اسپانسر نیست مختار تکرار می‌شود
روزنامه هم‌میهن ، منتشر کننده آخرین و بروزترین اخبار داخلی و خارجی.
تهیه‌کننده‌ها از بازپخش مکرر سریال‌ها می‌گویند
«بازپخش سریال‌های مناسبتی» اتفاقی است که به‌خصوص طی یک‌دهه اخیر بارها توسط شبکه‌های تلویزیونی صداوسیما رخ داده. از بازپخش سریال‌هایی چون «شب دهم»، «یوسف پیامبر» تا «مختارنامه». آخری اما تداوم بیشتری در بازپخش طی یک دهه اخیر داشته و بارها از شبکه یک، شبکه قرآن و حالا شبکه آی‌فیلم در حال پخش مجدد است. اینکه چرا صداوسیما به‌جای تولید سریال‌های مناسبتی جذاب و در‌خور شأن این سازمان، به سمت بازپخش تولیدات قبلی خود می‌رود بحثی است که قرار است علل آن را در گفت‌وگو با کارشناسان بررسی کنیم. موضوع دیگر این است که بودجه صداوسیما آیا در قیاس با گذشته و البته افزایش تورم و قیمت‌ها، برای تولید سریال‌ها کاهش داشته یا خیر؟ سریال مختارنامه از سال 1389 تا 1401، هر ساله در شبکه‌های مختلف سیما بازپخش داشته است؛ همین مساله تبدیل به شوخی در فضای مجازی شده که با واکنش مدیر شبکه قرآن همراه شد. محمدحسین کشکولی در نشست با اهالی رسانه، درباره بازپخش‌های متعدد سریال «مختارنامه» بیان کرد: «متاسفانه در فضای مجازی با بازپخش این سریال به شکل‌های مختلف شوخی می‌شود و برخی اوقات اعتراض‌ها و انتقادهایی را در همین سطح شاهدیم، اما واقعیت این است که ما با درخواست بسیار انبوهی از مخاطب مواجهیم که باید بعد از «مختارنامه» چنین سریال‌هایی تولید شود. سریال‌هایی مثل «یوسف پیامبر» و «مختارنامه» پخش می‌شوند و همین الان بیشترین پیامک‌ها و ارتباطات با شبکه قرآن مربوط به بازپخش این سریال‌هاست. با این حال، نافی تولید در این حوزه نیستیم و طراحی‌هایی هم در دستور‌کار است.»
بازپخش بدون تولیدات باکیفیت
برخی تهیه‌کنندگان سیما اما عقیده دارند که بازپخش سریال‌های مناسبتی که هزینه گزافی هم برای آنها شده، ایرادی ندارد و صداوسیما از برنامه‌هایی که مخاطب دارد، استفاده می‌کند. مهدی فرجی، تهیه‌کننده سریال «نون خ» در گفت‌وگو با خبرنگار «هم‌میهن» پیرامون اینکه آیا روند درستی است که یک سریال تاریخی هر ساله از یک شبکه‌های تلویزیونی صداوسیما پخش شود، گفت: «یک سریال در زمان خودش با هزینه زیادی ساخته شده و مورد اقبال واقع شده است، چرا نباید دوباره پخش شود؟ در هر صورت، این سریال هم یکی از سرمایه‌های مهم صداوسیما است که این سازمان برای‌اش هزینه زیادی کرده است. به‌نظر من ایرادی ندارد که صداوسیما از اثری که بابتش هزینه کرده، بارها استفاده کند.» فرجی البته عقیده دارد که بازپخش سریال‌های مناسبتی نباید منجر به این شود که تولیدات سایر سریال‌ها متوقف شود: «بله؛ من قبول دارم باید سریال‌های باکیفیت ساخته شوند، مثل سریال حضرت موسی(ع) که درحال ساخت است و هزینه‌های بسیار زیادی نیز داشته است.» حسین هادیانفر، مدیر تولید دو سری از برنامه خندوانه و سریال قلب یخی نیز در گفت‌وگو با «هم‌میهن» از استقبال صداوسیما از بازپخش سریال‌های خودش می‌گوید: «صددرصد صداوسیما موافق بازپخش سریال‌هایی است که بابتش هزینه کرده و ایرادی هم ندارد که هر سال با توجه به مناسبت‌های به‌خصوص، سریال‌هایی که مخاطب دارند را بار دیگر پخش کند.»
بازپخش سریال‌ها و کاهش مخاطب سیما
دیدگاه دیگری وجود دارد که بازپخش سریال‌های صداوسیما، با علم بر اینکه همچنان با اقبال عمومی مواجه می‌شود اما به‌مرور باعث کاهش مخاطبان صداوسیما می‌شود؛ هرچند که صرفه‌جویی زیادی برای صداوسیما داشته باشد. یکی از رسانه‌ها طی گزارشی بررسی کرده بود که صرفاً برای هر بار بازپخش مجموعه مختارنامه در سال ۱۴۰۱، بیش از ۸۰۰ میلیارد تومان صرفه‌جویی بابت نساختن سریال فاخر جدید خواهد شد. جمع این رقم با ارقام سال‌های گذشته به یک عدد بزرگ چندهزار میلیارد تومانی می‌رسد. پیش‌تر سریال‌های باکیفیتی در ایام ماه مبارک رمضان و دهه‌های محرم پخش می‌شد و سالانه صداوسیما سریالی را پخش می‌کرد که به‌عنوان «گل کار» از آن رونمایی می‌کرد، اما حالا مجبور است به‌دلیل عدم تولید سریال‌های باکیفیت، برنامه‌هایی را که بیش از ده، دوازده سال پیش ساخته شده‌اند، بازپخش کند. حسین هادیانفر عقیده دارد یکی از دلایلی که مخاطب به‌سمت پلتفرم‌ها رفته، همین مساله است که سریال‌های باکیفیتی چون گذشته در سیما ساخته نمی‌شود: «حدود یک‌دهه پیش بود که مخاطبان صداوسیما به‌سمت برنامه‌های بی‌کیفیت شبکه جم و فارسی‌وان سوق داده شدند که به‌مرور با ساختن سریال‌های ماه‌رمضان و محرم، دوباره بینندگان به سمت تلویزیون برگشتند. این‌بار اما یکی از دلایلی که سریال‌ها در پلتفرم‌ها مخاطبان بسیار بیشتری در قیاس با تلویزیون پیدا کرده‌اند، این است که فضا در پلتفرم‌ها بازتر است و کارگردان می‌تواند راحت‌تر ایده‌ای را که دارد، پیاده کند، در تلویزیون اما طبیعتا فضا محدودتر است. البته نمی‌دانم تصمیم مدیران در آینده چیست و چه رویکردی خواهند داشت، ولی آنچه که می‌بینیم، این است که افزایش مخاطب پلتفرم‌ها به‌خاطر باز بودن فضا در مقایسه با صداوسیما است.» مطابق با آخرین آمار مرکز تحقیقات صداوسیما، برنامه‌های ویژه ماه رمضان در مجموع به 30 درصد بیننده هم نرسید که همین امر نشان می‌دهد صداوسیما طی سالیان اخیر نتوانسته مثل سابق، مخاطبان را پای تلویزیون بکشاند.
کاهش بودجه، برنامه‌سازها را فراری داد؟
کافی است بودجه یکی، دو سریال تاریخی مناسبتی «یوسف پیامبر» و «مختارنامه» را یک‌بار دیگر مرور کنیم تا به این اصل برسیم که بودجه صداوسیما در قیاس با گذشته کاهش یافته یا خیر. مرحوم محمود فلاح، تهیه‌کننده سریال مختارنامه قبلا در گفت‌وگویی تایید کرده بود که برای ساخت این سریال ۲۵ میلیارد تومان هزینه شده: «نمی‌دانم تا به حال چند بار این سریال از تلویزیون پخش شده اما این را می‌دانم که دیگر تبدیل به پرتکرارترین سریال تلویزیون شده است. زمانی که سریال تولید شد، رقمی حدود ۲۵ میلیارد تومان برای ساخت سریال هزینه کردیم که بخشی از آن متعلق به دستمزدها بود و بخشی از آن هم هزینه ساخت دکورهای مختلف در شهرهای مختلف شد. همه هم می‌دانند که آن زمان فریبرز عرب‌نیا در مجموع ۵۰۰ میلیون تومان برای بازی در مختارنامه دستمزد گرفت.» همچنین سریال یوسف پیامبر نیز طبق گفته‌ی مرحوم فرج‌الله سلحشور، بیش از هفت میلیارد تومان هزینه در‌برداشت. در آن زمان رسانه‌ها از حقوق ماهانه 10 میلیون تومانی کتایون ریاحی خبر داده بودند. مبلغی که در آن زمان یکی از بالاترین دریافتی‌ها در بین بازیگران محسوب می‌شد. مهدی فرجی، تهیه‌کننده، در نقد سیاست‌های جدید صداوسیما پیرامون کاهش بودجه برای تولید سریال گفت: «باتوجه به تورمی که به‌خصوص در یک سال اخیر اتفاق افتاد و افزایش هزینه‌هایی که شاهد آن بودیم، نه‌تنها بودجه صداوسیما برای تولید سریال‌ها افزایش پیدا نکرد، بلکه شاهد کاهش آن هم بودیم، به‌طوری‌که سرمایه‌گذار عملا بدون اسپانسر نمی‌تواند برای مطرح کردن طرح خود پیش‌قدم شود.» حسین هادیانفر هم عقیده دارد در حال حاضر بدون اسپانسر نمی‌شود فیلمی ساخت: «ببینید، برای تولید یک سریال در صداوسیما در‌حال‌حاضر باید اسپانسر قدرتمندی داشته باشید، چراکه بودجه اصلی دیگر از سوی صداوسیما تامین نمی‌شود. نه اینکه صداوسیما بودجه ندهد، اما در قیاس با گذشته شرایط فرق کرده و حتما باید با دو، سه اسپانسر جهت تامین هزینه‌ها به‌توافق رسید و بعد طرح را ارائه کرد. اگر اسپانسر نداشته باشید، براساس اولویت‌ها، صداوسیما تصمیم به تایید طرح می‌گیرد.» احسان حسینی، تهیه‌کننده تلویزیون نیز در گفت‌وگو با «هم‌میهن» معتقد است کسی با محتوای سریال مختار مشکلی ندارد، بلکه انتقاد به این است که چرا طی سالیان اخیر سریال موفقی مشابه با مختار ساخته نشده است: «یک بحث آسیب‌شناسانه هم وجود دارد که چرا هرچه جلوتر می‌رویم، کیفیت تولیدات ما در سینما افت کرده است؟ علتش صنعتی نشدن پروسه تولیدات داخلی و اهمال در تولید است. چراکه ساخت تولیدات ارزان را در اولویت قرار دادند تا هزینه زیادی روی دست سازمان صداوسیما نگذارد. صداوسیما همیشه بودجه قابل قبولی دارد، ولی مساله این است که بودجه را به‌صورت درست و صحیح تقسیم‌بندی نمی‌کند.»
