خطر بازیگران ژئوپلیتیک

فاطمه لطفی

مترجم و روزنامه‌نگار

با آغاز سال نو میلادی، سرمایه‌گذاران و شرکت‌های تجاری دنیا سوال بزرگی پیش روی خود دارند. آنها به‌دنبال یافتن پاسخ این سوالات هستند که آیا رشد اقتصادی در سال آینده پایدار خواهد بود؟ آیا بانک‌های مرکزی نرخ بهره را کاهش خواهند داد؟ یا نرخ بهره افزایش خواهد یافت؟ سرمایه‌گذاران با پاسخ‌های این پرسش‌ها می‌توانند برای سال پیش‌رو تصمیم‌گیری کنند اما کم نیستند متخصصینی که باور دارند نحوه پیشرفت اقتصاد سال آینده را اقدامات بانک‌های مرکزی تعیین نخواهد کرد، بلکه عاملی قدرتمند در تعیین سازوکارهای اقتصادی سال آینده دخیل خواهد بود. آنها این عامل را «ریسک‌های ژئوپلیتیکی» می‌نامند.

اخیراً شرکت مدیریت دارایی «مدیران سرمایه‌گذار نتیکسیز» که زیرمجموعه‌ای از گروه مالی BPCE فرانسه است و دفتر مرکزی آن در پاریس و بوستون قرار دارد، در گزارش چشم‌اندازهای سال 2024، می‌نویسد، ریسک شماره یک اقتصادی دنیا رشد یا نرخ‌بهره یا حتی تورم نیز نیست. 500 نهاد سرمایه‌گذاری در نظرسنجی این مجموعه شرکت داشتند و همگی متفق‌القول بوده‌اند که بزرگترین ریسک اقتصاد کلان برای سال 2024، بازیگران ژئوپلیتیکی هستند که می‌توانند با بازی بد خود، فرضیات اقتصادی را بر هم بزنند و بازارها را در سطح جهانی آشفته کنند. نظرسنجی این نهاد تقریباً درست زمانی انجام شد که حماس به اسرائیل حمله کرد. این گزارش جنگ روسیه در اوکراین و برنامه‌های هسته‌ای ایران و کره‌شمالی را نیز در این ریسک ژئوپلیتیکی دخیل می‌داند.

پیشتر نشریه اکونومیست هم ژئوپلیتیک را مهمترین عامل تاثیرگذار بر اقتصاد سال 2024 عنوان کرده بود و علاوه بر موارد بالا، تنش بین ایالات متحده و چین را هم از عوامل تشدید این ریسک‌های ژئوپلیتیک برشمرده بود. اکونومیست چنین پیش‌بینی کرده بود که در سال 2024، تورم و نرح بهره کاهش خواهد یافت و در کنار آن پیچیدگی‌های زنجیره تامین نیز روندی نزولی خواهد یافت. در نتیجه قیمت کمودیتی‌ها رو به کاهش خواهد بود.

اکونومیست نوشته بود، تولید ناخالص داخلی جهانی به دلیل رشد ضعیف کشورهای ثروتمند تنها 2/2درصد رشد می‌کند. اقتصادهای در حال توسعه بهتر عمل خواهند کرد، هرچند چین سرمایه‌گذاری شرکتی را به نفع رقبا از دست خواهد داد. شرکت‌ها با قوانین زیست‌محیطی جدید و احتمالاً حداقل نرخ مالیات جهانی مواجه خواهند شد.

هفته‌نامه بلومبرگ بیزینس ویک هم در مقاله‌ای با عنوان «از وال‌استریت تا بانک‌ جهانی، یک ریسک بالاتر از همه ریسک‌هاست» پیش‌بینی‌هایی از وضعیت جهانی اقتصاد در سال آینده با تاکید بر ریسک‌های ژئوپلیتیک داشته است. در این مقاله آمده، برای برخی بی‌ثباتی جهانی، تجارت خوبی است. ریچارد هاس، دیپلمات سابق آمریکایی که به مدت 20 سال ریاست شورای روابط خارجی نیویورک را بر عهده داشت، در ماه سپتامبر به‌عنوان مشاور ارشد به بانک سرمایه‌گذاری سنترویو پارتنرز پیوست تا به گفته یکی از بنیانگذاران آن، «ریسک‌ها و فرصت‌های ژئوپلیتیکی» را به مشتریان معرفی کند. در ماه سپتامبر، گروه گلدمن ساکس، مؤسسه جهانی گلدمن ساکس را برای مشاوره در مورد «تقاطع ژئوپلیتیک، فناوری و بازارهای جهانی» تشکیل داد. زمانی هم که برنامه تلویزیونی طنز دیلی‌شو در آمریکا به کسی نیاز داشت تا توضیح دهد که چرا حماس به اسرائیل حمله کرده است، به یان برمر، رئیس گروه اوراسیا، در امور ریسک سیاسی روی آورد. ایرفرانس، بیکر هیوز، ژاپن توباکو، مستر کارد و بسیاری دیگر از شرکت‌ها ژئوپلیتیک را به‌عنوان عاملی مؤثر بر عملکرد سه‌ماهه خود معرفی کرده‌اند. اما برای برخی چون شرکت نورتروپ گرومن بی‌ثباتی جهانی تجارت خوبی است و کتی واردن، مدیرعامل شرکت می‌گوید: «ما بی‌ثباتی را سیگنال‌های تقاضا می‌بینیم».

خبرگزاری بلومبرگ هم در نظرسنجی‌هایی که انجام داده حملات در دریای سرخ را که هزینه‌های اقتصادی بسیاری به بار می‌آورد یکی از ریسک‌های ژئوپلیتیک مهم ارزیابی کرده است. پنتاگون تلاش کرده به شرکت‌های کشتیرانی اطمینان دهد، یک نیروی چندملیتی عبور از دریای سرخ و کانال سوئز را ایمن می‌کند، اما طبق داده‌های جدید صنعتی، نیمی از ناوگان کشتی‌های کانتینری که به‌طور منظم از هر دو منطقه عبور می‌کردند حالا از این مسیر‌ها اجتناب کرده‌اند.

بلومبرگ معتقد است، سه پویایی ژئوپلیتیکی می‌توانند از نظر تئوری از یکدیگر تغذیه کنند: پیروزی روسیه بر اوکراین و در همان زمان مختل شدن مسیر تجارت دریایی مهم اروپا و آسیا، که هر دو می‌توانند به نوبه خود شی‌جین‌پینگ را در رابطه با تایوان جسور کند.

در گزارش چشم‌انداز 2024 «مدیران سرمایه‌گذار نتیکسیز» سه حوزه رشد اقتصادی دنیا زیر ذره‌بین است:

در جبهه کلان: مؤسسات نگران کاهش هزینه‌های مصرف‌کننده هستند. از بین 500 نهاد اقتصادی که در این نظرسنجی شرکت کرده‌ بودند، 51 درصد فکر می‌کنند رکود در سال 2024 اجتناب‌ناپذیر است و 74 درصد از آنها بر این باورند که رکود اقتصادی دردناک یا بسیار دردناک خواهد بود. درحالی‌که تعداد کسانی که رکود اقتصادی را برای سال آینده پیش‌بینی نمی‌کنند از 15 درصد در اوایل سال 2023 به 37 درصد در سال 2024 رسیده؛ یعنی افزایشی بیش از دو برابر.

در بازارها: عدم قطعیت حاکم است زیرا 59 درصد افزایش نوسانات را برای سهام، 39 درصد برای اوراق قرضه و 47 درصد برای ارز پیش‌بینی می‌کنند. مؤسسات براساس اینکه سهام آنها نزولی یا صعودی خواهد بود تقسیم‌بندی شده‌اند. 54 درصد در دسته اول و 64 درصد در دسته دوم قرار گرفته‌اند. در عین حال 62 درصد معتقدند، نرخ بهره بیشترین ریسک پرتفولیو را به همراه دارد.

برای استراتژی سرمایه‌گذاری: به‌رغم تعداد مؤسساتی که رکود را پیش‌بینی کرده‌اند، تعداد کمی، یعنی 8 درصد، معتقدند که پرتفولیوی آنها ضدرکود است و دارایی‌های خصوصی همچنان بیشترین توجه را به خود جلب می‌کنند.

همه این پیش‌بینی‌ها و نگرانی‌ها در پایان سالی رخ می‌دهد که فناوری‌ها تغییری بزرگ‌ تجربه کرده است، زیرا هوش مصنوعی از کتاب‌ها و فیلم‌های علمی-تخیلی به برنامه‌های چت‌بات روی تلفن‌های همراه منتقل شد. برخی در بیان دیدگاه‌های خود در مورد پیامدهای هوش مصنوعی، آن را بیشتر براساس فیلم «مانیبال» و «ترمیناتور» تعریف می‌کنند و می‌گویند، هوش‌مصنوعی فقط یک ابزار جدید برای تجزیه و تحلیل داده‌هاست نه کلیدی که در را به روی یک دیستوپیای آینده باز کند. اما با عدم قطعیت‌هایی که سال جدید به همراه دارد هستند کسانی که هوش مصنوعی را براساس فیلم «بازی‌های جنگی» تعریف می‌کنند و نگران‌اند که هکرها آشفتگی ژئوپلیتیک، اقتصادی یا اجتماعی به بار آورند. این دقیقاً همان نوع ریسک اقتصادی ا‌ست که آنها در سال 2024 نگران‌اش هستند. بسیاری هوش مصنوعی را تهدیدی وجودی برای تمدنی می‌دانند که می‌شناسیم‌اش؛ این خود دلیل دیگری ا‌ست برای احساس عدم اطمینان در مورد سال پیش رو.

ژئوپلیتیک و چشم‌اندازهای کلان اقتصادی سال 2024

لوکا پائولینی، از تحلیلگران غول مدیریت دارایی پیکتک در اروپا می‌گوید: «بعید است در سال جدید ریسک‌های ژئوپلیتیکی کاهش یابد، زیرا کشورهایی که نیمی از تولید جهانی را از آنِ خود کرده‌اند، در سال جدید انتخابات مهمی را برگزار خواهند کرد».

به گزارش هفته‌نامه بلومبرگ بیزینس ویک، مارک وایزمن، رئیس برنامه بازنشستگی 115 میلیارد دلاری آلبرتای کانادا، می‌گوید، جهان با «الگوی جدیدی با نتایج غیرقابل محاسبه‌ای» روبه‌رو است. نه‌تنها درگیری‌ها در اوکراین و خاورمیانه، بلکه جنگ‌های داخلی، شورش‌ها و کودتا در ده‌ها کشور در آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین، و نیز افزایش فزاینده هزینه‌های بلایای اقلیمی و مهاجرت‌های دسته‌جمعی میلیون‌ها پناهنده و تهدیدهای احتمالی همه‌گیری هم وجود دارد. هفته‌نامه بلومبرگ بیزینس ویک می‌نویسد، به این آمار اضافه کنید تورم بالا، پتانسیل وحشتناک هوش مصنوعی، کاهش ایمان به دموکراسی غربی و فلج سیاسی در واشنگتن، و نیز امکان واقعی نبرد برای کنترل تایوان را. وایزمن می‌گوید: «این سخت‌ترین و پیچیده‌ترین محیط سرمایه‌گذاری است که در 30 سال گذشته دیده‌ام؛ بسیار پیچیده‌تر از بحران مالی جهانی».

براساس گزارش چشم‌انداز 2024 «مدیران سرمایه‌گذار نتیکسیز» در محیطی که مشخصه آن عدم قطعیت ژئوپلیتیک است، نهادهای اقتصادی بازیگران بد را به‌عنوان بزرگترین تهدید اقتصادی خود معرفی کرده‌اند. پس از آنکه تهاجم روسیه به اوکراین باعث افزایش قیمت انرژی و مواد غذایی در سال 2022 شد، مؤسسات اقتصادی دلایل خوبی برای نگرانی دارند زیرا چشم‌انداز ژئوپلیتیکی سال 2024 کمتر از گذشته باثبات به نظر می‌رسد.

جیمی دیمون، مدیر اجرایی جی‌پی‌مورگان چیس به هفته‌نامه بلومبرگ بیزینس ویک گفته است: «این ممکن است خطرناک‌ترین زمانی باشد که جهان در دهه‌های اخیر دیده است.» آجایپال سینگ بانگا، رئیس بانک جهانی، آن را «محله‌ای خطرناک» برای اقتصاد جهانی می‌خواند. لری فینک، مدیرعامل بلک‌راک، آینده‌ای با «امید کمتر و ترس بسیار بیشتر» را متصور است. آنچه آنها و به‌طور کلی رهبران بنگاه‌ها را در همه جا؛ در تجارت، امور مالی و دولتی، نگران می‌کند می‌توان در یک کلمه خلاصه کرد: ژئوپلیتیک.

ثبات نسبی آنچه مورخان پکس‌امریکانا می‌نامند، یعنی 75 سال تسلط اقتصادی، نظامی و فرهنگی ایالات متحده که پس از جنگ جهانی دوم به‌وجود آمده بود، از بین رفته و جای خود را به یک رقابت چندقطبی و ذاتاً شکننده برای قدرت و نفوذ بر تجارت، فناوری و قلمرو سرزمینی داده است. به قول اولاف شولتز، صدراعظم آلمان، این عصر جدید نشان‌دهنده یک «گذار تکتونیکی تاریخی» است که در آن فاشیسم، اقتدارگرایی و امپریالیسم تر و تازه در حال رشد هستند و جهانی شدن در حال عقب‌نشینی.

نشریه بلومبرگ بیزینس ویک هم معتقد است: حتی با ادامه جنگ در اروپای شرقی، شعله‌ور شدن تنش‌ها در منطقه ایندوپاسفیک و ورود تانک‌های اسرائیلی به غزه، بسیاری از بحث‌ها در محافل مالی همچنان در یک حلقه بی‌پایان و نابهنگام از حدس و گمان بر سر تورم و سیاست‌های پولی گیر کرده است. شاید دلیلش این است که ما در پیش‌بینی‌پذیری وقایع احساس راحتی می‌کنیم.

یک اقتصاددان می‌تواند با دقت معقولی پیش‌بینی کند که افزایش ۲۵ نقطه‌ای در نرخ بهره چقدر بر همه چیز از رشد شغل گرفته تا تولید کارخانه‌ها تاثیر می‌گذارد. یک تحلیلگر مالی می‌تواند با چند کلیک روی صفحه‌گسترده، ارزش هر پنی را محاسبه کند که قرارداد کار شرکت فورد موتور با اتحادیه کارگران خودروسازی‌ها از ارزش سهام آن می‌کاهد. در هر دو مورد دامنه نتایج محدود است.

چیزی که ریسک ژئوپلیتیک را بسیار آزاردهنده می‌کند این است که مدل‌سازی را به چالش می‌کشد. متغیرها ترکیبی رامسفلدی [گفته دونالد رامسفلد درباره مدارک حمله به عراق: «ناشناخته‌های ناشناخته وجود دارد»] از اطلاعات شناخته‌شده هستند، مانند ناامیدی چین از محدودیت‌های ایالات متحده در صادرات فن‌آوری پیشرفته نیمه‌هادی‌ها؛ ناشناخته‌های شناخته‌شده مانند مکان و زمان استفاده ارتش روسیه از سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی در اوکراین؛ و بدتر از همه ناشناخته‌های ناشناخته. در اینجا، مخروط احتمالات بی‌نهایت گسترده است. بلومبرگ بیزینس ویک تاکید می‌کند مسئله این نیست که تصمیمات فدرال‌رزرو مهم نیست، اما اگر ناگهان خود را در جنگ جهانی سوم ببینیم، واقعاً چه کسی به ارزش پول اهمیت می‌دهد؟

بیش از هفت نهاد اقتصادی از هر 10 نهاد (73 درصد) شرکت‌کننده در نظرسنجی «مدیران سرمایه‌گذار نتیکسیز» بر این باورند که ایجاد شکاف بین کشورهای بریکس و غرب ادامه خواهد یافت و آنها نگران اتحاد فزاینده بین روسیه، کره شمالی و ایران هستند و 70 درصد معتقدند که این امر منجر به بی‌ثباتی بیشتر اقتصادی خواهد شد. عده کمی هستند که انتظار دارند تنش‌ها در سال 2024 کاهش یابد، به ویژه زمانی که تاکید دارند نتیجه انتخابات روسیه وضعیت موجود را تغییر نخواهد داد و پس از دو سال جنگ در اوکراین، نهادهای اقتصادی بر این باورند که جنگ در سال 2024 ادامه خواهد یافت.

با وجود عدم قطعیت‌های ژئوپلیتیکی، سرمایه‌گذاران به همان اندازه نگران کاهش هزینه‌های مصرف‌کننده هستند که برای بهبود پس از همه‌گیری ضروری بود.

خبرگزاری بلومبرگ در گزارشی نوشته است، فعلاً به نظر می‌رسد که جنگ روسیه علیه اوکراین به بن‌بست رسیده، درگیری اسرائیل و حماس عمدتاً موضعی باقی مانده و هنوز به دیگر مناطق سرایت نکرده (اگرچه ممکن است به زودی تغییر کند) و دمای آتش رقابت آمریکا و چین تا حدودی پس از دیدار جو بایدن و شی‌جین‌پینگ بین دو کشور کاهش یافته است اما هر یک یا همه این پویایی‌های ژئوپلیتیکی می‌تواند در سال آینده بدتر شود و بر بخش‌هایی از اقتصاد جهانی تاثیر بگذارد.

به نوشته نشریه بلومبرگ بیزینس ویک، از آغاز قرن بیستم قدرت جهانی تا این حد پراکنده نبوده است. علاوه بر ایالات متحده، چین، اتحادیه اروپا و روسیه، برزیل، هند، کره شمالی، پاکستان، ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از جمله عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر همگی کنترل معناداری بر ترکیبی از مسائل نظامی‌، اقتصادی، سایبری، انرژی و منابع حیاتی زیست‌محیطی دارند و به‌زودی هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی را بازتعریف خواهند کرد. جهان البته از بحران‌ها و مصیبت‌های زیادی جان سالم به در برده است؛ از جمله جنگ سرد، اپیدمی ایدز، ظهور تروریسم، بحران بزرگ مالی و همه‌گیری کووید-19. وایزمن می‌گوید: «چیزی که اکنون متفاوت است این است که ما با نسخه‌ای از همه آنها همزمان باهم سروکار داریم».

چین

در این تصویر بزرگی که بنگاه‌های اقتصادی برای خود ترسیم کرده‌اند، چین جلوه‌گری می‌کند. این کشور در جبهه اقتصادی نقش بزرگی دارد زیرا مؤسسات تجاری هم نگران اقتصاد چین هستند و هم نگران روابط با چین. 64 درصد مؤسساتی که در نظرسنجی نتیکسیز شرکت کرده‌اند، معتقدند جاه‌طلبی‌های ژئوپلیتیکی این کشور اقتصاد جهانی را به دو حوزه نفوذ تقسیم می‌کند. همین جاه‌طلبی‌ها جذابیت سرمایه‌گذاری چین را برای 73 درصد این مؤسسات کاهش می‌دهد.

از سویی نشریه اکونومیست هم معتقد است چین در سال 2024 دو هدف متناقض را به‌طور همزمان دنبال خواهد کرد. شی‌جین‌پینگ و دیگر رؤسای حزب کمونیست به دنبال ایجاد و رهبری بلوکی از کشورهایی هستند که نسبت به نظم جهانی تحت سلطه آمریکا بدبین هستند. اما حتی زمانی که حاکمان چین خود را آماده عصر تفرقه و رقابت قدرت‌های بزرگ می‌کنند، کشور خود را به عنوان مدافع وحدت جهانی معرفی خواهند کرد.

رهبران چین برای پیشبرد هدف اول خود، آمریکا و متحدانش را به دامن زدن به یک جنگ سرد جدید متهم خواهند کرد. آنها به‌دنبال فرصتی خواهند بود که غرب را از مرکز امور جهانی بیرون کنند. انتقادات آنها مؤلفه اقتصادی نیز خواهد داشت. با کاهش رشد جهانی، از جمله در داخل چین، رهبران پکن، آمریکا و دیگر کشورهای ثروتمند غربی را متهم خواهند کرد که موانع حمایت‌گرایانه برای تجارت آزاد ایجاد می‌کنند تا آینده جهانی شدن را به خطر بیندازند.

یکی از اقدامات چینی‌ها هم برای رسیدن به هدف دوم این خواهد بود که حاکمان چین کشور خود را به‌عنوان حامی سازمان تجارت جهانی یا حداقل آن دسته از قوانین سازمان تجارت جهانی معرفی خواهند کرد که پس از الحاق چین در سال 2001 بازارهای ثروتمند جهان را به روی چین باز کردند.

به نوشته اکونومیست در سال 2024 مقامات چینی به رهبران آفریقا، جنوب آسیا و جاهای دیگر خواهند گفت که قیمت بالای مواد غذایی و انرژی ناشی از تحریم‌های غرب است و شرکت‌های تسلیحاتی و انرژی آمریکایی را به سودجویی از قیمت اروپایی‌ها متهم می‌کنند. چین منتظر انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده است تا از آن کاملاً به نفع خود استفاده کند.

تورم

سیاست نرخ بهره نگرانی دیگری است، زیرا افزایش نرخ‌ها ابزار مؤثری برای سیاست‌گذاران در تلاش برای کاهش تورم بوده است. با این حال این سوال که چه زمانی چرخه افزایش‌ها در نرخ بهره باید متوقف شود و چه زمانی کاهش نرخ بهره باید شروع شود، همچنان بی‌پاسخ مانده است. در نتیجه براساس گزارش نتیکسیز احتمال رخ‌داد یک خطای سیاستی در بانک‌های مرکزی در رتبه سوم فهرست نگرانی‌های این نهادها قرار دارد.

اکونومیست معتقد است، در سال 2024 افزایش نرخ بهره متوقف خواهد شد و سود بسیاری از بانک‌ها کاهش خواهد یافت. کاهش درآمد خالص بهره و ضربه به پورتفولیوی دارایی تجاری، آسیب‌رسان وام‌دهندگان آمریکایی می‌شود. اکثر بانک‌های اتحادیه اروپا پس از سال سخت 2023 شاهد کاهش وام‌های بد خواهند بود و با صدور بدهی، اتکای خود را به بانک مرکزی کاهش می‌دهند. بانک‌های آسیایی رشد قوی‌تری را به ثبت خواهند رساند، زیرا چین حمایتش را از بازار دارایی آشفته خود ادامه می‌دهد.

در نظرسنجی بلومبرگ هم آمده که 46 درصد کسانی که در نظرسنجی این بنگاه شرکت کرده‌اند معتقدند در سال آینده قیمت املاک و مستغلات کاهش خواهد یافت. رونق اشتغال پس از کرونا به کارگران دستمزدهای بالاتر و پول نقد بیشتری رسانده درنتیجه قیمت‌ها افزایش یافته‌است. اما همین پیش‌بینی‌ها می‌گویند که احتمال رکود اقتصادی در سال آینده بالاست و درنتیجه 62 درصد مؤسسات جهانی و 70 درصد مؤسسات بریتانیایی پیش‌بینی کرده‌اند، در سال آینده بیکاری افزایش خواهد یافت. برهمین اساس قیمت انرژی هم در سال 2024 با ادامه تنش‌ها در اوکراین و خاورمیانه افزایش می‌یابد.

گزارش نتیکسیز نیز می‌گوید، 51 درصد مؤسساتی که از آنها نظرسنجی کرده‌اند شکی در رکود اقتصادی سال 2024 ندارند تنها در پیش‌بینی زمان رخ‌داد این رکود باهم اختلاف دارند. 39 درصد این مؤسسات رکود را برای نیمه اول سال پیش‌بینی کرده‌اند درحالی‌که 42درصد هم منتظر رکود در نیمه دوم سال هستند. در این میان از هر 5 مؤسسه، یک مؤسسه معتقد است این رکود در سال 2025 و بعد از آن ادامه نخواهد یافت.

اکونومیست پیش‌بینی می‌کند تعداد شعب بانک‌ها و دستگاه‌های پول نقد در بحبوحه گذار به بانکداری دیجیتال بیشتر کاهش خواهد یافت. بانک‌های اتحادیه اروپا به فکر استیبل کوین‌ها یا سکه‌های پایدار بانکی خواهند بود و بانک‌های برزیلی از ظهور یک رئال دیجیتال حمایت خواهند کرد. با این حال جنبش در فین‌تک به پایان نرسیده و بسیاری از سرمایه‌گذاران خواستار سودآوری استارت‌آپ‌ها هستند. بازارهای سهام به لطف بازارهای نوظهور پررونق شده و سهام فناوری‌ها بالا خواهد رفت. لندن در برابر تلاش‌های اتحادیه اروپا برای از بین بردن معاملات سهام مقاومت خواهد کرد. در امور مالی آسیا، هند جایگاه خود را به دست خواهد آورد.

در نهایت

اخیراً شرکت مشاوره مالی کی‌پی‌ام‌جی یک نظرسنجی‌ از مدیران اجرایی مؤسسات اقتصادی بزرگ درباره چشم‌اندازها و ریسک‌های سال 2014 انجام داده است. در این نظرسنجی عامل «ژئوپلیتیک و عدم قطعیت سیاسی» به‌عنوان ریسک شماره یک مقابل رشد اقتصادی سه سال آینده معرفی شده، درحالی‌که پیشتر برای پیش‌بینی‌های سال 2022 همین شرکت، ریسک ژئوپلیتیکی در رتبه هفتم قرار گرفته بود. اما امسال این عامل از فناوری‌های مخرب و آسیب‌های زنجیره تامین هم پیشی گرفته است.

با این حال این نظرسنجی که از میان 1325 مدیر اجرایی شرکت‌های بزرگ انجام شده، به این نتیجه رسیده که این مدیران نسبت به آینده رشد اقتصادی دلگرمی بیشتری احساس می‌کنند. اما آجایپال سینگ بانگا هشدار می‌دهد، «ریسک‌ها همیشه دور و بر ما هستند. من در مورد تثبیت یکی و نادیده گرفتن دیگر ریسک‌ها بسیار مراقب خواهم بود.»