امـا و اگـر بورسی‌شدن خودرو

دستاورد نمایشی یا سیاست تداوم‌‏دار؟

حسن حسين‌‌نيا/ کارشناس بورس کالا: عرضه خودرو در بورس صورت‌‌هاي مالي خودروسازان را بهبود مي‌بخشد

فيروز نادري/ کارشناس خودرو: قيمت‌‌هاي خودرو در بازار شکسته خواهد شد

اولین عرضه خودرو در بورس کالا با همه سنگ‌‌اندازی‌‌ها در نهایت انجام شد. تحلیل کارشناسان از این اقدام، شکست دلالان و امیدواری برای کاهش قیمت خودرو یا به عبارت دقیق‌‌تر واقعی‌‌سازی قیمت‌‌ها بود. البته وزیر اقتصاد، این اقدام دولت را حرکت به سمت جلوگیری از تجارت و توزیع رانت در بورس کالا عنوان کرده است. همچنین کارشناسان در گفت‌‌وگو با هم‌‌میهن نیز از این اقدام دولت حمایت کرده‌‌اند و امیدوارند این سیاست برای واقعی‌‌سازی قیمت‌‌خودروها تداوم داشته باشد، هرچند که کارشناسان بورس کالا معتقدند عرضه خودرو در بورس کالا همواره به معنای کاهش قیمت‌‌ها نیست. قرار بود 31 خردادماه امسال، عرضه خودرو در بورس کالا انجام شود، اما این اقدام در آخرین لحظات متوقف شد. علت این توقف در آن مقطع، از سوی وزارت صمت اینگونه اعلام شد: «عرضه خودروهای پرتقاضا و کم‌‌تعداد در بورس کالا منجر به افزایش نجومی قیمت‌‌ها و همچنین سه‌‌قیمتی شدن آن (قیمت محصول، قیمت بورس، قیمت بازار) می‌‌شود.» در تفسیر این موضوع نیز به شکاف بین عرضه و تقاضا اشاره شده بود که در عمل عرضه خودرو در بورس منجر به افزایش لجام‌‌گسیخته قیمت خودرو نسبت به قیمتی که شرکت عرضه می‌‌کند، خواهد شد و براساس آن نیز، احتمال شکل‌‌گیری قیمت ثالثی فراتر از هر دو قیمت تولیدکننده و قیمت بورس در سطح بازار خودرو وجود خواهد داشت. با این حال، در نهایت روز چهارشنبه 26 مردادماه عرضه خودرو در بورس کالا انجام شد. گروه خودروسازی بهمن، مجوز عرضه محصولات خود در بورس کالا را دریافت کرده است و ۶۰۰ دستگاه خودرو فیدلیتی و دیگنیتی در تاریخ ۲۶ مردادماه در بورس کالا عرضه شد.

امید به بهبود صورت‌‌های مالی خودروسازان

حسن حسین‌‌نیا، کارشناس بورس کالا در واکنش به عرضه خودرو در بورس کالا، با تاکید بر اینکه امیدواریم عرضه خودرو در بورس کالا صرفا به صورت نمایشی و برای دستاورد کوتاه‌‌مدت نباشد و ادامه یابد، به هم‌‌میهن گفت: «با توجه به صورت‌‌های مالی خطرناک خودروسازها و مشکلات عدیده‌‌ای که دارند، به نظر می‌‌رسد که عرضه خودرو در بورس کالا می‌‌تواند به رفع مشکلات آنها کمک کند. همانگونه که عرضه سیمان و زنجیره فولاد در بورس کالا موجب شد تا مشکلات این دو بخش صنعتی حل شود و سودی که نصیب واسطه‌‌ها و دلالان می‌‌شد، نصیب تولیدکننده و سهامداران این صنایع شود. » او معتقد است: «همانگونه که عرضه خودرو در بورس کالا برای دلالان و مافیای خودرو بازخورد و تصمیم خوبی نبود و مورد انتقاد واقع شد، برای تولیدکنندگان و حتی سهامداران خودرویی رخداد مثبتی بود. » متاسفانه با آغاز دور جدید تحریم‌‌ها در سال 1397 و خروج بسیاری از خودروسازان خارجی، تولیدات خودروسازان داخلی کاهش یافت. از سویی، ممنوعیت واردات، برهم‌‌خوردن تعادل عرضه و تقاضا را تشدید کرد. همچنین با رشد قیمت خودرو، تمایل مردم برای خرید خودرو با هدف سرمایه‌‌گذاری موجب شد تا روند تقاضا افزایش و در این میان حضور واسطه‌‌ها بیشتر شود. در این میان به دلیل تقاضای بالا، فرمول قرعه‌‌کشی خودرو که در آن رانت بالایی نیز وجود داشت، طراحی و اجرایی شد؛ فرمولی که قیمت خودرو را افزایش داد و سود حاصله تنها به جیب دلالان بانفوذ رفت.

قرعه‌‌کشی در بازار خودرو، فسادزا بود

فیروز نادری، کارشناس خودرو، ضمن حمایت از تصمیم دولت برای عرضه خودرو در بورس کالا، به هم‌‌میهن گفت: «این اقدام بازخورد خوبی داشت و قطعا از قرعه‌‌کشی خودرو بسیار بهتر است، زیرا در آن عمل فساد و رانت زیادی وجود داشت و سود واقعی فقط نصیب دلالان می‌‌شد. این روزها قیمت خودرو به دلیل کمبود عرضه و افزایش تقاضا، افزایش چشم‌‌گیری داشته است، اما در اولین روز عرضه خودرو در بورس شاهد کاهش قیمت در خودروهای عرضه شده بودیم، این روند قطعا در مورد سایر خودروها نیز اعمال خواهد شد. » او معتقد است که «اگر دولت شرایط را برای عرضه خودروهای دیگر فراهم کند، روند کاهش قیمت را در آینده شاهد خواهیم بود. البته باید خودروسازان، توان تامین خودروی مورد نیاز را داشته باشند، در غیر این صورت عرضه خودرو در بورس نه‌‌تنها مشکلات را حل نخواهد کرد، بلکه می‌‌تواند برای صنعت خودروسازی کشور مشکل‌‌ساز نیز باشد. » خواسته یا ناخواسته صنعت خودروسازی در کشور ما، صنعت انحصارگرایی است و عرضه آن در بورس کالا می‌‌تواند تا حدودی این انحصار را بشکند. حسین‌‌نیا می‌‌گوید: «متاسفانه بورس کالا از جایگاهی که می‌‌توانست داشته باشد، برخوردار نیست. اما با عرضه محصولات در بورس کالا شاهد شفافیت مالیاتی خواهیم بود که از دو سال پیش با عرضه سیمان و زنجیره فولاد در بورس کالا شروع شده است. البته موضوع خودرو مسبوق به سابقه هم بوده است، اما پایدار و ادامه‌‌دار نبود. امیدواریم در مقطع فعلی شاهد ادامه این روند باشیم؛ چون صنعت خودروسازی با زیان انباشته و سنگین مواجه است و تداوم این سیاست می‌‌تواند مانع از مشکلات بیشتر برای خودروسازان در کشور شود. » او بر این باور است که مکانیزم بورس کالا قرار نیست همیشه موجب کاهش قیمت شود، بلکه قرار است به تعادل بین عرضه و تقاضا بینجامد. با توجه به اینکه شرایط فعلی به خصوص در صنعت خودروسازی به سمت انحصارگرایی و افزایش قیمت شدید پیش رفته بود، این عرضه توانست تا حدودی قیمت‌‌ها را تعدیل کند و تداوم آن می‌‌تواند شرایط را برای قیمت‌‌های بهینه‌‌تر که به نفع تولیدکننده و مصرف‌‌کننده واقعی باشد مهیا کند.

آیا روند عرضه خودرو در بورس ادامه‌‌دار است؟

بدون تردید خودروسازان تمایل دارند که محصولات‌شان در کارخانه تعیین قیمت شود و عملا شاید بخواهند بدون قرعه‌کشی و بدون مکانیزم در بورس کالا، محصولات‌شان را عرضه کنند، اما با توجه به اینکه میزان تولید و شرایط بازار به گونه‌‌ای است که نمی‌‌توانند این کار را انجام دهند، خودروسازان نیز از عرضه در بورس کالا حمایت می‌‌کنند. برای همین است که اخباری مبنی بر عرضه محصولات خودروسازی‌‌های دیگر شنیده می‌‌شود که هنوز تایید نهایی آن‌‌ها از سوی مراجع تصمیم‌‌گیر اعلام نشده است. حسین‌نیا در این باره گفت: «مکانیزم بورس کالا با معیارهای بازار آزاد فاصله دارد، اما در شرایط کنونی بورس کالا می‌‌تواند بهترین انتخاب نسبت به انتخاب‌‌های دیگری که وجود دارد، ‌‌باشد. سایر خودروسازان فارغ از اینکه بعضی از شرایط اصلی و اولیه را داشته باشند، ‌‌تمایل دارند محصولات‌شان را در بورس کالا عرضه کنند، اما اگر تولید به نقطه‌‌ای برسد که ضرورتی به عرضه در بورس کالا نباشد و تولیدکننده بتواند از کمپانی به صورت مستقیم و به میزان دلخواه خودرو را تحویل دهد، قطعاً در آینده ضرورتی برای عرضه تمام خودروها در بورس کالا نیست.» اما موضوع دیگر در مورد قیمت‌‌گذاری دستوری در بورس کالا است که این کارشناس در پاسخ به آن چنین گفت:«در بورس کالا قیمت‌گذاری دستوری نداریم، بلکه تعیین قیمت پایه داریم، یعنی قیمت پایه می‌‌تواند در مقاطعی و در شرایطی باشد که مطلوب نظر تولیدکننده نباشد، اما در شرایط فعلی اگر صورت‌های مالی سیمانی‌‌ها و فولادی‌‌ها را نگاه کنیم، همین بورس کالا وضعیت سودآوری این شرکت‌‌ها را نسبت به گذشته بهبود بخشیده است، حتی مشکلات آنها را کاهش داده و سهم سودهایی که به جیب دلال‌‌ها و واسطه‌‌ها سرازیر می‌شد، الان به گونه‌‌ی دیگری است. بنابراین در بورس کالا نمی‌‌گویم قیمت‌گذاری به صورت دستوری انجام نمی‌‌شود، بلکه فرمول‌گذاری در تعیین قیمت پایه‌‌ای وجود دارد که اگر به صورت منصفانه رعایت نشود می‌‌تواند مشکلاتی را پیش بیاورد.» او امیدوار است بورس کالا کمک کند تا شاهد تقسیم سود نهایی در بین زنجیره خودروسازی از بالادست تا پایین‌دست صنعت باشیم و این مساله به خودی خود می‌تواند هم از تولیدکننده و هم از مصرف‌کننده و هم جامعه سهامداری که قسمتی از آن سهامدار عدالت هستند، حمایت کند.» احسان خاندوزی در مراسم عرضه خودرو در بورس کالا گفت: «قانوناً هیچ الزامی برای وزارت اقتصاد نیست که این تصمیم خودرویی را در شورای‌‌عالی بورس مطرح کند، اما به دلیل این‌‌که این اقدام کمک به اجماع‌‌سازی در پیشبرد کارها می‌‌کند، این مسیر را رفتیم و گام را برداشتیم تا رانت گسترده‌‌ای که در این زمینه به نام مردم و مصرف‌‌کنندگان اما به کام دلالان می‌‌شد را به حداقل ممکن برسانیم.» با توجه به اظهارات وزیر اقتصاد باید امیدواریم باشیم که رانت موجود در این صنعت از بین برود، اما دولت کنونی در این مسیر سخت، قطعا با گروه‌‌های فشار زیادی مواجه خواهد بود.