قدرت غیرمسئول

اگر پرسیده شود که خطرناک‌ترین عامل برای کارایی و بقای یک سیستم سیاسی چیست و کسی پاسخ دهد که شکاف قدرت و مسئولیت، گزاف نگفته است. متاسفانه ما تاکنون قادر نبوده‌ایم که نهادهای سیاسی مناسبی را برای خود تعریف کنیم و نیز نتوانسته‌ایم از کشورهای پیشرفته الگوبرداری درستی کنیم. الگوبرداری ناقص و ظاهری همراه با تخریب انسجام درونی آن الگوها، نشان‌‌دهنده وضعیت ما است. مثل این است که مجسمه‌ای از یک انسان بسازیم که سر آن سر نوزاد، پای آن پای پیرزن و سینه‌اش چون قهرمان سنگین‌وزن در وزنه‌برداری و دستانش چون دست یک کودک دبستانی باشد که هیچ تناسبی با هم ندارند. ماجرای رابطه مجلس و دولت در ایران از این نوع است. در نظام‌های پیشرفته هر دو‌ نهاد محصول، یک منبع مشروعیت مشترک یعنی مردم هستند و همیشه یا با هم همسو هستند یا اگر در تعارض و تضاد قرار گیرند، با منحل کردن یکی، انتخابات زودرس انجام می‌دهند و اراده ملی را به‌شکل یکسان بازتاب می‌دهند. نباید موتور هیچ حکومتی در وضعیت تضاد و یا بدتر، در دشمنی میان مجلس و دولت آن حرکت کند، چنین حالتی فاجعه‌بار خواهد شد. ولی در ایران شاهدیم که این دو نهاد که باید مکمل هم باشند، در ضدیت و تقابل با هم عمل می‌کنند و زیان آن به چشم ملت می‌رود. روحانی در سخنرانی‌ای یک سال پس از تحویل دولت به رئیسی، در دو موضوع مهم به این تقابل اشاره کرد و گفت مردم ایران همچنان در حال پرداخت هزینه آن هستند؛ نکته اول، قانون و مصوبه آذر‌99 مجلس است که پس از انتخاب بایدن، پیش از ورودش به کاخ سفید تصویب شد. همان زمان قرار بود که اولین تصمیم بایدن پس از آمدن به کاخ سفید، احیای برجام باشد اما مصوبه مجلس که در ضدیت با دولت روحانی و ترس از انتخابات سال‌1400 تصویب شد، تمام این ماجرا را بلاموضوع و لغو کرد. چنان لغوی کرد که اکنون خودشان هم نمی‌توانند این سنگ افتاده به‌چاه را بیرون بیاورند. نکته دوم، افزایش بودجه سال‌۱۴۰۰ کشور بود که از سوی مجلس 400‌هزار میلیارد تومان به آن اضافه شد ولی بعدا آن را متوجه دولت روحانی کردند که این نیز در سخنان آقای روحانی بازتاب داشت. اینکه مجلس قدرت مانع‌شوندگی داشته باشد ولی مسئولیت‌پذیری از خود نشان ندهد، نشان‌دهنده آن است که درک ما از نهادهای مدرن سیاست نادرست است. مجلسی که کمر به حذف دولت به هر قیمتی ببندد، نتیجه آن همین خواهد بود. می‌گویند کسی در دشمنی با دیگری افراط می‌کرد. امام علی به او گفت: «تو مثل کسی هستی که شمشیر را به سینه خود فروکند تا از آن طرف خارج شود تا به فردی که پشت تو است اصابت کند!» حالا این شمشیر را به سینه مردم زدن برای آنکه دیگری را بکشد، از عجایب و نوبر است.