چرا رای ممتنع؟

محمد درویش فعال محیط‌زیست از موضع ایران درقبال قطع‌نامه جدید سازمان ملل انتقاد کرد

در‌حالی‌که کشوری همچون کره‌شمالی به قطع‌نامه دسترسی به محیط‌زیست پاک، سالم و پایدار رای داد، ایران که نخستین کنوانسیون جهانی محیط‌زیست (رامسر، مصوبه ۱۳۴۹‌شمسی) را به‌نام خود ثبت کرده است، به این قطع‌نامه رای ممتنع داد. محمد درویش، فعال محیط‌زیست از مسئولان محیط‌زیست خواست که دلیل رای ممتنع به این قطع‌نامه را که سال گذشته در شورای حقوق بشر به آن رای مثبت داده بود، به مردم توضیح دهند و شفاف‌سازی کنند، زیرا عدم توضیح آنها این ظن را که ایران به‌دلیل همراهی دو کشور چین و روسیه رای ممتنع داده است، تقویت خواهد کرد. روز پنج‌شنبه (6 مردادماه) در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، قطع‌نامه‌ای تاریخی که دسترسی به محیط‌زیست پاک، سالم و پایدار را یک حق جهانی بشری دانسته است، به‌موافقت 161‌کشور به‌تصویب رسید. اما در این روز ایران به‌همراه هفت کشور دیگر همچون چین و روسیه به این قطع‌نامه رای ممتنع دادند. متن این قطع‌نامه، در ژوئن گذشته توسط پنج کشور کاستاریکا، مالدیو، مراکش، اسلوونی و سوئیس ارائه شد و در شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد به‌تصویب رسید. براین‌اساس، از کشورها، سازمان‌های بین‌المللی و شرکت‌های تجاری خواسته شده است تلاش‌های خود را برای تضمین محیطی سالم برای همه افزایش دهند. آنتونیو گوترش، دبیر‌کل سازمان ملل متحد از این تصمیم «تاریخی» استقبال کرده و گفته است که این پیشرفت تاریخی نشان می‌دهد کشورهای عضو می‌توانند در یک مبارزه جمعی علیه تهدیدهای سه‌گانه این سیاره یعنی تغییرات آب‌و‌هوایی، از دست دادن تنوع‌زیستی و آلودگی دور هم جمع شوند. این قطع‌نامه به کاهش بی‌عدالتی‌های محیط‌زیستی، توانمندسازی مردم به‌ویژه افرادی که در شرایط آسیب‌پذیری قرار دارند، از جمله مدافعان حقوق محیط‌زیست، جوانان، زنان، کودکان و مردم بومی کمک خواهد کرد. بر اساس گفته دبیرکل سازمان ملل متحد، این تصمیم همچنین به کشورها کمک می‌کند به اجرای تعهدات زیست‌محیطی و حقوق بشری خود سرعت دهند. پذیرش قطع‌نامه «فقط آغاز است» و او از کشورها خواست تا این حق تازه به رسمیت‌شناخته‌شده را به «واقعیتی برای همه و در همه‌جا» تبدیل کنند. اما کشور ایران همراه با کشورهایی همچون چین، روسیه، بلاروس، کامبوج، سوریه، قرقیزستان و اتیوپی به این قطع‌نامه رای ممتنع دادند. محمد درویش، فعال محیط‌زیست ضمن انتقاد از رای ممتنع ایران در این قطع‌نامه به «هم‌میهن» گفت: «دلیل این رای، سوال جدی است که امیدواریم رئیس سازمان محیط‌زیست که با رای منفی خود به ساخت پالایشگاه میانکاله نشان داد حامی محیط‌زیست است و کارنامه خوبی از خود به جای گذاشته است، برای این رای پاسخ قانع‌کننده‌ای داشته باشد تا بتواند افکار عمومی را اقناع کند. همچنین امیدواریم با شفاف‌سازی درست، این ظن را که تنها دلیل رای ممتنع، همراهی با برخی از کشورهایی است که دشمنان آمریکا و غرب هستند و به این قطع‌نامه رای ممتنع داده‌اند، رد کند.‌» او با اشاره به اصل 50‌قانون اساسی و فرمایشات رهبری درباره حفظ محیط‌زیست، تصریح کرد: «رهبری فرموده‌اند که محیط‌زیست متعلق به راست و چپ نیست و فردی حق ندارد حتی به‌بهانه ساخت حوزه علمیه یک درخت را قطع کند. با این فرمایشات، چرا ایران از این قطع‌نامه حمایت جدی‌تر نکرد و با سوءظن و تردید به آن نگاه کرد و رای ممتنع داد تا در اقلیت باشد؟ اگر می‌خواهیم سرمایه اجتماعی ما رشد کند و اگر می‌خواهیم اعتماد مردم برگردد، برای مردم و فعالان محیط‌زیست توضیح داده شود، زیرا این پنهان‌کاری تیشه به ریشه اعتمادی می‌زند که بین مردم، کنشگران و محیط‌زیست با دولت و حاکمیت ایجاد شده است.» درویش با بیان اینکه «نمی‌دانم چرا ایران باید همیشه در سمتی بایستد که اقلیت است»، درباره آثار و تبعات این رای ممتنع در حوزه بین‌المللی محیط‌زیست نیز چنین توضیح داد: «مهم‌ترین آثار این است که دیگر ایران در شعارهای محیط‌زیستی که سرمی‌دهد، جدی گرفته نخواهد شد، زیرا کشوری که در قانون اساسی خود به این موضوع اشاره کرده است، چرا نباید حامی این قطع‌نامه باشد؟ از طرفی دیگر، مردم کشور اظهارات و خواسته‌های دولت برای حمایت از خاک و آب و محیط‌زیست را جدی نخواهند گرفت.‌» به‌گفته این فعال محیط‌زیست: «در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد، زمانی‌که ایران به‌دنبال ثبت درختان هیرکانی بود، اگر دولت آذربایجان به‌دنبال ثبت آن به نام خود نبود، این ثبت جهانی انجام نمی‌شد، زیرا معاون وقت سازمان جنگل‌ها در آن مقطع گفت که: «نباید تن به چنین تعهدنامه‌های بین‌المللی بدهیم، زیرا که دست ما را در مدیریت می‌بندد و اگر اتفاقی بیفتد و درختی قطع شود یا تغییر کاربری‌ای انجام شود، باید به تمام مردم، حتی دنیا جواب پس بدهیم.» به‌نظرم، امروز هم چنین طرز فکری حاکم شده است و می‌ترسند که در صورت امضای این تعهدنامه‌ها، اگر تخریبی در محیط‌زیست رخ داد، علاوه بر اینکه باید به مردم پاسخ‌گو باشند، باید به جامعه جهانی نیز پاسخ‌گو باشند. با اظهارات این فعال محیط‌زیست، این نگرانی جدی مطرح می‌شود که آیا در آینده نزدیک قرار است تخریب محیط‌زیست گسترده‌ای را شاهد باشیم؟ در‌حالی‌که انتظار می‌رفت ایران با رای به این قطع‌نامه و تقویت حضور خود در کنوانسیون‌های جهانی، در این عرصه پیشگام باشد. درویش اما به نکته مهمی اشاره کرد. او گفت که: «کشور آمریکا 20‌درصد از مونواکسیدکربن جهان را تولید می‌کند و ایران می‌توانست از این طریق، از ایالات متحده شکایت جهانی داشته باشد، اما با رای ممتنع این فرصت را از دست داد.‌» شاید برای همین است که کاوه مدنی، فعال محیط‌زیست در توییتی، در واکنش به این رویداد در صفحه شخصی خود نوشته است: «روزی تاریخی برای محیط‌زیست و حقوق‌ بشر بود. مجمع عمومی سازمان ملل با ۱۶۱‌رای موافق (صفر رای مخالف) قطع‌نامه‌ای غیر‌الزام‌آور، اما بسیار مهم را تصویب کرد که حق دسترسی بشر به محیط‌زیست پاک، سلامت و پایدار را به‌رسمیت می‌شناسد. ایران یکی از هشت کشوری بود که به این قطع‌نامه رای ممتنع داد.‌» این سخنان او، پیام روشنی برای محیط‌زیست دارد. کشور آمریکا و بریتانیا به‌سختی این قطع‌نامه را امضا کردند، اما ایران از این فرصت با وجود سابقه تاریخی گذشت.