اندیشکده‌ها

سیاست‌بازی در زلزله

انستیتو خاورمیانه در تحلیلی از زلزله ترکیه نوشت:«در ساعات و روزهای حساس اولیه پس از زمین‌لرزه دوشنبه گذشته، دولت اردوغان کُند عمل کرد. به ویژه اینکه ارتش را بلافاصله بسیج نکرد. ارتش نه‌تنها برای کمک به نجات مردم اقدامی نکرد، بلکه شاید مهمتر از آن، برای ساخت یا تعمیر زیرساخت‌های حیاتی لازم برای عملیات نجات، مواردی مانند احداث بیمارستان‌های صحرایی و پروازهای هوایی که فقط ارتش از پس آن بر می‌آید نیز وارد عمل نشد. نهادهای امدادی و نجاتی ترکیه نیز مدیریت ضعیفی دارند، بودجه کافی نداشته و هماهنگ نیستند. مشخص شد که یکی از مقامات AFAD که قرار بود تلاش‌های نجات را رهبری کند، دارای مدرک دکترا و سابقه حرفه‌ای در حوزه الهیات بود. آنکارا اکنون با ابعاد این تراژدی کنار آمده است اما متأسفانه، واکنش‌اش به فاجعه همچنان به دلیل تمرکزش بر وفاداری سیاسی و عدم تحمل در مقابل انتقادات تضعیف می‌شود. اردوغان در یک سخنرانی تلویزیونی خطاب به ملت ترکیه، وضعیت اضطراری و یک هفته عزای عمومی اعلام کرد، اما او همچنین در سخنانش زمانی را به شکایت از اخبار انتقادی - که او آنها را «اطلاعات نادرست» توصیف کرد - اختصاص داد و به صراحت اعلام کرد که قصد دارد منتقدان را پاسخگو کند. چند ساعت پس از سخنرانی، دادستان‌‌ها شروع به تحقیقات کردند، بسیاری از منتقدان بازداشت شدند و عادت دولت ترکیه در هدف قرار دادن روزنامه‌نگاران بار دیگر ادامه یافت. گیوم پریر، روزنامه‌نگار فرانسوی که تجربه طولانی در گزارش اخبار ترکیه دارد، در فرودگاه استانبول بازداشت و به فرانسه بازگردانده شد و به مدت پنج سال از ورود مجدد به ترکیه منع شد. بدتر از آن، ترکیه دسترسی توئیتر را درحالی‌که عملیات نجات هنوز در جریان بود، محدود کرد. ظاهراً دولت ترکیه این کار را برای جلوگیری از نشر «اطلاعات نادرست» انجام داد. با توجه به میزان تکیه گروه‌های جامعه مدنی و بازماندگان به توئیتر برای هماهنگی تلاش‌های امداد و نجات، تصمیم برای جلوگیری از دسترسی به توئیتر موجب شد که نگرانی دولت ترکیه در خصوص این پیام‌رسان برجسته شود. دسترسی در نهایت پس از مذاکره با توئیتر، که قول به محدود کردن «اطلاعات نادرست» داده بود برقرار شد. در نهایت، واضح است که برخی از متحدان دولت اردوغان- و شاید مقامات دولتی نیز - نگران میزان حمایت عمومی و جمع‌آوری کمک‌های مالی توسط سازمان غیردولتی نظیر سازمان احباب هستند. این در حالی است که رهبری این گروه در مجموع با دقت توانسته است روابط خوبش با حزب حاکم را حفظ کند. در تاریخ 9 فوریه، در بحبوحه تلاش‌های نجات، وب‌سایت سازمان مورد حمله سایبری مداوم قرار گرفت. اما آنچه در رسانه‌های حامی دولت ترکیه روایت می‌شود طوری است که انگار در دنیایی دیگر قدم گذاشته‌اید. رسانه‌ها اغلب با استناد به دانشمندان بین‌المللی، سعی کرده‌اند با استفاده از عبارت «فاجعه قرن» نشان دهند که بزرگی زلزله به حدی بوده است که نمی‌شد قدمی برای جلوگیری از ویرانی‌های بزرگ برداشت. از آن زمان چند تن از این دانشمندان گله کرده‌اند که به اشتباه از آنها نقل‌قول شده‌ است. برای مثال، جودیت هوبارد، دانشمند زلزله‌شناسی، در توئیتر نوشت: «این ایده که دولت ممکن است از سخنان من برای ارائه یک روایت گمراه‌کننده سوءاستفاده کند، جدید و ناامیدکننده است. زلزله اجتناب‌ناپذیر بود اما مقیاس فاجعه اجتناب‌ناپذیر نبود.» رسانه‌های دولتی و رسانه‌های حامی دولت (یعنی حدود 90 درصد رسانه‌های تصویری و شنیداری) روایت روشنی دارند: ویرانی‌ها کار خدا بود، نه ناشی از سوءمدیریت. دولت هر کاری که می‌شود انجام می‌دهد و هرکسی کارش را با تمام توان خود انجام ‌می‌دهد. کسی که غیر از این می‌گوید دروغگو یا خیانتکار است. در دیاربکر، قربانیان زلزله وزیر دادگستری که به دیدارشان رفته بود را هو کردند. چندین نفر تحت ماده 216 بازداشت شدند و اتهام‌شان این بود که سخنانی با هدف «تحریک و نفرت‌پراکنی» بر زبان آورده‌اند. عملیات نجات اکنون در حال پایان است. احتمال زنده ماندن قربانیان به‌طور فزاینده‌ای کمرنگ می‌شود. با این وجود، چالش‌های پیش روی دولت ترکیه و مردم آن بسیار زیاد است، صدها هزار نفر بی‌خانمان، گرسنه و گرفتار سرما و شاید اجساد ده‌ها هزار نفر هنوز بازیابی و دفن نشده است.»