راهکاری مدنی

یکی از وجوه تمایز در موضوع سیاست داخلی ایران با جوامع توسعه‌یافته در مفهوم برخی رفتارها از جمله استعفا است. این تفاوت در موضوع طلاق هم هست. در اینجا دو نفر که از یکدیگر طلاق می‏گیرند، گویی باید به مرز دشمنی و جنگ داخلی برسند و چون نمی‏توانند وضع جنگی را تحمل کنند یا ادامه دهند، به‌ناچار طلاق می‏گیرند و پس از طلاق نیز دشمنی و قهر آنان ادامه پیدا می‏کند. درحالی‌که در جوامع پیشرفته طلاق می‏تواند با حسن‌نیت و‏ توافقی و آرامش صورت گیرد و طرفین به دلایلی که می‏دانند ترجیح می‏دهند که طلاق بگیرند تا هر دو زندگی بهتری را تجربه کنند. استعفا هم از همین نوع است. استعفا پایان زندگی سیاسی و مدیریتی نیست که برای پرهیز از آن مجبور باشید دودستی به صندلی بچسبید و هنگامی هم که مجبور به استعفا شدید، برای همیشه با سیاست قهر کنید.‏ استعفا یک رفتار مسئولانه و مدنی است. در گفت‌وگوی امروز هم‏میهن با آقای همتی که رقیب انتخاباتی سال ۱۴۰۰ بودند، وی پیشنهاد داد مسئولانی که نمی‏توانند انجام وظیفه کنند، استعفا دهند. شاید این پیشنهاد با تعبیر موجود از استعفا در ایران، امری پسندیده تلقی نشود، ولی اگر از زاویه عملی و کارکردی مدرن به آن نگاه کنیم، می‏توان تعبیر تلطیف‌شده‏ای از استعفا هم داشت. همچنان که در سال ۹۸ هم پیشنهاد مشابهی به دولت پیش ارائه شده بود. چنین رفتاری در کشورهای دیگر خیلی عادی است و اگر به علتی یک مسئول یا وزیر نتواند مجموعه وظایف زیر نظر خود را پیش ببرد، استعفا می‏دهد تا راه برای تغییرات باز شود و این معنای چندان بدی هم ندارد. شاید از آن به بی‏ثباتی تعبیر شود، ولی این برداشت کوتاه‌مدت است و به‌سرعت و با تغییر و بهبود اوضاع برداشت‏ها متفاوت خواهند شد. این استعفاها دلایل گوناگونی دارد، می‏تواند به دلیل شکاف درون ساختار قدرت (مورد پیشنهادی به دولت روحانی) یا شکاف با جامعه (وضعیت کنونی) یا وجود یک برنامه خاص که با مسئولان مربوط به اجرای آن سازگاری ندارد (مثل برگزیت در بریتانیا و اکنون برجام در ایران) یا حتی اتفاقات و رخدادهای مهم (همچون اعتراضات اخیر، یا سقوط یک پل و ساختمان) یا شکست‏های غیرقابل انکار (مثل عدم تحقق وعده‏های اصلی دولت در اشتغال، مسکن و کاهش تورم) باشد. بنابراین بدون اینکه بخواهیم در شرایط حاضر داوری کنیم و اجرای مصداقی چنین پیشنهادی را توصیه کنیم فقط به ذکر این نکته بسنده می‏کنیم که نگاه‌مان را نسبت به استعفا به‌عنوان یک راه مدنی و مسالمت‏آمیز و مسئولیت‏پذیر اصلاح کنیم تا راه برای تغییرات مفید باز شده و به برداشتن موانع از پیش روی جامعه کمک کنیم.