اولین کشتی حامل غلات اوکراین به لبنان رسید

توافق 120روزه صادرات غلات آغاز شده و اوکراین می‌تواند غلات دپوشده در دریای سیاه را بعد از چند ماه به سراسر جهان ارسال کند؛ موضوعی که با شروع جنگ روسیه متوقف شد و این امر بحران غذایی را تشدید کرده بود. ارسال این محموله از بُعد کارشناس مواد غذایی بر کاهش روند قیمتی غلات در بازارهای جهانی اثر چندانی نخواهد داشت و از بعد کارشناس بین‌المللی مؤید این است که روسیه در نقطه‌ضعف قرار گرفته و با این همکاری یک نمایش تازه را آغاز کرده است. براساس آمارهای موجود، نزدیک به یک‌سوم گندم و جو و بیش از 70 درصد روغن آفتابگردان جهان از روسیه و اوکراین صادر می‌شود. در نتیجه جنگ روسیه و اوکراین، مواد غذایی در سراسر جهان گران شد. با استناد به اظهارات کارشناسان، 400 میلیون نفر در سراسر جهان به منابع غذایی اوکراین وابسته هستند، برای همین ضرورت صادرات مواد غذایی این کشور در اولویت قرار دارد. هفته‌ها مذاکره برای از سرگیری صادرات غلات از بنادر اوکراین در دریای سیاه پیشرفت چندانی نداشته است تا اینکه با توافق وزیران دفاع روسیه و ترکیه و وزیر زیرساخت اوکراین در ۳۱ تیرماه گذشته، طی نشستی در استانبول با حضور «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه و «آنتونیو گوترش»، دبیر کل سازمان ملل متحد، در خصوص «حمل و صادرات ایمن غلات و مواد غذایی از بنادر اوکراین» توافق‌نامه‌ای امضا شد. قطعا با توجه به وضعیت بحرانی ترکیه در اقتصاد، هرگونه درگیری بین اوکراین و روسیه این وضعیت را در این کشور تشدید خواهد کرد؛ به ویژه آنکه جنگ به دریای سیاه کشیده شود. برای همین ترکیه تلاش کرد با میانجیگری و با هدف کاهش بحران مواد غذایی میانه میدان بایستد. حال پس از چند ماه توقف صادرات غلات اوکراین به دلیل جنگ، نخستین کشتی حامل غلات این کشور صبح روز دوشنبه بندر «اودسا» را به سمت لبنان ترک کرد. اولین کشتی حامل غلات، بندر اودسا را ترک کرده و با پرچم سیرالئون به سوی استانبول و سپس بندر طرابلس لبنان در حرکت است. براساس گزارش شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان ترک، اولین کاروان شامل غلات اوکراین متشکل از ۱۶ کشتی با بار خشک خواهد بود. این کشتی‌ها در سوم اوت به آب‌های سرزمینی ترکیه می‌رسند. این کاروان با هواپیماهای بدون سرنشین رصد می‌شود. همچنین نمایندگان مرکز هماهنگی مشترک استانبول (JCC) از ماهواره‌ها برای ردیابی عبور کشتی‌های حامل غلات استفاده خواهند کرد.

روسیه گام مثبت را به نمایش گذاشت

مهدی مطهرنیا، استاد روابط بین‌الملل درباره توافق صورت‌گرفته با تاکید بر اینکه در جهان سیاست، هیچ امری تصادفی رخ نمی‌دهد و اگر هم تصادفی باشد از آن بهره‌برداری سیاسی می‌شود، به هم‌میهن گفت: «روسیه با نگاه مصالحه‌گرایانه اجازه تحرکات اوکراین در صادرات غلات را داده است. یکی از تفاسیر برای این اجازه این است که روسیه عملکرد مثبتی از خود به نمایش بگذارد و البته کسانی که این امر را تصادفی نمی‌دانند بر مبنای دریچه و زوایای مطلوب خویش می‌توانند این امر را به نفع یا ضرر روسیه تفسیر کنند. بدین معنا که روس‌ها خواهان کمک به رفع گرسنگی احتمالی در حوزه بین‌المللی هستند یا اینکه به اجبار با توجه به عدم دستیابی به اهداف جنگی خود در یک بازه‌ی زمانی کوتاه‌مدت نسبت به اوکراین که اکنون چشم‌اندازهایی از احتمال پیروزی این کشور نیز می‌رود، حاضر شدند یک گام مثبت از خود در نظام بین‌الملل به نمایش بگذارند. هر دو تفسیر می‌تواند از سوی افکار عمومی بر حسب نیاز و بر مبنای نوع نگرش آنها پذیرفته شود.»

باید منتظر ماند

اما سوال مهمتر این است که این اقدام چه آثاری بر بازارهای جهانی و قیمت مواد غذایی خواهد داشت؛ موضوعی که فائو نیز نسبت به آن هشدار داده بود. کاوه زرگران رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران با بیان اینکه با توافق صورت‌گرفته برای ارسال غلات اوکراین بازار کاهشی نشد، به هم‌میهن گفت:«ارسال این محموله در زمانی انجام شد که بازارها تعطیل بودند و اثرگذاری این امر را باید در روزهای آینده بررسی کرد، اما مدتی است که روند افزایشی قیمت مواد غذایی از جمله غلات کاهشی شده بودند و بعید می‌دانم این روند با اقدام صورت‌گرفته بیش از این کاهشی شود. مگر اینکه عرضه بزرگی در بازار انجام شود و از آنجا که منطقه جنگی است و تردد کشتی‌ها در شرایط نرمال نیستند، کمتر شرکتی محموله ارسالی را بیمه می‌کند و اگر هم بیمه شود، هزینه آن بالاست، زیرا منطقه پرریسک است.» او معتقد است در حال حاضر فصل صادرات محصولات اوکراین نیست و نبود آن تاثیر شگرفی بر بازار ندارد، زیرا کالاهای آمریکا و آمریکای جنوبی در بازار وجود دارد و بارگیری می‌شود. فصل برداشت محصولات اوکراین ژانویه است و در این زمان برخی از غلات همچون ذرت توسط این کشور تامین و صادر می‌شود. در این زمان می‌توان گفت که در صورت عدم صادرات محصولات اوکراین، بر بازار اثرگذار است. از آنجا که بخشی از کشورهای آفریقایی که از طریق غلات اوکراین تامین می‌شوند اگر همانند روال گذشته کالاهای اوکراینی صادر شود، در این بازارها نگرانی کمتری خواهند داشت.»

چرا اولین مقصد؛ لبنان؟

سازمان ملل اوایل ماه جاری، لبنان را کشوری بحران‌زده با بحرانی «چندلایه» توصیف کرد؛ بحران‌های مالی و اقتصادی این کشور از سه سال گذشته آغاز شده و همچنان تداوم دارد. گفته می‌شود که در هفته‌های اخیر صف‌های طولانی برای خرید نان، آن هم به‌صورت جیره‌بندی در این کشور گزارش می‌شود. حال نخستین محموله اوکراین به سمت لبنان رفته است و این سوال مطرح می‌شود که چرا این کشور انتخاب شده است؟ آیا بحران‌زده‌تر از این کشور وجود ندارد؟ مهدی مطهرنیا تحلیل‌گر بین‌الملل درباره این موضوع معتقد است که «ارسال این محموله تفسیر سیاسی دارد. این کشور در منطقه خاورمیانه جایگاه ویژه‌ای دارد و از طریق حزب‌الله برای ایران اهمیت دارد، همچنین روسیه شریک استراتژیک در مقابل آمریکا است. بنابراین، این اقدام پیام سیاسی را به جهان مخابره می‌کند که ارسال کمک به لبنان در واقع تلاش روسیه برای ماندن در سیاست‌گذاری‌های حوزه خاورمیانه است. باید بپذیریم که یکی از مهمترین بحران‌ها در کنار بحران انرژی در جنگ اوکراین، بحران غلات و مسائل ناشی از آن در بحران گرسنگی جهان است و این هر چه بیشتر پیش می‌رود، می‌تواند هزینه‌های اقتصاد را بیشتر کند، لذا به نظر می‌رسد این نوع توافق‌ها در جامعه جهانی قرن بیست‌ویکم در حوزه تمدنی بشر به عنوان یک امر عادی نگریسته شود نه یک امر فوق‌العاده.» کاوه زرگران رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران در پاسخ به این پرسش به هم‌میهن گفت: «تحلیل سیاسی نمی‌خواهد و نگاه من از دیدگاه مارکتینگ است. وقتی خریدار و فروشنده به توافق می‌رسند، کالا به مقصدی حمل می‌شود، اما اینکه پشت این جریان سیاسی بوده یا نه، اطلاعی از این موضوع ندارم و تحلیلی نیز نمی‌توانم ارائه دهم.»