بازار نفت نگران شوک بزرگ/از زمان آغاز تعرضات اسرائیل به ایران، قیمت نفت برنت ۱۳ درصد افزایش یافت
بانک آمریکایی گلدمن ساکس، روز یکشنبه، در گزارشی هشدار داد اگر حجم نفت عبوری از مسیر تنگه هرمز، به‌مدت یک‌ماه، نصف شود و به‌میزان ۱۰ درصد در مدت ۱۱ ماه بعد کاهش یابد، قیمت نفت برنت ممکن است برای مدتی به ۱۱۰ دلار صعود کند.
گروه اقتصاد: قیمت نفت برنت با یک‌دلار و ۵۲ سنت، معادل 1/97 درصد افزایش، به ۷۸ دلار و ۵۳ سنت در هر بشکه رسید. این رشد قیمت بعد از حمله اسرائیل به ایران از سوی کارشناسان پیش‌بینی می‌شد. کارشناسان همچنین در صورت ادامه حملات، رشد قیمت را تا محدوده 130 دلار برآورد می‌کنند. از زمان آغاز تعرضات اسرائیل به ایران، قیمت نفت برنت ۱۳ درصد و وست تگزاس اینترمدیت، حدود ۱۰ درصد رشد کرده است.
درحالی‌که بازارهای جهانی، فعالیت‌شان را روز دوشنبه و پس از تعطیلات آخر هفته ازسر می‌گیرند، سرمایه‌گذاران واکنش شدید یک‌باره را پیش‌بینی کرده و انتظار دارند قیمت نفت به‌دلیل بیم مختل‌شدن عرضه نفت خاورمیانه، به‌شدت افزایش یابد. قیمت نفت برنت طی یک‌ماه گذشته، ۲۰ درصد افزایش یافته و به 78/5 دلار در هر بشکه رسید و طبق گزارش بانک جی‌پی‌مورگان، ممکن است در بدترین سناریو، تا مرز ۱۳۰ دلار در هر بشکه صعود کند.
قیمت نفت در معاملات روز جمعه بازار جهانی تحت‌تاثیر امیدها به یک رویکرد دیپلماتیک برای متوقف کردن اقدامات خصمانه اسرائیل، با کاهش بسته شد و بهای معاملات نفت برنت با یک‌دلار و ۸۴ سنت معادل 33/2 درصد کاهش، در ۷۷ دلار و یک‌سنت در هر بشکه ایستاده بود. مارک اسپیندل از شرکت «پوتوماک ریور کپیتال» با اشاره به نگرانی‌ها از پاسخ ایران و ارزیابی‌های خسارت، گفت: معاملات نفت در قیمت بالاتری گشوده خواهند شد. تورم رو به رشد می‌تواند اعتماد مصرفی را تضعیف کرده و احتمال کاهش نرخ بهره آمریکا را کمتر کرده و اقتصادی را که با تعرفه‌های ترامپ، در تنگنا قرار گرفته است، پیچیده کند.
موسسه «آکسفورد اکونومیکس» هشدار داد، اگر تنش‌ها تشدید شده و مسدودشدن تنگه هرمز را در پی داشته باشد، می‌تواند بازارهای جهانی را زیر و رو کند. تنگه هرمز گذرگاهی استراتژیک بین ایران و عمان است که روزانه میزبان انتقال حدود ۲۰ میلیون بشکه نفت و میعانات گازی است که شامل ۱۵ درصد نفت خام و ۲۰ درصد محصولات پالایش‌شده جهان است. بستهشدن این تنگه، حتی برای چندروز، می‌تواند شوک بی‌سابقه‌ای به بازارهای جهانی وارد کند.
پارازیت‌ها چالش‌برانگیز شد
براساس گزارش بلومبرگ، شل یکی از بزرگ‌ترین معامله‌گران نفت و گاز طبیعی، با اشاره به برنامه احتیاطی این شرکت در صورت اختلال در جریان‌های منطقه به‌دلیل درگیری نظامی بین ایران و رژیم صهیونیستی، هشدار داد که بستهشدن احتمالی تنگه هرمز می‌تواند جریان‌های منطقه را مختل و شوکی بزرگ ایجاد کند.
وائل ساوان، مدیرعامل شل در نمایشگاه و همایش انرژی ژاپن در توکیو گفت: چنانچه به هر دلیلی تنگه هرمز مسدود شود، تأثیر زیادی بر تجارت جهانی خواهد داشت. بازار جهانی انرژی به‌دلیل درگیری بین ایران و رژیم صهیونیستی، ازجمله احتمال تصمیم آمریکا برای پیوستن به این درگیری‌ها، متحول شده است. بااینکه نفت خام به‌دلیل این درگیری‌ها افزایش یافته، اما اختلال زیادی در جریان انرژی ایجاد نشده است، هرچند معامله‌گران آماده‌باش هستند.
حدود یک‌چهارم تجارت نفت جهان از طریق تنگه هرمز انجام می‌شود، آبراهه‌ای که خلیج‌فارس را به اقیانوس هند متصل می‌کند. ساوان با اشاره به تداخل در سیگنال‌های ناوبری در داخل و اطراف خلیج‌فارس گفت: آنچه اکنون چالش‌برانگیز است، ایجاد پارازیت‌هاست، شل به‌دلیل درگیری‌ها در خاورمیانه در زمینه حمل‌ونقل دریایی بسیار محتاط است. قطر در روزهای اخیر از نفتکش‌ها خواسته است تا زمان آماده‌‌شدن برای بارگیری، خارج از تنگه هرمز منتظر بمانند، این درحالی‌است که شرکت کشتیرانی ژاپنی «نیپون یوسن کی‌کی» به شناورهای خود دستور داد هنگام حرکت فاصله ایمن از ساحل را حفظ کنند.
پیش‌بینی عراق
در همین راستا فواد حسین، معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه عراق، در گفت‌و‌گو با همتای آلمانی خود هشدار داد که قیمت‌ها ممکن است تا ۳۰۰ دلار صعود کند. فواد حسین در گفت‌وگویی با یوهان وادفول، وزیر خارجه آلمان گفت: تشدید بیشتر اوضاع در خاورمیانه در سایه شدت‌گرفتن درگیری بین ایران و اسرائیل به افزایش قیمت نفت به ۲۰۰ تا ۳۰۰ دلار در هر بشکه منجر شود. این مقام عراقی با بیان اینکه تداوم درگیری در منطقه و بستهشدن تنگه هرمز ممکن است به بروز شوک‌های اقتصادی شدید منتج شود، افزود: این مسئله همچنین به افزایش تورم در کشورهای اروپایی می‌انجامد و روند صادرات نفت برای کشورهای نفتی ازجمله عراق را پیچیده می‌کند.
فواد حسین تأکید کرد: بسته شدن تنگه هرمز به ازدست‌رفتن عرضه روزانه ۵ میلیون بشکه نفت عراق از طریق خلیج‌فارس منجر می‌شود. البته ایران در گذشته، تهدید به بستن تنگه هرمز کرده بود، اما اکنون شرایط متفاوت است و درصورتی‌که موجودیت ایران تهدید شود، استفاده از این گزینه می‌تواند به‌صورت عملی در دستور کار قرار گیرد.
با این حال گفته می‌شود که در صورت اختلال در عرضه، دونالد ترامپ ممکن است از اوپک بخواهد از ظرفیت مازاد تولید خود، که حدود 5/86 میلیون بشکه در روز است، برای جبران کمبود استفاده کند اما تحلیلگران هشدار می‌دهند که این ظرفیت ممکن است برای جبران کامل اختلال کافی نباشد، به‌ویژه اگر درگیری و جنگ به دیگر تولیدکنندگان منطقه مانند عراق یا عربستان گسترش یابد.
با وجود اینکه هنوز ایران تصمیم برای بستن تنگه هرمز نگرفته است اما وضعیت تنگه هرمز با شوک بزرگی مواجه شده، درحالی‌که ده‌ها فروند نفتکش در حال خروج هستند اما فقط دو نفتکش به خلیج‌فارس وارد شده‌اند. روز یکشنبه و پس از علنی‌شدن حملات هوایی آمریکا به ایران، نفتکش «کوهزان مارو» با پرچم بریتانیا، مسیر خود را در تنگه هرمز تغییر داد و به‌سمت جنوب شروع به حرکت کرد.
تحلیلگران بازار انرژی جهانی معتقدند: «افزایش ۱۰ دلاری قیمت نفت در سه‌روز اخیر هنوز نشانه‌ای از کاهش تولید ایران ندارد.» با این حال، تهدید ایران به بستن تنگه هرمز یا هدف قرار دادن نفتکش‌ها در خلیج‌فارس، ریسک‌های جدیدی را به بازار تزریق کرده است. اظهاراتی که به‌سرعت قیمت نفت را به 78 دلار در هر بشکه رساند.
از سوی دیگر، تحلیلگران معتقدند که حتی کاهش جزئی صادرات ایران، مثلاً ۶۰۰ هزار بشکه در روز، می‌تواند قیمت‌ها را بین ۵ تا ۱۰ دلار افزایش دهد. روزهای گذشته منابع خارجی (شبکه سی‌ان‌ان) تحلیل کرده بود: «اگر ایران به‌طور کامل از بازار حذف شود، قیمت هر بشکه ممکن است 7/5 دلار افزایش یابد، اما بستهشدن تنگه هرمز می‌تواند قیمت‌ها را به ۱۰۰ دلار یا بیشتر برساند.» این موضوع به‌ویژه برای کشور‌هایی که اقتصادشان وابسته به نفت وارداتی است، مانند هند و ژاپن، تهدیدآمیز خواهد بود.
نقش ترامپ در رشد قیمت
هرچند آغاز جنگ از سوی اسرائیل بازار را تحت‌تاثیر قرار داد اما با پیوستن آمریکا به اقدامات تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی علیه ایران، روند رشد شتاب بیشتری گرفت. دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا، بامداد یکشنبه در پستی در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی «تروث سوشال»، از حمله تجاوزکارانه هواپیماهای آمریکایی به سه سایت هسته‌ای ایران خبر داد و نوشت: ما همین حالا حمله بسیار موفقیت‌آمیز خود را به سه سایت هسته‌ای ایران ازجمله فردو، نطنز و اصفهان تکمیل کرده‌ایم. فعالان بازار جهانی در بحبوحه هراس از پاسخ احتمالی ایران، انتظار دارند قیمت نفت افزایش بیشتری پیدا کند.
پریانکا ساچدوا، موسس شرکت تحقیقاتی «اس اس ولث استریت» در دهلی نو گفت: تشدید تنش ژئوپلیتیکی، عامل محرک برای صعود نفت برنت به قیمت ۱۰۰ دلار را فراهم کرده و احتمال صعود قیمت به ۱۲۰ دلار، افزایش یافته است. بانک آمریکایی گلدمن ساکس، روز یکشنبه در گزارشی هشدار داد، اگر حجم نفت عبوری از مسیر تنگه هرمز، به مدت یک‌ماه، نصف شود و به میزان ۱۰ درصد در مدت ۱۱ ماه بعد کاهش یابد، قیمت نفت برنت ممکن است برای مدتی به ۱۱۰ دلار صعود کند.
نفت 150 دلاری دور از انتظار نیست
اوپک و متحدانش، به‌ویژه عربستان سعودی و روسیه، نقش کلیدی در مدیریت عرضه جهانی نفت دارند. تصمیم اخیر اوپک هم برای افزایش جزئی تولید در واکنش به ضعف تقاضای جهانی، تا حدی از شدت جهش قیمت‌ها کاسته است. با این حال، رویترز در گزارشی پیش‌بینی کرده است که تشدید درگیری‌ها نگرانی‌ها درباره اختلال در عرضه خاورمیانه را افزایش داده و قیمت‌ها را بالا برده است.
افزایش ۵ درصدی قیمت نفت می‌تواند تورم کشورهای صنعتی را 0/1 درصد بالا ببرد، همچنین در صورت جنگ تمام‌عیار، رشد جهانی اقتصادی 0/3 درصد کاهش خواهد یافت. این درحالی‌است که بانک جهانی رشد اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۵ را تنها 2/3 درصد پیش‌بینی کرده است. بحران کنونی ایران و اسرائیل، بازار جهانی نفت را در موقعیتی شکننده قرار داده است.
اگرچه تولید نفت ایران تاکنون حفظ شده، تهدید بستهشدن تنگه هرمز و احتمال گسترش درگیری به دیگر تولیدکنندگان، ریسک‌های بزرگی را پیش‌روی اقتصاد جهانی قرار داده است. اوپک ممکن است بتواند بخشی از کمبود عرضه را جبران کند، اما در پیش‌بینی بدبینانه، قیمت‌های ۱۰۰ تا ۱۵۰ دلاری نفت دور از انتظار نیست.
براساس گزارش اویل پرایس، از نظر تاریخی، مناقشات خاورمیانه باعث سقوط بازارهای سهام در کوتاه‌مدت شده است، اما دلار ممکن است موقتاً با تقاضا برای دارایی امن روبه‌رو شود. براساس گزارش رویترز، ژاپن روز دوشنبه، خواستار تنش‌زدایی از جنگ در خاورمیانه شد و معاون وزیر صنعت کره‌جنوبی نسبت به پیامد تحولات اخیر منطقه بر تجارت این کشور، ابراز نگرانی کرد.
