سیدمصطفی موسوی‌نژاد کارشناس اقتصادی: باید الگوی کشت تغییر کند
سیاست‌های الگوی کشت باعث شده که میزان تولید برنج نیز به صورت قابل توجهی کاهش یابد و همین موضوع علت گرانی برنج است.
سیاست‌های الگوی کشت باعث شده که میزان تولید برنج نیز به صورت قابل توجهی کاهش یابد و همین موضوع علت گرانی برنج است. از سوی دیگر، عدم ابلاغ کلی سیاست‌های کشاورزی نیز باعث شده که همواره تولید بسیاری از اقلام کشاورزی دچار مشکل باشد. سیدمصطفی موسوی‌نژاد، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «هم‌میهن» این موضوع را توضیح می‌دهد.
دلیل اصلی کاهش تولید برنج در کشور چیست؟
مهم‌ترین دلیل کاهش تولید، اجرای طرح اصلاح الگوی کشت است. تا پیش از این، در ۱۶ استان کشور برنج کشت می‌شد، اما اخیراً به جز سه استان پرآب، کشت این محصول در سایر استان‌ها را ممنوع کرده‌ایم تا مصرف آب مدیریت شود. حتی اگر فرض بگیریم کمبود یا گرانی نان مردم را به سمت استفاده بیشتر از برنج سوق داده، باید توجه کنیم که افزایش قیمت نان در یک سال گذشته بی‌سابقه بوده و خود دولت قیمت‌ها را افزایش داده است.
اگر این موضوع عمده‌ترین عامل افزایش تقاضای برنج بود، باز هم دولت باید از ابزارهای تنظیم‌گری بازار استفاده می‌کرد که در اقتصادهای لیبرال دنیا هم در چنین شرایطی دولت‌ها ورود می‌کنند تا از بی‌ثباتی بازار و جهش قیمت‌ها جلوگیری شود. طبق اخباری که شنیده می‌شود، برخی شرکت‌های بزرگ کشور اقدام به خریدهای کلان برنج و انبار کردن آن کرده‌اند. همین مسئله باعث کمبود عرضه در بازار و به تبع آن افزایش قیمت برنج شده است. البته این موضوع هنوز ابهامات زیادی دارد، اما بی‌تردید یکی از دلایل افزایش قیمت، همین احتکار و خریدهای عمده است.
مصرف بالای آب ناشی از الگوی نامطلوب کشت است؟
مصرف آب در بخش کشاورزی ایران بالاست و این فقط به کشور ما محدود نمی‌شود، بلکه بسیاری از کشورهای دیگر هم دغدغه مصرف بهینه آب را دارند. اما واقعیت این است که ایران کشوری نیمه‌خشک است و باید از سال‌ها قبل به اصلاح روش‌های آبیاری و بهینه‌سازی مصرف آب توجه می‌کردیم، نه اینکه صرفاً کشت محصولات را تعطیل کنیم. معتقدند راهکار مقابله با کمبود منابع آبی، واردات محصولات اساسی نیست.
هم‌اکنون بخش عمده‌ای از ارز کشور صرف واردات کالاهای اساسی می‌شود و اگر این روند را تشدید کنیم، فشار بر بازار ارز و اقتصاد ملی بیشتر خواهد شد. راهکار درست، مکانیزه کردن کشاورزی و کاهش هدررفت آب است تا هم تولید حفظ شود و هم مصرف آب بهینه گردد؛ نه اینکه کلاً کشت را متوقف کنیم.
با توجه به اجرای اصلاح الگوی کشت، چه آسیب‌هایی ممکن است بخش کشاورزی کشور را تهدید کند؟
اگر این سیاست به درستی اجرا نشود، احتمال کاهش کشت محصولات اساسی همچون گندم و برنج بسیار وجود دارد که این مسئله می‌تواند امنیت غذایی کشور را به خطر بیندازد. باید سیاست‌ها به گونه‌ای باشد که به سمت کشاورزی مدرن و بهره‌ور حرکت کنیم، نه اینکه دست از تولید محصولات اساسی بکشیم. تجربه کاشت بی‌برنامه برخی محصولات مانند سیب در اطراف دریاچه ارومیه و مشکلات ناشی از نبود برنامه‌ریزی درست، نمونه‌ای از مضرات مدیریت نادرست در حوزه کشاورزی است.
راهکار اصولی، اصلاح و مکانیزه کردن شیوه‌های کشت و آبیاری است. باید سرمایه‌گذاری جدی در بخش مکانیزاسیون انجام شود تا بتوان از منابع محدود آب بیشترین بهره‌برداری را کرد و همزمان تولید محصولات اساسی را حفظ کرد. دولت نیز موظف است بر اساس قانون، هر سال بخشی از هزینه‌های مورد نیاز برای مکانیزه کردن کشاورزی را تأمین کند.
