دستورجلسه؛ ایران

گزارش هم‌میهن از سفر بایدن به عربستان و کنفرانس امنیت و توسعه جده

آمریکا و عربستان

در‌حالی‌که سفر بایدن و دیدار او با بن‌سلمان که متهم اصلی قتل خاشقچی است، مورد انتقاد شدید سناتورهای مخالف و برخی رسانه‌‌های آمریکا قرار گرفته است، نحوه استقبال از بایدن که به صورت عادی برگزار شد، نشان از این داشت که جو خوابالو برای شیوخ سعودی نیز آن‌چنان مهم نیست و قرار نیست رقص چوبی که برای ترامپ انجام شد، برای او هم برگزار شود. واقعیت این است که تورم در آمریکا متاثر از افزایش قیمت انرژی در حال رکوردزنی است و فدرال رزرو مجددا برای کنترل این وضعیت مجبور به افزایش نرخ بهره شده است. حالا آمریکا به دلیل چالش بزرگی که روسیه در اوکراین ساخته است، به شدت نیازمند همراهی و افزایش سطح همکاری‌‌ها با متحدان سنتی خود مانند عربستان است. به همین علت بایدن به‌رغم رویکرد سابق خود و حزب دموکرات در مذمت عملکرد بن‌سلمان به عنوان آمریت قتل خاشقچی، نه‌تنها با وی دیدار می‌کند، بلکه سر میز مذاکره نیز نشسته و اتفاقا امتیازات و پیشنهادات خوبی را در راستای توسعه همکاری‌‌ها با عربستان ارائه می‌‌کند اما در مقابل به نظر می‌رسد سیاست عربستان صبر استراتژیک در برابر آمریکا است زیرا همه می‌‌دانند که کاهش محبوبیت دموکرات‌‌ها و در راس آنها بایدن سبب خواهد شد که رئیس‌‌جمهور بعدی جمهوری‌خواه باشد؛ پس دور از ذهن است امتیاز عادی‌سازی روابط با اسرائیل را خرج این دولت کنند. از سوی دیگر با شکست ائتلاف در اسرائیل، دولت فعلی تنها چهار ماه سرکار است و به نظر می‌‌رسد عربستان منتظر ترکیب ترامپ-‌نتانیاهو است.

آمریکا و اعراب

برای اولین بار روسای کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس با رئیس دولت آمریکا و نماینده ارشد اسرائیل دور یک میز می‌نشینند و از مسائل امنیتی- نظامی گرفته تا همکاری‌‌های اقتصادی با یکدیگر گفت‌وگو می‌‌کنند. مهم‌ترین دستورکار این نشست، در ظاهر همکاری دولت‌‌های عربی با اسرائیل و در پشت درهای بسته، تشکیل ناتوی عبری‌عربی است که بایدن قبل از سفر به جده توافقات مقدماتی را با اسرائیل انجام داده بود؛ قرار است به زودی «آویو کوخاوی»، رئیس ستاد کل ارتش رژیم صهیونیستی، در سفری رسمی به ریاض برود. بایدن دیداری نیز با مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق داشته است که اطلاعاتی از آن منتشر نشده اما شنیده‌‌ها حاکی از این است که بایدن از الکاظمی خواسته عراق همچنان به نقش میانجی خود بین ایران و اعراب ادامه دهد. الکاظمی در این سفر توافق‌نامه‌‌ای با بن‌سلمان امضا کرده که عربستان برق مورد نیاز عراق را تامین کند تا وابستگی این کشور به ایران کمتر شود.

دستور جلسه مشترک تمام دیدارها؛ ایران

می‌توان گفت در تمام دیدارهای دوجانبه یا چندجانبه قبل از شروع کنفرانس بین روسای کشورها، ایران یکی از موضوعات مورد بحث بوده است؛ به‌طوری‌که مقامات اردن، امارات و مصر به صراحت اعلام کرده‌‌‌‌اند در هیچ ائتلاف ضدایرانی حضور نخواهند داشت.

کنفرانس جده

اما نقطه اصلی سفر بایدن، حضور در کنفرانس امنیت و توسعه جده بود که عصر دیروز با حضور کشورهای حوزه خلیح‌فارس، اردن، مصر و عراق برگزار شد. در ابتدای این نشست که با سخنان ولیعهد عربستان آغاز شد، بن‌سلمان با اشاره به تورم جهانی گفت: «نشست امروز ما در شرایطی است که منطقه و جهان با چالش‌‌های بزرگی مواجه است که نیازمند تلاش‌‌های بین‌‌المللی بیشتر است.» ولیعهد عربستان سعودی گفت که پیروی از سیاست‌‌های غلطی مانند دوری از منابع اصلی انرژی به تورم بی‌‌سابقه منجر خواهد شد. ولیعهد سعودی همچنین از ایران خواست با تمام کشورهای عربی همکاری کند و از دخالت در امور داخلی دیگر کشورها پرهیز کند. در ادامه بایدن با اشاره به سیاست‌‌های استراتژیک آمریکا گفت: «ما هیچ‌وقت از خاورمیانه نخواهیم رفت، امنیت و ثبات این منطقه توسط ایران به چالش کشیده شده است. ما اجازه نخواهیم داد ایران به سلاح هسته‌‌ای دست پیدا کند.» مشعل الاحمد الجابر الصباح، ولیعهد کویت نیز از ایران خواست در راستای امنیت همکاری بیشتری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشته باشد. روسای سایر کشورها نیز در این نشست به مسائل تروریسم، فلسطین و همکاری‌‌ بین کشورهای حاضر اشاره کردند.

دستاوردهای بایدن

در مجموع به نظر می‌‌رسد، بایدن در سفر خود به خاورمیانه توفیق بزرگی کسب نکرده اما توانسته است روابط آمریکا با متحدان عرب این کشور و اسرائیل را تا حد زیادی ترمیم کند؛ هر چند نه عربستان و نه اسرائیل روابط پشت‌پرده خود را علنی نکردند و پیشرفت علنی در قالب پیمان «ابراهیم» حاصل نشد. ائتلاف علیه ایران نیز به آن صورت که تبلیغ می‌‌شد، مستحکم‌تر نشد؛ با‌این‌حال طرفین نشان دادند که به زعم خود، در تلاش برای عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌‌ای هم‌راستا هستند و حداقل در این یک مورد اختلاف‌نظر جدی ندارند. در نهایت آنچه که می‌‌شود از سفر بایدن به خاورمیانه استنباط کرد، این است که متحدان سنتی اعتبار چندانی برای این دولت قائل نیستند و منتظر رئیس‌‌جمهور بعدی هستند.