سقوط کودک در چاه/ مسئول کیست؟
روزنامه هم‌میهن ، منتشر کننده آخرین و بروزترین اخبار داخلی و خارجی.
محمد حقانی، عضو اسبق شورای شهر تهران: هیچ سازمان یا ارگانی به اندازه مدیران شهرداری مسئولیت ندارد
کامبیز نوروزی، کارشناس حقوقی: در حادثه مرگ کودک، طبق قانون، شهرداری مقصر است
عصر روز یک‌شنبه کودکی چهارساله که در رمپ فضای سبز شهرداری منطقه ۱۵ تهران در حال بازی بود، در چاهی با عمق ۵۰ متری سقوط می‌کند و جان خود را از دست می‌دهد؛ هر چند در این‌باره شهردار و مسئولانی از این منطقه بازداشت شدند اما واکنش نمایندگان تهران در شورای شهر تهران در مواجهه با این اتفاق بیش از آنکه به سمت شهروندان باشد، حمایت تام از شهرداری است و حتی نسبت به بازداشت‌های صورت‌گرفته انتقاد می‌کنند. پرویز سروری، نایب رئیس شورای شهر تهران با انتقاد از این تصمیم دستگاه قضا، درباره این اتفاق فرار رو به جلو می‌کند و در خصوص علت‌یابی موضوع این‌گونه می‌گوید: «اگر یادتان باشد در آن محدوده میدان افسریه نبوده و بر اساس طرحی در سال ۷۲ خانه‌ها خریداری شدند و آنجا تبدیل به یک میدان راهگشا شد. شهرداران باید علم غیب داشته باشند که زیر زمین چه خبر است؟ این محدوده رمپ و لوپ بوده و بوستانی نبوده است و هنوز اطلاعی نداریم که این چاه خانه بوده یا یک چیز دیگر.» این اظهارات مستدل از دیدگاه سروری که تجربه نمایندگی مردم تهران را در بهارستان و بهشت دارد، دردناک است. اما محمدخانی، سخنگوی شهرداری تهران در پاسخ به حادثه روی‌داده تمام تلاش خود را می‌کند که سهم شهرداری تهران را از این اتفاق به حداقل برساند و این‌گونه سخن می‌گوید که: «چاه مورد استفاده مربوط به شهرداری نبوده و مدیران وقت از وجود چنین چاهی مطلع نبودند و روی آن نیز با سبزه و چمن پوشیده شده بود و از بیرون اثری از چاه وجود نداشت.» وی تصریح کرد: «دهانه این چاه ریزش‌کرده ۳۰ تا ۳۵ سانت است و در روزهای قبل نیز به صورت طبیعی این محیط آبیاری شده بود و ماموران خدمات شهری نیز در این فضا تردد داشتند و هیچ مشکلی گزارش نشده بود.» نکته جالب توضیحات محمدخانی فارغ از این مساله که علت این حادثه را به دوران شهرداری کرباسچی نسبت می‌دهد، آنجاست که او برخی اخبار منتشرشده در رسانه‌ها مبنی بر اینکه شهرداری منطقه سه روز قبل از این حادثه، از فضای سبز بازدید کرده بود و در جریان وجود چنین چاهی قرار گرفته بود، را رد می‌کند و می‌گوید: «۳۰ سال قبل یک کاری انجام شده، چگونه باید از کارهایی که انجام نشده، مطلع باشیم؟». شاید با استناد به این موضوع علت دستگیری شهردار منطقه قابل درک‌تر باشد.
دفاعیه کنونی شهرداری در این حادثه مردود است
کامبیز نوروزی، تحلیل‌گر حقوقی با بیان اینکه فرونشست زمین موضوع پیچیده و پیش‌رونده‌ای است، به هم‌میهن می‌گوید: «به طور کلی هر حادثه‌ای که در محیط عرصه عمومی شهری اتفاق بیفتد، مسئولیت قانونی آن با شهرداری است و شهرداری باید پاسخگو باشد و جبران خسارت کند. در این‌باره نیز پرونده‌های حقوقی متعددی تشکیل شده و در جریان است. بنابراین اگر بر اثر ایجاد چاله‌ای در خیابان فردی آسیب ببیند و فوت کند یا خسارتی به اموال او وارد شود، شهرداری مسئولیت قانونی دارد زیرا نگه‌داری محیط شهری بر عهده این نهاد است. شهرداری نمی‌تواند در مواجهه با حوادث غیرمترقبه خود را از مسئولیت مبرا کند. مطابق با قوانین مدنی و اصول مندرج در قوانین شهرداری، مسئولیت خسارتی که بر اثر اشکالات موجود در عرصه عمومی شهر به افراد وارد می‌شود، بر عهده این نهاد است.» او درباره انتقاد نایب رئیس شورای شهر تهران از بازداشت شهردار منطقه ۱۵ در پی این حادثه، آن را مردود می‌داند و معتقد است تعقیب قضایی شهردار منطقه با اصول حقوقی و قانون مسئولیت مدنی و قانون شهرداری‌ها درست است و دفاعیه کنونی شهرداری در این حادثه مردود است زیرا ناآگاهی به معنای سلب مسئولیت نیست. برای نمونه اگر فردی بر اثر افتادن گلدانی دچار حادثه شود، صاحب آن گلدان مقصر است زیرا باید مراقبت می‌کرد. در نگاه کلان شهرداری‌ها موظف هستند نسبت به وضعیت شهر آگاه باشند و عدم آگاهی این نهاد از وجود این چاله مردود است. شهرداری حتی در قبال خانه‌های فرسوده که ممکن است برای شهروندان ایجاد خطر کند، باید اقدام به‌موقع داشته باشد. اما نوروزی علاوه بر بیان مسائل حقوقی این حادثه، درباره وضعیت کنونی شهر تهران از نظر اصول شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری می‌گوید: «وضعیت بحران‌ساز است و در آینده این وضعیت بغرنج‌تر هم خواهد شد، علت نیز این است که حدود سه دهه است نظام حقوقی شهری نقض می‌شود. مقصودم این است که اسناد حقوقی بالادستی شهرداری شامل قانون شهرداری و قانون تشکیل شوراها و طرح تفصیلی شهر تهران سه دهه است که به فراموشی سپرده شده است و به طور مرتب نقض می‌شود. در حال حاضر به دلیل ساخت‌و‌سازهای بی‌رویه و مغایر با اصول شهرسازی و مقررات قانونی انواع مال‌ها و مگامال‌ها و هایپرهای عظیم در شهر تهران ساخته شده و عمدتا ساخت آنها کاملا خلاف قانون است. این وضعیت بغرنج موجب توسعه بی‌رویه شده و بر وضعیت اقلیمی تهران اثر گذاشته است. او می‌گوید: شهر تهران در آینده با بحران‌های متعددی مواجه خواهد بود که یکی از مهم‌ترین آنها، موضوع فرونشست‌ها خواهد بود. البته در این‌باره متخصصان حوزه عمران باید اظهارنظر کارشناسی داشته باشند که بارگذاری غیراصولی و برداشت منابع آبی زیرزمینی به صورت نادرست چه میزان در توسعه و عمیق شدن این فرونشست‌ها اثرگذار هستند.
کاهش نزولات و تخریب قنات‌ها
محمد حقانی، عضو اسبق شورای شهر تهران در گفت‌وگو با خبرنگار هم‌میهن درخصوص این اتفاقات گفت: اگر بخواهیم از منظر فنی به این موضوع نگاه کنیم این نشست‌ها ناشی از اقدامات یک یا چند سال اخیر نیست بلکه به‌مرور افزایش پیدا کرده و در سال‌های اخیر به دلیل کاهش نزولات آسمانی، افزایش برداشت آب‌های زیرزمینی و تخریب قنات‌ها شدت آن افزایش پیدا کرده است. وی با اشاره به حوزه فعالیت و مسئولیت مدیران شهرداری گفت: هیچ سازمان یا ارگانی به اندازه مدیران شهرداری دارای این تکثر و تعهد مسئولیت آن هم در فضای گسترده 750 کیلومتری پایتخت نیست. البته این مهم نافی مسئولیت و وظیفه این افراد نمی‌شود و باید به بهترین نحو وظایف خود را انجام دهند اما کمی باید با دید بازتر به آنها نگاه کرد. عضو اسبق شورای شهر تهران با اشاره به بازداشت شهردار منطقه 15 گفت: به هر حال خانواده‌ای عزادار شده و عزیز خود را از دست داده است، باید به هر نحوی از اندوه و آلام این خانواده کاسته شود اما می‌شد درخصوص بازداشت شهردار با اغماض به این موضوع نگاه کرد. در هفته‌های گذشته یکی از ساختمان‌های لندن دچار حریق شد و تعدادی کشته شدند اما سلمان‌خان، شهردار این کلانشهر بازداشت نشد یا در زمان آتش‌سوزی پلاسکو که من آن زمان عضو شورای‌شهر بودم با وجود آنکه 16 نفر از بهترین جوانان این کشور در آتش سوختند، تعدادی توبیخ شدند اما هیچ‌کس بازداشت نشد. وی تصریح کرد: به هر حال قاضی به پرونده اشراف کامل‌تری نسبت به ما دارد و شاید نکاتی را دیده که تصمیم به صدور قرار بازداشت داده اما صحبت من این است که کاری نکنیم جرات و جسارت از مدیران شهرداری‌ها گرفته شود. در مقابل، همکاران ما در شهرداری هم باید نظارت خود را تشدید کنند. وقتی پیمانکاران به صورت سانتیمتری پول بابت نظافت، آبیاری و دیگر امور را می‌گیرند، باید به بهترین نحو کار خود را تحویل دهند مردم ما باید هنگام تفریح و گردش در معابر شهری و پارک‌ها نگرانی بابت برق‌گرفتگی، سقوط در چاه و دیگر اتفاقات نداشته باشند و این اطمینان‌بخشی وظیفه همکاران ما در شهرداری است.
بررسی قانونی قصور شهرداری
در بند 14 ماده 55 قانون شهرداری به صراحت آمده است: «اتخاذ تدابیر موثر و اقدام لازم برای حفظ شهر از خطر سیل و حریق و همچنین رفع خطر از بناها و دیوارهای شکسته و خطرناک واقع در معابر عمومی، کوچه‌ها، اماکن عمومی، دالان‌های عمومی و خصوصی، پرکردن و پوشاندن چاه‌ها و چاله‌های واقع در معابر و جلوگیری از گذاشتن هر نوع اشیا در بالکن‌ها و ایوان‌های مشرف و مجاور به معابر عمومی که افتادن آنها موجب خطر برای عابرین است و جلوگیری از واژگونی ناودان‌ها و دودکش‌های ساختمان‌ها که باعث زحمت و خسارت ساکنین شهرها باشد.» بر این اساس می‌توان با استناد به این موضوع اعلام کرد در این حوادث شهرداری مقصر است. البته این حادثه و حوادث مشابه در شهر و فضاهای شهری موضوع تازه‌ای نیست. برای نمونه فرورفتن دو دستگاه خودروی سواری در پارکینگ منزل مسکونی، فرونشست پارکینگ یک منزل مسکونی یا فرونشست زمین در معابر اصلی و فرعی شهر را در اخبار دیده و شنیده‌ایم و قطعا با توجه به هشدارهای کارشناسان فرونشست‌های عرصه شهری بیشتر خواهد شد. بر اساس نیم‌نگاهی مختصر به تاریخچه فرونشست‌ها باید گفت، در سال 1383 از سوی سازمان نقشه‌برداری کشور، نخستین گزارش رسمی درباره فرونشست زمین منتشر شد. در دهه هشتاد هر چند رفته‌رفته منابع آبی و ذخیره آب‌های زیرزمینی کمتر شده اما پدیده فرونشست نیز بیشتر شده است. بر اساس آمار به طور کلی فرونشست زمین در ایران بیش از ۵ برابر متوسط جهانی است. ایران رتبه چهارم فرونشست در دنیا را دارد و ۲۹ استان کشور درگیر آن هستند.
دستگیری شهردار منطقه عجیب بود
مصطفی موسوی‌لاری، از مدیران ارشد شهرداری تهران در دوره‌های گذشته درباره حادثه رخ‌داده به «هم‌میهن» می‌گوید که فرونشست زمین در شهر تهران موضوع تازه‌ای نیست و قطعا ادامه‌دار هم خواهد بود. به یاد دارم زمانی که مسئولیت‌های متعددی در شهرداری تهران داشتم، بارها معابری در مناطق مختلف نشست می‌کرد. این فرونشست در فضای سبز رخ داده است و در کل حادثه‌ای بسیار دردناک است. اما موسوی‌لاری دستگیری شهردار منطقه و چند نفر دیگر از مسئولان این منطقه را امری عجیب می‌داند و اعلام می‌کند که این رویه مرسوم و متداول نبوده است. برای اتفاقاتی از این دست شهردار منطقه را دستگیر نمی‌کنند. اینکه برای این موضوع تا حالا کسی را دستگیر کرده باشند، سابقه نداشته است اما اینکه موضوع فراتر از آن چیزی است که در رسانه‌ها منتشر شده است اما نکته قابل توجه این است که موسوی‌لاری هم شهرداری را در این حادثه مقصر می‌داند و معتقد است که «باید برای این حادثه پاسخگو باشد، یعنی طبق قانون در این مواقع شهرداری در دادگاه محکوم می‌شود و باید دیه بدهد. به یاد دارم در سال 1393 درگیری میان نیروهای شهرداری با دست‌فروشی رخ داد که در نهایت شهرداری محکوم شد. شهرداری نهادی حقوقی است و قطعا مقصر است اما به نظر من این دستگیری برای این است که افکار عمومی به دلیل حادثه رخ‌داده، تهییج شده‌اند.» زنگ خطر فرونشست‌ها به‌خصوص در جنوب شهر تهران مدت‌های مدیدی است که به صدا درآمده است اما متاسفانه کمتر به آن توجه می‌شود. انتظار می‌رود که شهرداری تهران برای این منظور در ستاد بحران چاره‌اندیشی جدی داشته باشد اما بنا به گفته علی نصیری، رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران که به خبرگزاری فارس گفته است «بحث‌هایی وجود دارد که تهران باید اسکن شود. برخی می‌گویند با ماهواره باید این اسکن صورت گیرد. نظرات متفاوت است، باید در جلسات بروزرسانی صورت گیرد. تهران یک متر و دو متر نیست، انجام این اقدامات در کلانشهر تهران نیازمند هزینه‌های سنگینی است.» مسئولان امر کنونی برنامه‌ای برای بررسی و پیشگیری جدی در این‌باره ندارند. علیرضا حسینی خبرنگار شهری هم‌میهن
