ترکیب‌‏های تکرارناشدنی

به‌نظرم جهان را «ترکیب»‌‌ها ساخته‌‌اند، ترکیب آدم‌‌ها با دوره‌‌های تاریخی یا ترکیب آدم‌‌ها با آدم‌‌‌‌ها در دوره‌‌های تاریخی! هوشنگ ابتهاج (ه.ا.سایه) مرد ترکیب بود؛ ترکیب کلمات، نه‌تنها در آنچه سرود بلکه حتی وقتی خارج از اوزان سخن می‌‌‌‌گفت. او‌‌ بهترین‌‌ها را از بین «کلمات» ترکیب می‌‌کرد. اما برای من که کارگردانم و به ترکیب متن، کارگردانی و اجراگری می‌‌‌‌اندیشم، ترکیب‌‌‌‌هایی که ابتهاج بزرگ در آن قرار داشته است، ترکیبهای متوازن و غریبی بوده‌‌اند و تا تکرار آن کیفیت از ترکیب‌‌ها عمر ما قد نخواهد داد. ترکیب‌‌هایی که هیچ نامی در آن زیرسایه‌‌ نام دیگری نبود، اما همه زیرسایه‌‌ متن‌‌ «سایه» درخشیدند. از آن نمونه‌‌اند؛ ترکیب یگانه‌‌ هوشنگ ابتهاج (متن)، محمدرضا لطفی (ساز) و محمدرضا شجریان (آواز) و زمزمه‌‌ آوازینی که با ما می‌‌ماند تا ته تاریخ: گذشت عمر و به دل عشوه می‌‌خریم هنوز/ که هست در پی شام سیاه صبح سپید.