مطالبه انتخاباتی رهبری

شادی مکی - پریسا هاشمی

گزارشگران هم‌میهن

به گفته برخی سیاسیون مسیری که هیئت اجرایی در ردصلاحیت‌های انتخابات مجلس در پیش گرفته‌ است، در تعارض با منویات رهبری مبنی بر مشارکت، امنیت، سلامت و رقابت انتخابات و بیشتر در راستای جریان خالص‌سازی و تداوم مهندسی انتخابات است.
رهبر انقلاب در دیدار با فقها و حقوقدانان شورای نگهبان روز پنج‌شنبه 25آبان، نکاتی در خصوص وظایف قانونی شورای نگهبان بیان و تاکید کردند: «همه وظیفه دارند زمینه برگزاری انتخاباتی پرشور را در اسفندماه امسال فراهم کنند.» ایشان همواره در موسم انتخابات درباره برگزاری انتخابات پرشور رهنمودهایی را بیان می‌کنند. امسال نیز با توجه به انتخابات در اسفندماه، در مشهد اعلام کردند: «دشمنان ایران اسلامی، استکبار و صهیونیسم است؛ اینها با هویّت جمهوری اسلامی مخالفند. هدف آنها حذف همه‌ چیزهایی است که مردم را به یاد انقلاب و به یاد اسلام می‌اندازد. با انتخابات جمهوری اسلامی و حضور پُرشور مردم مخالفند، با هر چیزی که نشانه‌ای از اسلام انقلابی و جمهوری اسلامی در آن پُررنگ است، مخالفند؛ نظرشان تغییر این چیزها است.» ایشان همچنین در 16 فروردین در دیدار با مسئولان نظام نیز تاکید کردند: «مسئولان مرتبط، راهبرد «مشارکت، امنیت، سلامت و رقابت انتخابات» را از هم‌اکنون مشخص کنند تا انتخاباتی خوب، سالم و با مشارکت بالا داشته باشیم.»
با وجود این تاکیدات، شاهد ردصلاحیت گسترده چهره‌های میانه و اطلاح‌طلب در انتخابات پیش‌رو بودیم، البته این رویداد به دلیل تکرار شدن در یک دهه اخیر به موضوع عادی و طبیعی تبدیل شده است با این حال امیدها بر این بود که با توجه به عدم تمایل چهره‌های شاخص اصلاحات در انتخابات مجلس، حداقل چهره‌های معتدل تایید صلاحیت‌ شوند که اینگونه نبود. منتقدان دولت و حتی نمایندگان مجلس، معتقدند که ردصلاحیت‌ها در هیئت اجرایی مسیری خلاف راهبردهای تعیین‌شده از سوی رهبری است. واکنش‌های تند به این اقدام دولت سبب شد احمد وحیدی، وزیر کشور به صراحت تاکید کند: «دولت مطلقاً در ردصلاحیت‌ها دخالت نداشت؛ و ما دلمان می‌خواهد انتخابات با مشارکت حداکثری باشد؛ و باید به شکایات ردصلاحیت‌شدگان رسیدگی شود.» این در حالی است که بسیاری از نمایندگان ردصلاحیت‌شده این اقدام هیئت اجرایی را به نوعی انتقام یا گروکشی دولت دانسته و تاکید کردند که هیئت اجرایی که توسط فرمانداری‌ها انتخاب شدند، نمایندگان منتقد دولت را از گردونه انتخاب حذف کرده‌اند. سمیه محمودی، نماینده شهرضا در مجلس درباره ردصلاحیت خود گفت: «دولت می‌خواهد انتخابات را مدیریت کند. مدیریت دیگر بیش از این نمی‌شود. ما از زبان خودشان در جاهای مختلف و توسط واسطه‌ها شنیده‌ایم که دولت نیاز دارد ۷۰‌درصد کرسی مجلس را داشته باشد. از طریق واسطه به من گفتند که اگر می‌خواهی تایید صلاحیت شوی، سوال از وزیر کشور را کنار بگذار و من هم گفتم به ایشان سلام برسانید و بگویید اگر برای انجام وظیفه، قرار است ردصلاحیت شوم، اشکالی ندارد و ردصلاحیت را به جان می‌خرم.»
جلال محمودزاده، نماینده مهاباد در مجلس نیز به هم‌میهن گفته بود: «به نظر می‌رسد ردصلاحیت بنده و تعدادی از نمایندگان مجلس صرفاً جنبه سیاسی داشته و نمایندگان منتقد دولت متاسفانه ردصلاحیت شده‌اند. به نظر من این موضوع به فرمانداران دیکته شده است. فرمانداران نظرات دولت را پیاده می‌کنند نه خواسته‌های نظام را. بیشتر نمایندگان منتقد ردصلاحیت شده‌اند. حتی بیشتر نمایندگانی که در موضوع استیضاح وزیر کشور پافشاری و پیگیری کردند، ردصلاحیت شده‌اند.» با تمام این اوصاف افرادی که ردصلاحیت شدند، می‌توانند اعتراض کنند تا چشم‌ها به تصمیم شورای نگهبان دوخته شود و تایید صلاحیت‌ آنها دور از ذهن نیست. اما تحلیل‌ها تاکنون در راستای جهت‌گیری دولت در انتخابات پیش‌رو و حذف منتقدان بوده است. شاید دولت این موضوع را در اظهارنظرها کتمان و تکذیب کند، اما آنطور که کارشناسان حوزه سیاست می‌گویند عملکرد دولت رئیسی با حرف‌هایش متناقض است و این تناقض‌ها در ردصلاحیت‌ها کاملاً نمایان است.

نگاه نماینده

مهندسی انتخابات از سوی حامیان دولت

غلامرضا نوری‌قزلجه، عضو فراکسیون اقلیت مجلس یازدهم که از جمله افرادی است که ردصلاحیت شده‌اند در گفت‌وگویی با هم‌میهن عملکرد دولت و هیئت اجرایی را با توجه به منویات رهبری بررسی کرد. توضیحات او را در ادامه می‌خوانید:

عملکرد هیئت اجرایی را با توجه به منویات رهبری چطور ارزیابی می‌کنید؟

دولت پیام را خوب دریافت ولی خوب عمل نکرده است. این ردصلاحیت‌های گسترده و بی‌سابقه توسط هیئت‌های اجرایی اتفاق افتاد که واکنش‌های بسیاری را در کشور به دنبال داشت. امیدواریم در مراحل بعدی هیئت مرکزی نظارت استان‌ها و شورای نگهبان این منویات رهبری را در رابطه با انتخابات سالم، مشارکتی و رقابتی در نظر بگیرند.

وزیر کشور اعلام کرد که دولت مطلقاً در ردصلاحیت‌ها دخالت نداشته است. مگر هیئت‌های نظارت با معرفی فرمانداری‌ها ردصلاحیت‌ها را انجام نداده‌اند؟

به نظر من این فرافکنی و فرار از مسئولیت است. درست است که وزیر کشور تازه به این حوزه وارد شدند، اما قوانین را خوانده‌اند و می‌دانند که هیئت‌های اجرایی با معرفی فرمانداری‌ها تشکیل می‌شود و مهندسی‌ای که در این حوزه انجام دادند در بسیاری از مراکز مشهود است.

رهبری اوایل امسال بر تامین سلامت، امنیت و آزادی انتخابات تاکید داشتند. ردصلاحیت‌های هیئت اجرایی، آزادی در انتخابات را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟

در موضوع تاییدصلاحیت‌ها و عملکرد هیئت‌های اجرایی، به نظر می‌رسد به این توصیه عمل نکرده‌اند. اما دولت در بحث سلامت انتخابات هنوز هم فرصت دارد و نقش اصلی را ایفا می‌کند. امیدواریم دولت در سلامت انتخابات مانند ردصلاحیت‌ها عمل نکند و متوجه وظیفه خطیر خود شده باشد. در موضوع انتخابات سالم، حفظ بی‌طرفی دولت - که مهم است - تاکنون رعایت نشده است. امیدواریم بی‌طرفی را دولت رعایت کرده و انتخابات سالمی را برگزار کند.

در این شرایط باید چه انتظاری از شورای نگهبان داشت؟

حتماً تا جایی که قوانین و مقررات اجازه بدهد، شورای نگهبان به دنبال انتخابات مشارکتی و رقابتی است. این گره به دست شورای نگهبان باز می‌شود و این شورا نیز ملزم به رعایت مقررات است و در آن چارچوب تصمیم می‌گیرد.

برخی از کارشناسان بر این عقیده‌اند که عده‌ای دنبال کاهش مشارکت هستند تا وارد مجلس شوند. آیا این گمانه‌زنی در ردصلاحیت‌ها دخیل است؟

بله. به همین دلیل می‌گوییم که دولت نباید یک‌ طرف جریان باشد بلکه باید بی‌طرف بماند. اما وقتی دولت خوب عمل نکرده‌، پس جهت‌دار بوده و اتفاقی نیست. به نظر می‌آید دولت با جریان خالص‌ساز و تفکری که در مورد مجلس یکدست، انقلابی‌تر و یکصدا است، همراهی می‌کند. مجلسی می‌خواهند که به دولت کاری نداشته باشد. آنها به دنبال چنین مجلسی هستند درحالی‌که خاصیت مجلس گفت‌وگو و تضارب آرا، مخالفت و موافقت و صحبت‌هاست. طرح دیدگاه‌های مختلف به تصویب طرح‌های پخته‌تری می‌انجامد. یعنی جریان خالص‌ساز با بنیان دموکراسی مشکل دارد و دنبال یکدست‌سازی مجلس آینده هستند. اما نباید این اتفاق بیفتد چراکه خطر بزرگی برای کشور و مردم‌سالاری است. نباید اجازه داد که قدم برداشتن دولت به همراه جریان خالص‌ساز در مسیر این خالص‌سازی ادامه یابد. تاکنون که در این مسیر قدم برداشته‌اند اما امیدواریم که این مسیر متوقف شود و رقابت برای تشکیل یک مجلس توانمند و انتخابات مشارکتی فراهم شود.

ابراهیم رئیسی کاندیدای جمنا (جبهه مردمی نیروهای انقلاب) عضو بوده است. این عضویت چقدر در انتخابات و خالص‌سازی دولت پیش‌رو تاثیرگذار است؟

این جهت‌گیری‌های سیاسی و حب و بغض‌های تشکیلاتی، حزبی و جناحی کاملاً اعمال می‌شود. شاید در جمع کشوری رئیس دولت صحبت نکرده و یک نفر از سوی او صحبت کرده است، اما در استان‌ها سراغ داریم که نیروهای دولتی در جلسات احزاب حامی شرکت و تعیین می‌کنند که چه کسی باشد، چه کسی نباشد. انتخابات را چطوری برگزار کنند که موفق شوند. یعنی بدون هیچ ابایی در این جلسات حضور پیدا می‌کنند و کاملاً برخلاف عرف، اعمال نظر و عدم بی‌طرفی وجود دارد. امیدواریم رئیس دولت دستور دهد که عوامل دولت این‌چنین تابلو و فاحش به موضوع ورود پیدا نکنند.

سمیه محمودی، نماینده مجلس اعلام کرده که از او خواستند برای تایید صلاحیت امضای استیضاح وزیر کشور را پس بگیرد. نظر شما در این مورد چیست؟

باید این سوال را از وزیر کشور پرسید اما همکار ما که به این نکته اشاره کرده‌ است، نماینده‌ای سالم، صادق، متدین و دقیق است و مطمئنم اگر چیزی نباشد، چنین اظهارنظری نمی‌کند. علاوه بر اظهارنظر این نماینده مجلس، عملکرد کاملاً روشن است که در هیئت اجرایی به شدت منتقدان دولت حذف شدند و با آنها برخورد شده و این روند کاملاً محرز است.

نگاه میانه‌رو

انتخابات پرشور به سود همگان است

حشمت‌‌الله فلاحت‌پیشه فعال سیاسی میانه‌رو و رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم، درباره آثار و تبعات ردصلاحیت‌های گسترده در انتخابات 1402 بر مشارکت شهروندان با توجه به تاکید مجدد رهبری بر انتخابات به هم‌میهن گفت:«هیچ تردیدی وجود ندارد که کشور نیازمند برگزاری انتخاباتی پرشور است. به عبارت دیگر باید همگان در هر مسئولیتی که هستند به شیوه‌ای عمل کنند که زمینه برگزاری چنین انتخاباتی فراهم شود. اگرچه‌درصد آرایی که نمایندگان مجلس در زمان انتخابات کسب می‌کنند تاثیری بر میزان اختیارات آنها در زمان نمایندگی ندارد اما عملاً مشاهده کردیم که در طول دو سال مالیات‌ها صددرصد افزایش یافت و تورم و گرانی‌هایی شکل گرفت اما صدایی از مجلس درنیامد. در حوزه سیاست خارجی کشور نیز مجلس عمدتاً در حاشیه تحولات و تصمیمات سیاست خارجی بود. این درحالی است که مجلس در تمام این زمینه‌ها می‌توانست صدای مردم باشد.» او ادامه داد:«به سود همگان است که انتخابات پرشوری داشته باشیم و مردم نظرات خود را در انتخابات بیان کنند. این نظرات در تصمیمات تاثیرگذار خواهد بود. اتفاقی که این‌بار افتاد، این بود که حدود 28‌درصد از کاندیداها توسط هیئت‌های اجرایی ردصلاحیت شدند یا با عدم احراز صلاحیت از سوی این هیئت‌ها مواجه شدند. این مسئله کم‌سابقه بود.» این نماینده مجلس دهم تاکید کرد:«واقعیت این است که مرحله اساسی مربوط به هیئت‌های نظارت شورای نگهبان است که این هیئت‌ها می‌توانند با دستی باز صلاحیت‌ها را بررسی کنند. معتقدم با توجه به نشست اعضای شورای نگهبان با مقام معظم رهبری همه مسئولان کشور به دنبال شکل‌گیری انتخاباتی پرشور هستند. فارغ از اینکه چه جریانی در انتخابات رای بیاورد حضور گسترده مردم به تقویت توان چانه‌زنی کشور و تقویت مؤلفه‌های کشور در حوزه منافع و امنیت ملی کشور منجر می‌شود.» او خاطرنشان کرد:«به نظرم شورای نگهبان می‌تواند این موضوع را با اغماض مورد بررسی قرار دهد تا شاهد تایید صلاحیت افراد بیشتری در انتخابات آینده باشیم. به بیان دیگر برخی افراد با «ردصلاحیت» مواجه شده‌‌اند و برخی دیگر با عدم «احراز صلاحیت». در همه این موارد شورای نگهبان می‌تواند تایید صلاحیت را صورت دهد. از آنجایی‌که حکم عدم احراز بیشتر به این معناست که هیئت‌های اجرایی ویژگی‌های لازم را احراز نکرده‌اند و به معنای ردصلاحیت نیست، به صورت معقول شورای نگهبان می‌تواند به‌ویژه با این موارد با دست بازتری عمل کند.» فلاحت‌پیشه عنوان کرد:«شورای نگهبان باید نگاه ‌بخشی و منطقه‌ای را نیز در مرکز مورد توجه قرار دهد. در برخی مناطق، شهرستان‌ها و استان‌های مختلف ممکن است برخی افراد حتی خارج از نگرش و نگاه مسئولان کشور و حتی شورای نگهبان، نگاه‌های ضیق را حاکم کنند که عمدتاً می‌تواند ناشی از نگاه‌های منطقه‌ای باشد. بنابراین معتقدم این موضوع اساسی باید مورد توجه قرار بگیرد.» مجلس باید نشان‌دهنده تکثرگرایی در کشور باشد و خانه ملت باشد؛ یعنی افکار و جریانات مختلف در آن نماینده داشته باشند. فلاحت‌پیشه درباره تاثیر فقدان چنین مؤلفه‌ای در انتخابات پیش رو در صورت تداوم تجدیدنظرها اظهار کرد:«درصد مشارکت در انتخابات زمانی بیشتر می‌شود که مردم به این نتیجه برسند جریانات رقیب مسائل مدنظر آنها را مطرح می‌کنند. این موضوع را باید در سطح کلان هم مورد توجه قرار داد. انتخابات باید به شیوه‌ای برگزار شود که اگر امکان اغماض و تایید صلاحیت وجود دارد، شورای نگهبان اقدام کند و تا جایی که امکان دارد افراد و جریانات مختلف بتوانند داوطلبِ شرکت در انتخابات شوند. جریانات باید موضوعات اصلی جامعه را نمایندگی کنند. در چنین شرایطی انتخابات گرم می‌شود. در تجربه انتخابات گذشته مشاهده کردیم که عملاً فضایی غیررقابتی شکل گرفت که نتیجه آن کاهش جدی مشارکت مردم در انتخابات بود. ضعف کارکرد مجلس فعلی باعث شد مردم به این نتیجه برسند که حتی اگر رای بدهند و افرادی را انتخاب کنند، این افراد نمی‌توانند بر مسائل اساسی جامعه مانند مسائل اقتصادی یا سیاست خارجی جامعه تاثیرگذار باشند‌. چنین شرایطی ممکن است به کاهش مشارکت کمک کند.» این نماینده سابق مجلس تصریح کرد: «البته بخشی از کاهش مشارکت به میزان تاییدصلاحیت‌ها مرتبط است. اما بخش دیگری به ضعف کارآمدی در دستگاه‌های مختلف مربوط است، مثلاً ضعف کارآمدی دولت‌ها نیز منجر به تولید یأس می‌شود. اگر مجلس جدی‌تر کارنامه دولت را مورد نظر و مورد بررسی قرار دهد و از ابزارهای نظارتی خود دراین‌باره استفاده کند، در مردم ایجاد امید می‌کند‌. به هر حال معتقدم اگر مردم حس کنند نخبگانی در جامعه حضور دارند که می‌توانند خواست آنها را نمایندگی کنند حتماً مشارکت افزایش می‌یابد.» او معتقد است اگرچه تایید صلاحیت‌ها می‌تواند به تقویت مشارکت منجر شود اما ضعف مزمن ناکارآمدی دولت‌ها و مجالس باعث شده است که عملاً نوعی بی‌تفاوتی در جامعه شکل بگیرد.»

نگاه اصولگرا

یکدست‌سازی مجلس دوازدهم

محمد مهاجری، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی، درباره تاکید مقام رهبری بر فراهم کردن زمینه برگزاری انتخابات پرشور در جمع اعضای شورای نگهبان به هم‌میهن گفت:«مشارکت گسترده وظیفه شورای نگهبان نیست از این جهت که شورای نگهبان کار اجرایی نمی‌کند و حزب ندارد. مشارکت گسترده کار احزاب و گروه‌های سیاسی و همچنین وظیفه دولت و وزارت کشور است که بتوانند امنیت انتخابات را تامین و فضای مناسب را برای برگزاری انتخابات ایجاد کنند. او با بیان اینکه بیانات رهبری در جمع شورای نگهبان کاملاً معنادار بود، ادامه داد:«این بیانات تنها یک پیام داشت و آن اینکه شورای نگهبان روشی را در بررسی صلاحیت‌ها انتخاب کند که براساس آن مشارکت در انتخابات افزایش یابد. به نظر من منظور رهبری این است که شورای نگهبان در بررسی صلاحیت‌ها با ارفاق حداکثری عمل کند، یعنی مانند دوره‌های قبل و همچنین هیئت‌های اجرایی دوره فعلی عمل نکند. در واقع شورای نگهبان به شیوه‌ای اقدام کند که بهانه‌ای برای افرادی که علاقه‌مند به شرکت در انتخابات نیستند، ندهد.» این فعال سیاسی در پاسخ به این سوال که اگر شورای نگهبان به توصیه‌های مقام رهبری ترتیب اثر ندهد آیا می‌توان مجلس آینده را نشان‌دهنده تکثرگرایی در کشور دانست و از اعتبار کافی میان مردم برخوردار خواهد بود؟ اظهار کرد:«قطعاً خیر. اگر شورای نگهبان، ‌وزارت کشور و احزاب هیچ‌یک تلاشی برای مشارکت گسترده مردم نکنند طبیعتاً نمی‌توان مجلس آینده را مجلسی متکثر دانست. اکنون نیز مشخص است که گروهی خاص خیز برداشته‌اند تا مجلس آینده کاملاً یکدست و حتی یکدست‌تر از مجلس فعلی باشد. اینکه بخشی از نمایندگان منتقد دولت ردصلاحیت و حذف می‌شوند به این معناست که دولت در صف اول افرادی قرار گرفته است که نمی‌خواهند انتخابات مشارکتی و انتخابات با مشارکت بالا صورت بگیرد.» او تصریح کرد:«در حال حاضر یکدست بودن دولت و مجلس، آسیب‌های فراوانی را ایجاد کرده است و مجلس به‌هیچ‌عنوان نظارت جدی بر دولت ندارد و از دولت حساب‌کشی نمی‌کند. هر قدر دولت و مجلس به لحاظ سیاسی و جناحی هماهنگ‌تر و همسوتر باشند،‌ به صورت بالقوه فساد در کشور افزایش می‌یابد.»

نگاه اصلاح‌طلب

بعید است شورای نگهبان تغییری صورت دهد

سیدمحمدعلی ابطحی، عضو شورای مرکزی مجمع روحانیون مبارز در گفت‌وگو با هم‌میهن درباره انتظار از شورای نگهبان با توجه به عملکرد هیئت اجرایی با توجه به بیانات اخیر رهبری، تاکید کرد: «تصور نمی‌کنم به‌رغم صحبت‌های رهبری تغییری در رویه شورای نگهبان به وجود آید. به دلیل اینکه رهبری در انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 نیز بدون اشاره به نام اما به شکلی که مشخص بود در مورد آقای لاریجانی نیز صحبت کردند، اما در عمل شورای نگهبان اقدامی انجام نداد.» او افزود: «در مجلس روالی سیاست‌گذاری شده که انتخاباتی شکل بگیرد و به سمت یکدست شدن حاکمیت پیش رود. من با وجود این صحبت‌ها و دیدگاه‌ها تغییری نمی‌بینم.» ابطحی در پاسخ به این سوال که ردصلاحیت‌ها توسط هیئت اجرایی امنیت و آزادی انتخابات را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟ گفت: «تعریف آزادی انتخابات فرق می‌کند. آزادی انتخابات در قاموس شورای نگهبان با تعریف و تصویری که انتظار می‌رود، متفاوت است. اعضای این شورا به انتخابات در چارچوب دیدگاه‌ها و نظرات خود می‌گویند انتخابات آزاد نه به معنای عام که در قانون اساسی به آن اشاره شده است. ردصلاحیت‌ها نوعی تعرض به قامت جمهوریت نظام و حاکمیت نظام وجود دارد.» او درباره اینکه بعضی از کارشناسان معتقدند جریان‌هایی به دنبال کاهش مشارکت هستند تا به مجلس راه یابند، تاکید کرد: «طبیعتاً در زبان نمی‌گویند مشارکت کمتر باشد اما در عمل وقتی ردصلاحیت‌ها وجود دارد و تلاشی برای آشتی جامعه با حاکمیت وجود نداشته باشد، مشارکت مفهوم جدی پیدا نخواهد کرد.»