درخواست دوباره برای محاکمه روحانی
روزنامه هممیهن ، منتشر کننده آخرین و بروزترین اخبار داخلی و خارجی.
برخی نمایندگان مجلس یازدهم به سخنرانی اخیر رئیسجمهور سابق درباره برجام واکنش نشان دادند
رئیس دولت تدبیر و امید بهتازگی اعلام کرد که: «ای کاش دچار مصوبه هستهای مجلس نمیشدیم تا میتوانستیم در اسفند ۱۳۹۹ تحریمها را پایان دهیم.» این اظهارات با موجی از واکنشها مواجه شد که خروجی آن بیانصافی و فرار از مسئولیت قانونی روحانی تعبیر شد. هرچند از دید منتقدان تندرو، نقد روحانی گستاخی بود و وجاهت قانونی نداشت و او باید محاکمه شود. این نخستینبار نیست که جریان مخالف با حسن روحانی چنین درخواستی از قوهقضاییه برای روشن شدن هرچه سریعتر تکلیف روحانی دارد. پیش از اتمام دولت او و با روی کار آمدن مجلس استصوابی، شرایط برای دولت سخت شد؛ مصداق عینی آن نیز تعیین تکلیف آخرین بودجه این دولت با حکم حکومتی رهبر بود. متاسفانه در طول یکسال گذشته، انتظارها بر این بود که با یکدست شدن حاکمیت و کنار رفتن مخالفان، تکلیف برجام هرچه سریعتر روشن شود اما به گفته حشمتالله فلاحتپیشه، نماینده سابق مجلس به «هممیهن»: «افراد تیم مذاکرهکننده برجام در دولت سیزدهم از استقلال کافی برخوردار نیستند و دولت نیز سیاست روشنی در اینباره ندارد و همانگونه که روحانی بهخاطر تحریمها و زیانهای آن باید پاسخگو باشد، رئیسی نیز به دلیل تداوم تحریمها و خسارت میلیاردی از محل کاهش صادرات نفت و تخفیفهای آن با وجود بازار مناسب، باید پاسخگو باشد.» در طول یکسال گذشته، نهتنها شرایط برای لغو تحریمها بهبود نیافته است، حتی در خردادماه امسال، قطعنامه شورای حکام علیه ایران صادر شد. نگرانی از بحرانیشدن وضعیت ایران با توجه به تورم بیسابقه و رسیدن نرخ تورم به 50درصد اثبات کرد که ایران با ساختن دیوار و در اقتصاد جزیرهای، نه تنها خودکفا نشده، بلکه میزان وابستگی به کشورهای دیگر، بیش از هر زمان دیگر شده است. این در حالی است که سفرههای مردم و اقتصاد ایران عملا به تحریمها گره خورده است. این روزها گرانی و کمبود کالاهای اساسی، بهخصوص در حوزه دارو، موجب شده تمامی اقشار جامعه، حتی مدافعان سرسخت دولت موردتایید حاکمیت، نیز فریاد اعتراضآمیز خود را سردهند.
حمله به ای کاش روحانی
روز دوشنبه هفته گذشته، حسن روحانی در دیدار عیدانه با مسئولان دولت سابق و فعالان حوزههای مختلف در بخشی از صحبتهای خود درباره تحریمها چنین گفت: «پس از جنگ تحمیلی و ترور، معضل بزرگی به نام تحریم برای مردم ایجاد شده است؛ تاکنون با همه آسیبها و مشکلات توانستهایم از این مراحل گذر کنیم. خروج ترامپ از برجام و بازگشت تحریمها نیز از این دست مسائل بوده که قطعا این مساله و رفع مجدد تحریمها قابل حل بود. ای کاش دچار (۱۱ آذر ۹۹) و مصوبه هستهای مجلس نمیشدیم تا میتوانستیم در اسفند۱۳۹۹ تحریمها را پایان دهیم.» او ابراز امیدواری کرد که: «مذاکرات احیای برجام در این دولت بهنتیجه برسد زیرا ما دشمنان زیادی در جهان و منطقه داریم، اختلاف و شکاف در داخل بهنفع هیچکس نیست. همه ما باید به دولت کمک کنیم؛ چنانکه قبلا هم برای همکاری با دولت برای رفع مشکلات مردم اعلام آمادگی کردهایم.» اما این اظهارنظر آغازی دیگر بر نقدهای تند علیه روحانی شد.
روحانی مرثیه پایان برجام را خواند
در واکنش به اظهارنظر روحانی، محمدتقی نقدعلی، نماینده مجلس در تذکری شفاهی در جلسه علنی صبح دیروز، گفت: «متاسفانه امروز میبینیم کسیکه هشت سال بانی وضع موجود بوده، گعده میگیرد و با گستاخی میگوید مصوبه مجلس در باب مذاکرات منجر به عدم لغو تحریمها شده است. شما میخواستید شرف ما را بهباد دهید، اما مجلس شورای اسلامی جلوی آن را گرفت.» او فراتر از این اظهارات از شورای عالی امنیت ملی میخواهد به این موضوع ورود کند و به رئیس قوهقضاییه نیز میگوید: «هرچه سریعتر تکلیف روحانی را مشخص کند؛ او باید امروز پشت میز محاکمه میبود.» دراینباره، فلاحتپیشه، رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، نیز معتقد است که روحانی، مرثیهخوانی زودهنگام از برجام داشته است. معتقدم هنوز راهحل برای اینکه ایران بتواند به سازوکار مناسب و ایجاد توازن در سیاستخارجی با غرب برسد، وجود دارد. ایران میتواند اجازه بازرسی بدهد، اما عقبنشینی از دستاوردهای خود نداشته باشد.» اما حسن روحانی درباره تحریمها بهطور مشخص گفته است؟ این انتقادات در شرایطی مطرح میشود که دولت رئیسی در دستیابی به توافق برجام نهتنها موفق نبوده، حتی آخرین دستاوردهای برجامی را نیز از دست داده است. فلاحتپیشه در اینباره تاکید دارد: «یکی از دلایلی که به دولت روحانی اجازه داده نشد به توافق برجامی که معتقدم فرصت طلایی برای ایران بود، برسد؛ این بود که دولت رئیسی بتواند این توافق را بهسرانجام برساند که تاکنون هم موفقیتآمیز نبوده است.» او که سابقه نمایندگی در دورههای هفتم، هشتم و دهم مجلس را دارد، نسبت بهگفته روحانی، با تاکید بر اینکه صحبتهای او فرار محافظهکارانه از مسئولیت است، گفت: «روحانی هرچه به پایان دوره حضورش در دولت نزدیکتر میشد، محافظهکار شد و این محافظهکاری در تصمیمات مدیریتی کلان او مشهود بود، بهطوریکه عمده تعلل او در موضوع هستهای ناشی از این محافظهکاری بود؛ حتما او مقصر است. او میخواست بعد از اتمام دولت، در عرصه قدرت باقی بماند. بنابراین با توجه به مسئولیتاش که میتوانست درباره موضوع هستهای تصمیمگیرنده باشد، از این ظرفیت استفاده نکرد و حال مجلس را مقصر میداند، درحالیکه او با وجود مخالفت مجلس، بنزین را گران کرد.»
بازگشایی جعبه سیاه مصوبه هستهای مجلس
مجلس یازدهم آذرماه سال 1399 در مصوبهای تصمیم گرفت تولید اورانیوم غنیشده با خلوص ۲۰درصد ازسر گرفته شود که پیش از توافق هستهای مورد نگرانی جامعه جهانی قرار داشته است. طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران» عنوان دقیق این مصوبه بود که به تصویب رسید و براساس آن، برخی تعهدات هستهای ایران کاهش و افزایش غنیسازی اورانیوم، افزایش یافت. بعد از تصویب این مصوبه، حسن روحانی، رئیسجمهور وقت، این مصوبه را برای روند فعالیتهای دیپلماتیک مضر اعلام کرد اما مجلس تصمیم گرفت و مصوبه هستهای ایران با همه رفتوآمدهای نماینده آژانس به ایران اجرایی شد. با وجود اینکه در آن زمان، روحانی مخالف مصوبه مجلس بود، اما فلاحتپیشه در گفتوگو با «هممیهن» اعلام کرد که: «مخالفت روحانی در آن مقطع در قامت ریاستجمهوری بود، اما دبیرخانه شورای امنیت ملی با این مصوبه موافقت کرده بود و رئیس این دبیرخانه روحانی بود.» در اینباره، ابوالفضل عمویی، نماینده مردم تهران نیز درباره علت موضعگیریهای روحانی علیه قانون هستهای مجلس، گفت: «حسن روحانی شخصاً تمایل داشت در کارنامه خودش یک توافق را ثبت کند، اما متاسفانه با ضعف در برابر تحریمهایی که از سوی آمریکا بهصورت پیوسته علیه کشورمان اعمال میشد، نتوانست حقوق مردم ایران را در این توافق استیفا کند.» امروز مدت زمان زیادی از اجرای این مصوبه هستهای مجلس نمیگذرد، اما روحانی تلویحا عدم موفقیت ایران در برجام را به این موضوع نسبت میدهد و آرزو میکند کاش مصوبه را اجرایی نمیکرد. این واکاوی از سوی روحانی میتواند آغازی برای بازگشایی جعبه سیاه طرح مجلس انقلابی هم باشد که چرا با وجود امیدواریهای زیاد، توافق برجام عملیاتی نشد؟ در پاسخ به این پرسش، جلیل رحیمی جهانآباد، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، با اشاره به بدعهدی آمریکا در برجام به «هممیهن» گفت: «مصوبه هستهای مجلس در آن زمان تنهاترین و بهترین تصمیم بود، زیرا تیم مذاکرهکننده غرب و آمریکا منتظر دولت جدید بودند و توافق متوقف شده بود. این مصوبه به ایران کمک کرد امروز قدرت چانهزنی داشته باشد؛ بهدلیل بالا رفتن درصد غنیسازی و تعداد سانتریفیوژها، غرب و آمریکا همچنان سر میز هستند اما ایران تضمین میخواهد، تا آن چیزی که در دوره روحانی اتفاق افتاد، تکرار نشود. اما اظهارات روحانی کاملا غیرمنصفانه است. بااینحال، معتقدم که او بهعنوان یک مقام مسئول حق دارد که حتی درباره برجام و تیم مذاکرهکننده اظهارنظر کند.» این نماینده مجلس، برجام را حاصل تلاش تیم مذاکرهکننده قوی در دولت روحانی توصیف کرد و گفت: «برجام کار ارزشمندی بود، اما با بدعهدی آمریکا و تحلیل نادرست آنها، فرآیند برجام دچار مشکل شد. تحلیل روحانی از مصوبه هستهای، تحلیل صحیحی نیست، زیرا او با توجه به پیروزی بایدن، تصور میکرد که مذاکرات قابل احیا است، اما مصوبه مجلس مانع شد و این تحلیل دقیقی نیست. خواستههای آمریکا هرگز قابل تحقق نیست و ایران بدون گرفتن تضمین به تعهدات برجامی خود بازنخواهد گشت. امروز ایران دستپر است و میتواند خواستههای خود را مطرح کند.»
موفقیت برجامی روحانی قربانی آفت حزبی
«در روزهای نخست حضور جو بایدن در کاخ سفید، امیدواریها برای لغو تحریمهای ایران بسیار بود، اما این امر محقق نشد. پس از مدتی، بایدن برای افزایش میزان صادرات نفت، به ایران چراغ سبز نشان داد؛ برای همین صادرات نفت ایران از روزی 100هزار بشکه، به 800هزار بشکه رسید. این موافقت ضمنی، زمانی از سوی بایدن مطرح شد که دولت روحانی در دوره تضعیف خود قرار گرفته بود. در حقیقت همان آفت همیشگی در سیاستخارجی ایران یعنی؛ نگاه حزبی باز به میدان آمد. البته روحانی میتوانست با توان و قدرتی که دارد، بدون توجه به این نگاه حزبی عمل کند، اما نکرد.» اینها اظهارات فلاحتپیشه است. او با وجود اینکه از موفقیت اولیه روحانی در برجام دفاع میکند، اما دولت او را، سستترین دولت تاریخ ایران توصیف میکند. جلیل رحیمی، نماینده مجلس نیز با حمایت از تلاشهای روحانی برای رسیدن به برجام معتقد است که: «آمریکا با بدعهدی نگذاشت روحانی موفق شود. تیم مذاکرهکننده و وزیر امور خارجه دولت روحانی، بهترین دیپلماسی را داشت، اما روحانی باید بپذیرد که در سال آخر حضورش در دولت، امکان بازگشت به برجام وجود نداشت و امیدی هم نبود. مذاکره هستهای ایران با غرب و آمریکا، یکی از پیچیدهترین، سیاسیترین و فنیترین مذاکرات طول تاریخ ایران و خاورمیانه بود که تیم روحانی آن را انجام داد. هیچ فرد و گروهی حق ندارد این زحمات را نادیده بگیرد.» بنابر تحلیل این نماینده مجلس، سیاست هستهای ایران، یک سیاست متداول و مشخص است و دولتها براساس این سیاست عمل میکنند؛ بنابراین نمیتوان گفت دولت روحانی بد عمل کرد و دولت رئیسی خوب.
آیا برجام قابل بازگشت است؟
این سوال مهمی است که بسیاری از تحلیلگران درباره آن اظهارنظرهای متعدد و متضادی دارند. از دید رحیمی، در شرایط کنونی امکان بازگشت به برجام وجود ندارد و این به معنای ضعف در تیم مذاکرهکننده نیست، زیرا آمریکا در این موضوع منطق عقلانی ندارد و گره اصلی برجام، بدفهمی آمریکاست، اما درمقابل، فلاحتپیشه معتقد است: «این امکان هنوز مهیاست و همچنان پیشنهاد میکنم ایران تمامی واسطهها را کنار بگذارد، زیرا واسطهها بهدنبال منفعت خود از برجام هستند. متاسفانه این اواخر دیدیم که برجام قربانی منافع برخی از کشورهای واسطه شد. امروز شاهد این هستیم فردی که مذاکره با آمریکا را حرام میدانست، با این کشور مذاکره میکند؛ پس برجام برای این دولت مهم است. بدونشک اگر برجام در اواخر دولت روحانی امضا میشد، امروز شاهد ثمرات اقتصادی زیادی بودیم. مخالفان برجام باید برای ضررهای میلیاردی دلایل خود را بیان کنند و پاسخگو باشند.»