نیمی از راه‌حل

این روزها بسیاری از مسئولان بیش از گذشته در حال بیان جزئیات سیاست‌های ارزی هستند و چون شفاهی نظر می‌دهند، معمولا متعارض هم هست و در نتیجه، سخنان یکدیگر را نقد یا اصلاح می‌‌کنند. برخی هم می‌خواهند به مردم امید واهی دهند، می‌گویند که خیلی ناراحت نباشید، اقتصاد ایران وابستگی چندانی به ارز ندارد! به‌نظر می‌‌رسد که مسئله، درست مطرح نمی‌شود. اصولا مشکل اصلی ما در حال حاضر وابستگی ارزی نیست. همچنین، وابستگی به دلار هم نیست و نیز مشکل ما قیمت ارز هم نیست که هر روز درصدد تثبیت آن هستند. مسئله اصلی کاهش ارزش ریال به‌دلیل افزایش نقدینگی است. به تعبیر دیگر، ما با افزایش قیمت دلار مواجه نیستیم، بلکه با کاهش ارزش ریال مواجه‌ایم؛ این دو مسئله متفاوت است. برای فهم موضوع مثال می‌زنیم: ممکن است در یک لحظه معین هر تن گندم 300 دلار باشد، ولی به علل گوناگون گندم گران شود و در سال بعد دو برابر و بیشتر هم بشود. بنابراین، ما اگر واردکننده گندم باشیم، باید به همین نسبت آن را گران‌تر بخریم و این گرانی به تناسبی به داخل هم منتقل می‌شود. همچنین اگر ارزش دلار در برابر سایر ارزهای جهان گران شود، اگر واردات ما به دلار است، طبعا کالاهای وارداتی ما گران‌تر می‌شوند. ولی اگر واردات کالاهای ما به ارز دیگری باشند، ولی صادرات‌مان دلاری باشد، گران‌تر شدن دلار به سود ما است و موجب ارزان‌تر شدن کالاهای داخلی می‌شود.
همه این حالات مربوط به ثابت ماندن ارزش واقعی ریال است. ولی اگر به هر دلیلی دولت با ثبات تولید ناخالص داخلی نقدینگی را بالا ببرد، طبعا ارزش پول ملی را کاهش می‌دهد، در نتیجه و به‌طور طبیعی انواع ارزها و طلا گران‌تر می‌شوند، نه به دلیل آنکه گران شده‌اند، بلکه به این علت که ریال بی‌ارزش شده است. مشکل امروز اقتصاد ایران گران شدن دلار و سایر ارزها نیست، بلکه مشکل نقدینگی است که بی‌محابا افزایش پیدا می‌کند و ارزش پول ملی و ریال کم می‌شود. در این شرایط ثابت نگه‌داشتن نرخ مبادله دلار و ریال، هیچ کمکی به اقتصاد و مردم نمی‌کند، بلکه این سیاست به سود کسانی است که از این دلارها بهره‌مند می‌شوند. بنابراین دولت به‌جای آنکه از جیب مردم هزینه کند و به خیال خود قیمت ارز را ثابت نگه دارد، بهتر است که جلوی رشد شتابان نقدینگی را بگیرد. در این صورت دلار و ارز به‌صورت طبیعی ثبات نسبی پیدا می‌کنند. اگر طالبان هم می‌تواند این موازنه را حفظ کند، به این علت است که در آنجا پول بی‌پشتوانه منتشر نمی‌شود. بنابراین، باید نتیجه گرفت که طرح درست مسأله، نیمی از راه‌حل آن است و مسئله ارز در ایران و علت گرانی و کمیابی آن هنوز درست طرح نشده است، چه رسد به اینکه برای آن راه‌حلی پیدا شود. مشکل کنونی ما در درجه اول کاهش ارزش ریال و رشد نقدینگی است. اگر این را کنترل کنید، بقیه موارد هم کم‌وبیش حل خواهد شد یا حداقل اینکه حدود و ابعاد آن مشکلات معلوم خواهد شد.