی را حذف می‌کرد که به بازار شوک قیمتی بدون راهکار جبران‌ مؤثر وارد شود.» علی زنجانی‌حسنلوئی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس به صلاحت اعلام کرد که کالابرگ چاره کار نیست و در 12 مهر امسال در مورد پیشنهاد دولت برای اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی و پیش‌بینی سبد کالا به‌جای افزایش حقوق برای کارگران، گفت: «مشکل کارگران و کارکنان دولت به این سادگی حل نمی‌شود به این دلیل که متاسفانه تاکنون در این زمینه یک کار بنیادین و زیربنایی دقیق و منسجم انجام نشده است.»

یک برگ مطالعه و پژوهش وجود ندارد

حجت میرزایی، معاون سابق امور اقتصادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گفت‌وگو با هم‌میهن درباره این اقدام دولت، تاکید کرد: «این یک سیاست تشویقی برای رشد جمعیت است نه برای حمایت از خانوارهای کم‌درآمد. چه بسیار خانوارهای کم‌درآمدی که با ملاحظات اقتصادی بچه‌دار نمی‌شوند. آنها نگران تامین هزینه‌های نوزاد یا کودک خود هستند و بچه‌دار نمی‌شوند.»

او افزود: «این رویه، مجموعه‌سیاست‌هایی است که مطالعه‎‌ای پشتوانه آن نیست و ارزیابی پیش از اجرا نیز انجام نشده است. اثربخشی آن مشخص نیست. دامنه مخاطبان آن نیز برآورد نشده است. بنابراین هیچ گزارشی راجع به این وجود ندارد. اساساً اظهارنظر درباره عملکرد این دولت در حوزه رفاه، کاری عبث و بیهوده است. چراکه در دو سال و سه ماه گذشته که دولت سیزدهم سکان دولت را به دست گرفته و سه وزیر و سرپرست در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تغییر کرده است، یک صفحه گزارش کارشناسی در حوزه‌های تخصصی رفاه، اشتغال و تعاون منتشر نشده است. معلوم نیست که نقد به اجرای این طرح چیست؟ چه کسی این طرح را پیشنهاد داده و چه هدفی را دنبال می‌کند. حتی مشخص نیست که این طرح چه گروهی را پوشش می‌دهد و بودجه آن از کجا تامین خواهد شد. هیچ اطلاعاتی درباره این طرح وجود ندارد و به نظر من اظهارنظر کردن راجع به این موضوع - در دفاع یا رد آن - کار بیهوده‌ای ‌است و من نظری ندارم.»

میرزایی درباره اظهارنظر یکی از نمایندگان مبنی بر اینکه طرح کالابرگ کاری شعاری و پوپولیستی است و باید حقوق کارگران افزایش یابد، گفت: «چه‌بسا پیشنهاد آقای نماینده پوپولیستی‌تر از این طرح باشد زیرا کارگران گروه متشکلی هستند و می‌توانند در بازار رای برای انتخابات پیش‌رو مشارکت داشته باشند. تصور نکنیم که اظهارنظر یا نقد نماینده مجلس کارشناسی است. آن هم به همان اندازه پوپولیستی و بی‌مبناست. چراکه هیچ کدام از سیاست‌های رفاه و نقدهایی که در درون گروه حاکم مطرح می‌شود، پشتوانه کارشناسی ندارد.»

معاون سابق امور اقتصادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به اینکه کالابرگ الکترونیکی نوعی یارانه است، تاکید کرد: «تصمیم دولت سیزدهم این است که یارانه هیچ‌کسی قطع نشود و یارانه هر کسی که قطع شده بود و اعتراضی کرده بود، دوباره برقرار شد. صرف‌نظر از اینکه دارایی، درآمد یا تراکنش‌های مالی این گروه چقدر است. یعنی با این مبنا که نباید هیچ ناراضی‌ای وجود داشته باشد در سطح حداکثری متقاضیان - داوطلبان - دریافت، یارانه پرداخت انجام می‌شود. یارانه‌بگیران از دهک یکم تا نهم توزیع شده‌اند و سهم یارانه در هزینه آنها متفاوت است. اما بر کسی پوشیده نیست که دریافت یارانه یک اثر واقعی و یک اثر توهمی و ذهنی دارد. اثر توهمی این است که یارانه‌بگیران فکر می‌کنند سهمی از دولت دریافت کرده‌اند و آن را حق خود می‌دانند. برای گروه‌های زیادی هم این سهم یارانه درآمد مستمری شده که آنها را در سطح حداقلی تامین می‌کند و اگر این یارانه نباشد حتماً آسیب‌پذیر می‌شوند.» میرزایی درباره اثر واقعی پرداخت یارانه در جامعه، بیان کرد: «ارزیابی اثر واقعی پرداخت یارانه نیاز به تحقیقات و پژوهش دقیقی دارد که سهم، وزن و میزان تاثیرگذاری این یارانه روی هر کدام از دهک‌ها چقدر است و چه ترکیبی بر هزینه خانوار دارد. اما مشخص است که دولت بنای ناراضی کردن هیچ شهروندی را به دلیل قطع یارانه، افزایش قیمت بنزین و افزایش قیمت نان ندارد.»

اهمیت تغذیه 6 ماه تا 6 سال در کودکان

منصور رضایی، متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در پاسخ به این سوال که با یک میلیون تومان در ماه، سوءتغذیه کودکان از بین می‌رود؟ به هم‌میهن گفت: «قطعاً با این پول‌ها نمی‌توان فقر و سوءتغذیه را از بین برد. اما این اقدام می‌تواند در راستای فرهنگسازی مؤثر باشد.» او افزود: «در زمان رژیم گذشته، تغذیه رایگان وجود داشت اما احساس نیازی وجود نداشت. به نظر می‌رسد باید این احساس نیاز به تغذیه سالم در کشور رواج پیدا کند. وظیفه والدین، رسانه‌ها و... است که این فرهنگ را در جامعه نهادینه کنند.»

این متخصص تغذیه با اشاره به فقر فرهنگی در جامعه تاکید کرد: «هر هزینه‌ای در حوزه تغذیه کودکان، سرمایه‌گذاری است. اما یکی از دردهای جامعه این است که تغذیه اولویت جامعه نیست. وظیفه بزرگان جامعه این است که در افراد جامعه، به‌ویژه در کودکان القاء احساس نیاز به تغذیه سالم، بهداشت و سلامتی ایجاد کنند و لازمه آن عاقبت‌اندیشی است که در آن سرمایه‌گذاری کرده تا در آینده جایی برای حسرت نماند. افرادی که تغذیه نامناسب دارند در آینده حسرت می‌خورند.»

رضایی درباره اختصاص یک میلیون تومان در ماه برای تغذیه هر کودک در دهک‌های پایین، گفت: «بخشی از این اقدام دولت نمایش است و بخش دیگر را می‌توان فرهنگسازی دانست. چراکه با این مبلغ نمی‌توان فقر کودکان را ریشه‌کن کرد. اما باید سوال کرد که آیا اولویت مسئولان غذای کودکان است یا به این موضوع به صورت ظاهری نگاه می‌کنند. اما شکی نیست که تغذیه کودکان 6 ماه تا 6 سال بسیار حائز اهمیت است چراکه بچه‌های پیش‌دبستانی در اوج رشد و تکامل هستند.»