سایه جنگ نیابتی بر سر تهران و ریاض

سفر بایدن به خاورمیانه و حالا سفر پوتین به همین منطقه نشان از این دارد که دوباره صحنه جهانی به دهه 80 میلادی بازگشته و این نقطه از کره خاکی جولانگاه کشورهای دیگر شده است. بایدن در یک سفر از پیش اعلام‌شده به اسرائیل و سپس به عربستان سفر می‌کند. رئیس‌جمهور آمریکا پیش از سفر در مقاله واشنگتن‌پست سه هدف خود از این سفر را اجرای ناتو عربی-عبری، تشویق عربستان به افزایش تولید نفت و حل بحران انرژی ناشی از جنگ اوکراین و روسیه و عادی‌سازی رابطه تل‌آویو-ریاض اعلام کرد. حالا درست زمانی‌که هواپیما «ایرفورس1» از ریاض خارج می‌شود، هواپیمای روز قیامت پوتین وارد تهران می‌شود. روس‌ها که از زمان جنگ سرد مبدع ارسال پیام‌های غیرمستقیم بودند، اجازه می‌دهند طرف ایرانی خبر سفر پوتین را اعلام کند و رسانه‌های ترک نیز به همزمانی سفر اردوغان و اجلاس سه‌جانبه ایران روسیه و ترکیه بپردازند؛ هر چند در جهان دیپلماسی امروز دیگر همه کارشناسان می‌دانند که کشور به ظاهر غایب اما همیشه حاضر در این نشست‌ها چین است و اگر تصمیم و سیاستی قرار است در این سفر اتخاذ شود، با هماهنگی این کشور خواهد بود. روسیه این روزها روی کارت انرژی خود حساب ویژه‌ای باز کرده است و با این سفر ناگهانی می‌خواهد این پیغام را برساند که اگر قرار است این کارت توسط عربستان حذف شود، رقیب قدرتمندش یعنی ایران وارد میدان خواهد شد. اتفاقات و موضع‌گیری‌های اخیر تهران به‌خصوص در مذاکرات هسته‌ای نشان از هماهنگی کامل تهران و مسکو دارد و غرب هم این را می‌داند؛ از سوی دیگر دشمن ایدئولوژیک ایران یعنی اسرائیل به پشت مرزهای این کشور رسیده و مقام‌های این کشور بارها اعلام کرده‌اند اگر قرار است همکاری کشورهای حوزه خلیح فارس از بحث اقتصادی فراتر برود و وارد فاز نظامی شود، به طور حتم واکنش شدیدی خواهیم داشت. این در‌حالی‌ست که تشکیل سپر یکپارچه هوایی در خلیج فارس و تشکیل ارتش عربی-‌عبری در این برهه از زمان که مذاکرات تقریبا شکست خورده، نشان از این دارد آمریکا اقداماتی انجام خواهد داد که نگران واکنش شدید ایران است. عربستان به عنوان رهبر سنتی جهان عرب تاکنون به طور رسمی حاضر نشده روابط خود با اسرائیل را عادی کند و شاید گام اول این عادی‌سازی با سفر اولین گروه از حجاج اسرائیلی رقم بخورد؛ از سوی دیگر بایدن به دنبال این است که ممنوعیت فروش سلاح‌های تهاجمی را به عربستان لغو کند و سعودی‌ها به طور مشخص به دنبال سلاح‌های هدایت‌شونده با برد بلند هستند. با توجه به سخنان صریح فرماندهان ارشد سپاه که در صورت اجرای سپر یکپارچه منافع آمریکا در نزدیک‌ترین مرزها مورد هدف قرار خواهد گرفت، شیخ جوان سعودی به آسانی میزبان نظامیان اسرائیل نخواهد بود. به نظر می‌رسد موضع‌گیری دو کشور عراق و قطر، به نوعی تعیین‌کننده برنده این جنگ خواهد بود. این دو کشور به هر سمتی که گرایش پیدا کنند، آن طرف برنده بازی خواهد بود. شاید بزرگ‌ترین آرزوی پوتین این است که همان‌طور که روسیه در اوکراین گرفتار شده، آمریکا نیز در خاورمیانه گرفتار شود تا اندکی از فشار جبهه اوکراین کاسته شود. با توجه حضور نظامی گسترده آمریکا در خلیح فارس هر نوع درگیری در این منطقه آمریکا را درگیر خواهد کرد. به طور کلی سفر رئیس‌جمهور آمریکا به عربستان و سفر رئیس‌جمهور روسیه به ایران که دو قطب اصلی خاورمیانه هستند، نگرانی درباره آغاز یک درگیری نیابتی بین دو ابرقدرت در خاورمیانه را افزایش داده است.