مخاطب‌شناسی خبر

 این فقط پدرها در خانه نیستند که به تماشای اخبار علاقه دارند اساساً یکی از مهمترین کارکردها، بخش خبری این رسانه است و لذت شنیدن اخبار بدون شک کمتر از تماشای فیلم و سریال نیست؛

به‌ویژه زمانی که مخاطب، اخبار مرتبط با موقعیت شغلی، تحصیلی خود را دنبال می‌کند یا یک اتفاق مهم سیاسی ـ اجتماعی که به منافع عموم مردم ارتباط دارد یا زمانی که مثلاً یک افتخار ملی در حوزه ورزش، فرهنگ و سیاست نصیب کشور ما می‌شود، اخبار تلویزیون جذابیت بیشتری پیدا می‌کند و مخاطبان آن افزایش می‌یابد.

مخاطبان اخبار را می‌توان به چند گروه و دسته تقسیم کرد. بخشی از مخاطبان که صاحب مسئولیت و تعهد در یکی از پست‌های مدیریتی کشور هستند به‌ویژه سیاستمداران و دیپلمات‌ها که یکی از برنامه‌های روزانه آنها پیگیری اخبار و رخدادهای داخلی و خارجی است. این دسته از مخاطبان چه‌بسا خود منبع خبر بوده و بسیاری از اخبار تولیدشده به حوزه مدیریتی آنها مربوط می‌شود.

از نگاهی دیگر می‌توان این افراد و اشخاص تحصیلکرده را جزو مخاطبان خاص و نخبه‌ای دانست که با خودآگاهی بیشتری به شنیدن اخبار می‌نشینند.گروه دیگری که شاید طیف بیشتری از مخاطبان اخبار را شامل شوند، افرادی هستند که بیشتر آنها را کارمندان دولت و بازاریان تشکیل می‌دهند که بیش از هر برنامه دیگری به تماشای اخبار علاقه دارند.

اگر بخواهیم جنسیت را معیار این تقسیم‌بندی قرار دهیم معمولاً مردان بیش از زنان به شنیدن اخبار گرایش دارند و زنان بیشتر ترجیح می‌دهند که فیلم و سریال‌های تلویزیونی و برنامه‌های آموزشی را تماشا کنند؛ البته این یک قاعده کلی نیست و هستند خانم‌های خانه‌داری که به اخبارهم علاقه دارند، اما تجربه نشان داده است که زنان شاغل به‌ویژه زنان کارمند، بیشتر مخاطب بخش‌های خبری هستند تا مثلاً دختران جوان یا زنان خانه‌دار. قطعاً پخش خبر درباره حقوق کارمندان، تعطیلات مناسبتی یا تسهیلاتی که دولت برای کارمندان خود قائل است برای یک زن کارمند جذابیت بیشتری دارد تا یک زن خانه‌دار.

واقعیت این است که مخاطبان اخبار را نمی‌توان براساس ساختار کلی بخش خبری تقسیم‌بندی کرد و در اینجا نوع خبر و محتوا و مضمون آن است که مخاطبان این بخش را شکل می‌دهد. مثلاً جوانان به‌خصوص پسران به اخبار ورزشی و هنری و فرهنگی علاقه بیشتری دارند یا بازاریان به اخبار مربوط به قیمت سکه و طلا یا فرازونشیب بورس یا آخرین قوانین چک، سفته و قیمت و سهمیه بنزین. دانش‌آموزان هم به اخبار مرتبط به مدارس، تغییر کتاب‌های درسی یا اخبار مربوط به کنکور و آزمون سراسری و امثالهم.

در این تقسیم‌بندی می‌توان عوامل و متغیرهای دیگری را هم اضافه کرد مثلاً قومیت و نژاد یک عامل پس‌زمینه‌ای و موثر است که موجب می‌شود، مثلاً فردی از استان شیراز از شنیدن اخبار مربوط به استان و شهر خود بیشتر لذت ببرد و آن را دنبال کند. به عبارت دیگر اخبار را باتوجه به دامنه درگیری و مرتبط بودن آن با اقشار مختلف اجتماعی می‌توان به انواع و اقسام مختلفی تقسیم کرد.

مثلاً اخبار مربوط به سهام عدالت، سهمیه‌بندی یارانه‌ها که به مسائل و منافع عمومی جامعه وابسته هستند، همواره مخاطبان زیادی داشته و تفسیر این جنس اخبار نه‌فقط در بخش گزارش خبری یا تفسیر خبر که در محافل خانوادگی و اماکن عمومی هم گسترش می‌یابد و بازتفسیر و بازتولید می‌شود. به همین دلیل کسانی که شغل آنها به‌گونه‌ای است که با عموم مردم و درواقع افکار عمومی سروکار دارند، بیشتر شنونده اخبار هستند.

مثلاً توجه کنید به رانندگان تاکسی که اکثر اوقات رادیوی اتومبیل آنها روشن است و از این موج به آن موج می‌روند تا بتوانند جدیدترین اخبار را رصد کنند.یکی از اصطلاحاتی که از قدیم درباره رادیو و تلویزیون بزرگترهای ما به کار می‌بردند این بود که اخبار را گوش کنیم، ببینیم دنیا دست کیست؟ تمایل به دیدن و شنیدن اخبار صرفاً به‌دلیل نوع رخدادها و حوادث و جذابیت‌های خبری آن نیست.

پیگیری اخبار از حیث روان‌شناختی به نوعی احساس خودآگاهی به مخاطب می‌دهد که در عین لذت‌بخش بودن، اقناع‌کننده هم هست. نظام طبقاتی مخاطبان را هم باید در این جریان‌شناسی لحاظ کرد. مثلاً برای طبقات کم‌درآمد و فقیر، اخبار مربوط به سهمیه‌بندی بنزین یا نوسان قیمت اتومبیل چندان جذاب نیست، ولی از سوی دیگر شاید اخبار مربوط به اجاره‌بهای خانه یا اعلام بن خواروبار و... اهمیت زیادی داشته باشد.درواقع اخبار متناسب با نوع مخاطب و خاستگاه طبقاتی و اجتماعی او ارزش‌گذاری می‌شود و هر مخاطبی اخبار مرتبط با زندگی خود را دنبال می‌کند.