پایان انحصار با واردات لوازم خانگی؟

احتمال لغو ممنوعیت واردات لوازم خانگی، عنوان خبری است که روز گذشته سخنگوی وزارت صمت از آن خبر داد؛ مساله‌‌ای که در صورت تحقق، از دید کارشناسان می‌‌تواند پایان بخشیدن به انحصارگرایی عده‌‌ای خاص در این بازار باشد. هرچند به اذعان رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی استان تهران این خبر هنوز تایید نشده است و وقتی توان تولید در داخل است، ‌‌نباید کالایی وارد شود و باید از همان توان استفاده کرد. ممنوعیت واردات لوازم خانگی چهارساله شد اما با وجود حمایت‌‌‌‌ از این صنعت، آن هم در بخش حاکمیت، این صنعت جان نگرفت و هنوز با وجود گرانی لوازم خانگی خارجی، آن چیزی که در بازار طرفدار دارد، محصولات خارجی است. البته در دو سال اخیر به دلیل افزایش قیمت محصولات خارجی، بسیاری از مصرف‌‌کنندگان به ناچار محصولات داخلی را خریداری کردند؛ محصولاتی که عمدتا رضایت خریداران را نمی‌‌تواند تامین کند. امید قالیباف سخنگوی وزارت صمت روز گذشته اعلام کرد «واردات کالاهایی که تولید بالا دارند و رقابت‌پذیر هستند، مثل لوازم خانگی، باید آزاد شود و این موضوع در دست بررسی و در پروسه تصمیم‌گیری است. واردات تا ابد نمی‌‌تواند ممنوع بماند. خط قرمز ما این است که به تولید داخل ضربه نخورد. اما اگر واردات کالا منجر به بهبود کیفیت و قیمت بهتر شود، اقدام به لغو ممنوعیت واردات می‌‌کنیم. تولیدکنندگان لوازم خانگی یک فرصت طلایی داشتند و از آن استفاده کردند.»

آغاز داستان ممنوعیت

آبان‌ماه سال ۱۳۹۷ بود که رضا رحمانی، وزیر صنعت، معدن و تجارت وقت اعلام کرد «کالایی که امکان تولید داخل دارد نباید اجازه واردات پیدا کند.» بر اساس این خبر، واردات لوازم خانگی ممنوع شد. در حالی که سهم بزرگ بازار را محصولات خارجی به خصوص کره‌‌ای در اختیار داشت و با کاهش درآمدهای نفتی و بحران‌‌های ارزی روبه‌رو بودیم، هیات دولت، برای کنترل مخارج ارزی و جلوگیری از واردات و مشابه تولیدات داخل، واردات لوازم خانگی را به کشور ممنوع کرد. با این تصمیم، این صنعت دچار چالش جدی شد و با ایجاد انحصار که منجر به کم‌شدن تعداد تولید، کاهش کیفیت و افزایش قیمت شد، در نهایت با رکود بسیار گسترده در بازار لوازم خانگی روبه‌رو شدیم. طبق مصوبه اولیه شورای هماهنگی سران سه قوه در سال ۱۳۹۷ و تمدید آن، ممنوعیت واردات لوازم خانگی تا پایان سال ۱۴۰۰ ادامه داشت. با وجود این ممنوعیت، مهرماه سال گذشته جمعی از تولیدکنندگان لوازم خانگی در نامه‌‌ای به محضر رهبر انقلاب درخواست جلوگیری از واردات محصولات خانگی کره‌‌ای را داشتند که به دنبال آن رهبر انقلاب در نامه‌‌ای به رئیس‌‌جمهور اعلام کردند طبق نامه‌‌ای که کارخانه‌‌های تولیدکننده لوازم خانگی به ایشان نوشته‌‌اند، واردات این محصولات باعث شکستن کمر تولیدکنندگان می‌‌شود و باید جلوی آن گرفته شود. صاحبان چندین شرکت تولید لوازم خانگی از جمله دیپوینت، اسنوا، پاکشوما، پارس‌خزر، سینجر، ایران‌شرق، پارس، ارکان‌نوین توسعه یکتا و پرتوسرد توان، در پایان این نامه مهر و امضا زده‌اند. این ممنوعیت در دولت سیزدهم نیز مورد توجه قرار گرفت، به طوری که وزارت صمت موضوع منع واردات لوازم خانگی را حمایت از تولید داخلی اعلام کرد. در همین ارتباط محمد مهدی برادران، معاون صنایع عمومی وزارت صمت از احتمال لغو ممنوعیت واردات لوازم خانگی سخن گفت. او تاکید کرد:«این وزارتخانه نقش حمایتی لازم را تا رسیدن این صنعت داخلی به بلوغ ادامه خواهد داد و ما هنوز نیاز داریم نقش حمایتی را برای تولیدکنندگان لوازم داخلی ایفا کنیم.»

تکرار راه رفته در صنعت

این نخستین بار نیست که در طول چهار دهه گذشته، شاهد ممنوعیت واردات کالاهای خارجی هستیم. در تمام این سال‌ها به عنوان حمایت از تولید، بازار رقابتی حذف شده تا تولیدکنندگان فرصت کافی برای رشد و توسعه خود داشته باشند، البته بی‌‌انصافی است که بگوییم تمامی محصولات تولیدی در کشور، از کیفیت لازم برخوردار نیستند، اما در یک دهه اخیر به دلیل اعمال تحریم‌‌ها و عدم ورود تکنولوژی روز، صنعت ایران با ضعف‌‌های جدی مواجه شده است. مصداق عینی حمایت‌‌های کورکورانه و بدون نتیجه صنعت ایران، صنعت خودورسازی است که این روزها با میزان بدهی بالا از جمله شرکت‌‌های ورشکسته محسوب می‌‌شوند. متاسفانه سیاست‌‌گذاری غلط از صنعت داخلی، در صنعت لوازم خانگی نیز تکرار شده است، اما با وجود این ممنوعیت‌‌ها، بازار لوازم خانگی مملو از اجناس خارجی و قاچاقی هستند که با گارانتی‌‌های تقلبی فروخته می‌‌شوند. این موضوع مورد تایید رئیس اتحادیه فروشندگان و تولیدکنندگان لوازم خانگی تهران نیز است که از اشباع بودن بازار توسط محصولات خارجی سخن می‌‌گوید. اکبر پازوکی در این باره گفته: «طی چهار سال اخیر با توجه به ممنوعیت واردات لوازم خانگی، افرادی که نسبت به خرید لوازم خانگی خارجی اقدام کرده‌اند با مشکل مواجه شده‌اند، زیرا این کالا‌‌ها فاقد گارانتی بوده و خریداران در صورت خراب شدن لوازم خانگی خارجی با مشکل مواجه شده‌‌اند.»

موافق و مخالفان ممنوعیت

پس از ممنوعیت لوازم خانگی، این مساله با موج موافقان و مخالفان بسیاری روبه‌رو شدیم، از جمله رضا رحمانی وزیر صنعت، معدن و تجارت وقت اعلام کرد: کالایی که امکان تولید داخل دارد، نباید اجازه واردات پیدا کند. از سویی دیگر، محمدحسین اسلامیان، نائب رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی که یکی از مخالفان ورود کالای خارجی بود، اظهار داشت: چهار سال است که در مورد کالاهای درشت لوازم خانگی واردات نداریم. شرکت‌‌های کره‌‌ای هم ایران را ترک کرده و دیگر داخل ایران تولید نمی‌‌کنند. ما نمی‌‌توانیم با یک نوع کالا، تمام سلائق مردم را پوشش دهیم. بنابراین نتیجه این کار آن شد که همان کالاهای خارجی که واردات آنها ممنوع شده بود، به صورت قاچاق وارد کشور شدند. محمود نجفی‌عرب، عضو هیات نمایندگان تهران، درباره احتمال واردات لوازم خانگی به هم‌میهن گفت: «واردات باید تابع تعرفه‌‌ها باشد نه حمایت بدون برنامه. به طور مثال یخچال 50 درصد تعرفه داشته باشد، البته نه به صورت مادام‌العمر، بلکه باید تولید را بالا برده و آن وقت قیمت‌‌ها را افزایش دهند تا نیاز داخلی برطرف شود. باید صادرات و واردات ساماندهی شود. اگر صحبت‌‌های سخنگوی صمت واقعیت داشته و واردات آزاد شود در آن صورت تولید ما به فنا می‌رود، زیرا تولید ما شرایط رقابتی ندارد، چون قیمت مواد اولیه، آب، گاز و راندمان کارگر قابل‌قبول نیست، قیمت مواد اولیه، وضعیت سیاسی و اقتصادی ما طبق برنامه‌ریزی پیش نمی‌رود. بنابراین اگر در باز شود صنعت داخل ما از بین می‌رود.» در مقابل این اظهارات، رضا پدیدار، دیگر عضو هیات نمایندگان تهران به هم‌میهن گفت: «امروز مهم‌‌ترین بحث در دنیا رقابت است. اینکه ما جلوی واردات را بگیریم، اصل رقابت از بین می‌رود و در این صورت یکجانبه‌گرایی رخ می‌دهد و همین یکجانبه‌گرایی در تولیدات داخلی باعث شده که ما نمای خوبی را ببینیم، ولی تولید داخلی کیفیتی نداشته باشد. در حال حاضر ما در صنعت لوازم خانگی، محصولات را براساس خواسته، تقاضا و اهداف خود پیاده می‌کنیم اما وقتی در بازار رقابت حرفه‌‌ای پیش بیاید، طرفین برای اینکه بازار را تحت کنترل خود داشته باشند، روی پارامترهای مشتری کار خواهند کرد.»

باید با توجه به تکنولوژی روز دنیا، واردات صورت بگیرد

پازوکی رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی استان تهران با تاکید بر توان تولید داخلی به هم‌میهن اضافه کرد: «لغو ممنوعیت واردات لوازم خانگی تا این لحظه قابل تایید نیست. منتها ما برخی کالاها را در داخل تولید نمی‌کردیم و توان آن را هم نداریم. اما با ایجاد زیرساخت‌ها، امکان تولید لوازم خانگی را داریم. باید هدفمند عمل کرد و از همه مهم‌تر جلوی قاچاق کالا گرفته شود و تاجرها با سرمایه‌گذاری برای واردات اقدام کنند و خدمات پس از فروش بدهند. در این صورت است که باید با توجه به تکنولوژی روز دنیا، واردات صورت بگیرد.» براساس آمارهای موجود، میزان خرید خانوارها در سه سال اخیر به این ترتیب است؛ سال 1399 میزان خرید لوازم برقی تولید داخل: 51 درصد و خارجی 36 درصد و در سال 1400!!! 48 درصد خرید و فروش کالای داخلی است. در تیرماه 1401 برای دهک‌‌های مختلف هزینه‌‌ای از ٣٨!!!٩ درصد و برای دهک دهم تا 8/44 درصد برای دهک اول است. اما نکته قابل تامل در این موضوع این است که قیمت لوازم خانگی تولید شده در کشور با وجود حمایت‌‌های دولت، در دو سال اخیر رشد زیادی داشته است، به طوری که برخی مسئولان در وزارت صمت اذعان کردند قیمت‌‌ها نسبت به 1400 افزایش پیدا نخواهد کرد، اما قیمت لوازم خانگی نسبت به سال 1400 بیش از ۲۰ درصد افزایش پیدا کرده که با اعتراض مصرف‌‌کنندگان مواجه شده است.