تازه شروع ماجراست

گزارشی کوتاه درباره کابوسی به نام اینترنت طبقاتی و طرح صیانت

همه ایرانیان کودک هستند؛ این پیامی است که این روزها از طرف مسئولان ارتباطات به شهروندان ایرانی مخابره شده است. اینکه شما مجاز نیستید آن‌چه را بزرگسالان از سرویسی مانند گوگل می‌خواهند، ‌بدانید. در روزهای گذشته، کاربران بسیاری در فضای مجازی از ایجاد محدودیت در دسترسی به گوگل خبر دادند. ماجرا از این قرار است که اپراتورهای همراه اول و ایرانسل قابلیت safe search گوگل را به شکل قفل‌شده و اغلب بدون امکان غیرفعال‌سازی برای مشترکان‌شان فعال کرده‌اند. در واقع، فرقی نمی‌کند که بیست ساله باشید یا شصت ساله، با این دستکاری در گوگل، شما تنها به محتوایی دسترسی دارید که یک کودک زیر پانزده سال دارد. «سعید سوزن‌گر» کارشناس امنیت سایبری در گفت‌و‌گو با «هم‌میهن» می‌گوید فیلترینگ محتوای گوگل به این شکل، بخشی از طرح صیانت است که قبلا به صورت خاموش شروع شده بود و الان کاملا روشن و بدون اینکه در مجلس شورای اسلامی یا لااقل در شورای عالی فضای مجازی تصویب یا تکلیفش مشخص شده باشد، در حال اجراست. به اعتقاد او، راهکارهایی برای برطرف کردن این محدودیت وجود دارد اما برخی راهکارها پایدار نیستند و مثل وی‌پی‌ان‌ها که گاهی نمی‌توانند درست عمل کنند و از کار می‌افتند، راهکارهای جدیدی که برای این محدودیت تازه به کار گرفته می‌شوند هم با اقدام و دستکاری شبکه و ایجاد ابزارهای سانسور می‌توانند ناکارآمد شوند. یعنی ما هر قدمی برای دسترسی آزاد به ابزارهایی مانند گوگل و آنچه فیلتر شده برداریم، فیلترکنندگان هم می‌توانند اقدام دیگری انجام دهند و راهکارهای دور زدن‌اش را بی‌اثر کنند. ایجاد محدودیت در دسترسی به محتوای گوگل در حالی اتفاق افتاده که ماه‌هاست شاهد اختلال در اینترنت هستیم؛ از کند شدن اینترنت تا از کار افتادن وی‌پی‌ان‌ها و فیلترشکن‌ها. سعید سوزن‌گر به این اختلالات نیز اشاره می‌کند که برای مقابله با آنها کارزاری را هم به راه انداخته است و می‌گوید: «من اطلاع دارم که تجهیزات فیلترینگ چینی و نوع پیاده‌سازی آن که مشابه حکومت چین است، در دولت قبل و در زمان وزارت آقای آذری‌جهرمی خریداری و نصب شد اما به اجرا نرسید؛ یعنی یک نگاه بلندنظرانه و نقشه راه کاملا روشنی از قبل وجود داشته که چه چیزهایی را می‌خواهند مختل یا دستکاری کنند و همان نقشه امروز توسط تیم جدید در حال اجراست. درحالی‌که قبلا اختلال فقط روی بخش‌هایی بود که معتقد بودند با نظام زاویه دارد اما اختلال‌ها به مرور و روی سرویس‌های پایه‌ای که مردم دارند استفاده می‌کنند، ایجاد شده است؛ اشتباهی استراتژیک که با قیمت هنگفتی برای کشور تمام می‌شود.» به گفته او، با این اختلال‌ها اکنون بسیاری از سرویس‌های وب‌سایت‌ها و ایمیل‌ها تا سیستم اکانتینگ و احراز هویت از نظر امنیتی آسیب‌پذیر شده‌اند و سطح امنیتی‌شان به میزان 10 سال پیش کاهش یافته است. حتی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات روی پروتکل‌های امنیتی اختلال ایجاد کرده و اقدامات سختگیرانه سطح امنیتی را چند لایه پایین‌تر آورده است. این کارشناس امنیت سایبری می‌گوید جواب مسئولان امر به این اعتراض‌ها، جواب‌های سفسطه‌گرانه است؛ الان هم که ۸۵ میلیون ایرانی را کودک در نظر گرفته‌اند. چه محقق باشید چه استاد دانشگاه و چه شخصی عادی، پاسخی که در ازای سرچ‌تان به شما نشان داده می‌شود، چیزی است که در دنیا به یک کودک نهایتا تا ۱۳ ساله ارائه می‌شود و این یک آسیب جدی به اقتصاد است؛ آن هم در سالی که داریم از اهمیت اقتصاد دانش‌بنیان صحبت می‌کنیم. همین امروز سئوی اکثر بیزینس‌هایی که خیلی حساس بودند که همواره رتبه اول جست‌وجوهای اینترنتی باشند، به خاطر این محدودیت افت کرده است. یعنی اگر نام‌شان را سرچ کنید، چون تبلیغات دارند و گوگل عموما از نمایش‌شان برای کودکان جلوگیری می‌کند، به کاربران نشان داده نمی‌شوند و برای همین ناگهان رنک‌شان افتاده است.» سوزن‌گر معتقد است همه این آسیب‌ها، تازه شروع ماجراست؛ و اگر افرادی مانند او و امضاکنندگان کارزار اعتراض به اختلالات گسترده اینترنت سفت و سخت مقابل دولت ایستاده‌اند که «حق ندارید بی‌طرفی اینترنت و حقوق شهروندی من را به عنوان استفاده‌کننده از این ابزار نقض کنید»، به خاطر این است که ایجاد محدودیت‌ها در همین مرحله باقی نمی‌ماند. این یک تست اولیه است و در مراحل بعدی، دسترسی کاربران ایرانی به واتساپ و دیگر پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی مسدود خواهد شد. همین‌طور که همین حالا هم این شبکه‌ها دچار اختلال هستند و حتی یک عکس ساده هم در اینستاگرام، به درستی لود نمی‌شود.