اقتصاد چرخشی چیست و چه مزایایی دارد؟

امروزه مدل اقتصادی غالب، مدل خطی است. این بدان معناست که ما از منابع طبیعی برای تولید محصولاتی استفاده می کنیم که پس از مدت کوتاهی دور می اندازیم، تولید زباله زیادی می کنیم و منجر به کمبود هشداردهنده منابع طبیعی و همچنین سطوح نگران کننده آلودگی می‌شود.

برای شکستن این چرخه، باید یک مدل اقتصادی جدید را بپذیریم که در آن منابع طبیعی مسئولانه‌تر مدیریت شوند. به عبارت دیگر، باید به سمت چیزی که اقتصاد چرخشی نامیده می‌شود، حرکت کنیم.

تعریف اقتصاد چرخشی چیست؟

اقتصاد دورانی یا چرخشی، یک رویکرد اقتصادی نوآورانه است که بر استفاده بهینه از منابع و جلوگیری از هدر رفت آنها تمرکز دارد. در این سیستم، مواد خام تا حد امکان در چرخه تولید باقی می‌مانند و از طریق فرایندهای مختلف مانند تعمیر، بازیافت و بازتولید به کار گرفته می شوند. در اقتصاد دایره‌ای، هدف اصلی این است که محصولات به گونه ای طراحی شوند که پس از استفاده به پایان نرسد و بتوان آنها را به چرخه تولید بازگرداند.

این امر نه تنها به کاهش آلودگی و حفاظت از محیط زیست کمک می کند، بلکه به پایداری اقتصادی و رفاه اجتماعی نیز منجر می شود. آگاهی از انواع جدید مدل‌های اقتصاد به ما در درک بهتر تغییرات آینده کمک بزرگی می‌کند. یکی از مواردی که به‌صورت مداوم باید بررسی شود مسائل مرتبط با اخبار انرژی است.

اقتصاد خطی در مقابل اقتصاد چرخشی

همانطور که ذکر شد، اقتصاد چرخشی پاسخی به اقتصاد خطی سنتی است که بر اساس مدل "استخراج-تولید-تخلیه" استوار است. در این مدل، منابع استخراج برای ساخت محصولات استفاده می‌شوند و پس از پایان عمر مفید، دور انداخته می‌شوند. از سوی دیگر، اقتصاد چرخشی با هدف کاهش نیاز به استخراج منابع جدید، بر حفظ منابع در چرخه و استفاده تا حد امکان تاکید دارد.

به طور دقیق‌تر، تفاوت اصلی بین این دو مدل را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

• استفاده از منابع: اقتصاد خطی بر رویکرد "استخراج-تولید-تخلیه" متمرکز است، در حالی که اقتصاد دورانی، رویکرد "کاهش-استفاده مجدد-بازیافت" را اتخاذ می‌کند.
• مدیریت زباله: در اقتصاد خطی، زباله معمولاً در محل‌های دفن زباله یا کوره‌های زباله سوز، در میان سایر سیستم‌های مدیریت زباله، دفع می‌شود. در مقابل، اقتصاد چرخشی با ترویج استفاده مجدد، تعمیر و بازیافت، به حداقل رساندن زباله را هدف قرار می‌دهد.
• کیفیت محصول: در اقتصاد خطی، محصولات طوری طراحی می‌شوند که زود از رده خارج شوند، با هدف ترغیب مصرف‌کنندگان به جایگزینی آنها به طور مکرر. در اقتصاد چرخشی، محصولات طوری طراحی می‌شوند که بادوام و قابل تعمیر باشند تا طول عمر آنها افزایش یابد.

مزایای اقتصاد چرخشی

در حال حاضر، اقتصاد چرخشی به عنوان یک مدل پایدار و کارآمد برای مقابله با چالش های زیست محیطی و اقتصادی پیش رو مطرح شده است. این مدل با پیروی از اصول چرخه‌ای، به جای تولید مداوم و دفع ضایعات، بر استفاده مجدد، تعمیر و بازیافت تاکید دارد. اقتصاد دورانی مزایای چندگانه ای برای جامعه دارد، از جمله:

• حفاظت از محیط زیست: اقتصاد دایره ای با کاهش تولید ضایعات، استفاده از منابع تجدیدپذیر و بازیابی مواد بازیافتی به کاهش آلودگی و حفاظت از محیط زیست کمک می کند. این مدل همچنین به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و کمک به اهداف اقلیمی بین المللی کمک می کند.
• رشد اقتصادی: اقتصاد دورانی با ایجاد فرصت های جدید تجاری در زمینه بازیافت، طراحی محصولات پایدار و خدمات تعمیر و نگهداری، به رشد اقتصادی پایدار کمک می کند. همچنین، با کاهش هزینه های مربوط به تولید مواد اولیه، به بهبود بهره وری و رقابت پذیری صنایع کمک می کند.
• بهره‌وری منابع طبیعی: اقتصاد چرخشی با حفظ مواد و محصولات در چرخه استفاده، از استخراج و بهره برداری بی رویه منابع طبیعی جلوگیری می‌کند و به حفظ آنها برای نسل های آینده کمک می‌کند. این مدل همچنین به کاهش وابستگی به منابع وارداتی کمک کرده و اقتصاد ملی را تقویت می‌کند.
• ارتقای کیفیت محصولات: اقتصاد چرخشی با تشویق طراحی محصولات بادوام، قابل تعمیر و بازیافت، به بهبود کیفیت محصولات و افزایش طول عمر آنها کمک می‌کند. این امر به کاهش تولید ضایعات و صرفه جویی در منابع کمک می‌کند.
• ارتقای رفاه اجتماعی: اقتصاد دورانی با ترویج الگوهای مصرف و تولید پایدار، به بهبود سلامت انسان و تنوع زیستی کمک می‌کند. این مدل همچنین به ایجاد اشتغال پایدار و کاهش فقر در جوامع کمک می‌کند.

اقتصاد چرخه‌ای یک رویکرد جامع و پایدار است که بر استفاده مجدد، تعمیر، بازیافت و بازتولید مواد متمرکز است. این سیستم، تولید مواد جدید به حداقل می‌رساند و به جای آن به حفظ ارزش و قابلیت استفاده از مواد در چرخه اقتصادی کمک می‌کند. در اقتصاد چرخشی، محصولات با هدف دوام و قابلیت تعمیر طراحی می‌شوند و از موادی استفاده می‌شود که به راحتی قابل بازیافت و بازتولید هستند. این کار باعث کاهش هدر رفت مواد، حفاظت از محیط زیست و ایجاد یک اقتصاد پایدارتر می‌شود.

اصول اقتصاد چرخشی را می‌توان در سطوح مختلف، از مقیاس محصولات و خدمات فردی تا مقیاس کل صنایع و شهرها، به کار گرفته شود. نمونه ای از این استراتژی، همزیستی صنعتی است که در آن پسماند محصولات یک صنعت به عنوان مواد اولیه برای صنایع دیگر مورد استفاده قرار می گیرد. این امر منجر به ایجاد یک شبکه پیچیده از مبادله منابع می‌شود که به کاهش تولید پسماند، آلودگی و مصرف منابع کمک می‌کند. شهرهای چرخشی نیز به دنبال ادغام اصول اقتصاد دورانی در برنامه ریزی و توسعه شهری هستند. این امر شامل طراحی شهری پایدار، سیستم های حمل و نقل کارآمد و مدیریت پسماند هوشمند است. با وجود این پیشرفت‌ها، تنها بخش کوچکی از فعالیت اقتصادی جهانی در حال حاضر در چارچوب اقتصاد چرخشی انجام می شود. در سال های 2022 و 2023، فقط حدود 10 درصد از فعالیت‌های اقتصادی جهانی از این اصول پیروی کرده است. با این حال، امید است که با افزایش آگاهی در مورد مزایای اقتصاد دورانی، این رقم در سالهای آینده افزایش یابد.

منبع: اخبار اقتصادی