نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

پیام میانجی‌گری چین به آمریکا

خبرگزاری رویترز درباره توافق ایران و عربستان نوشت: «احیای روابط دیپلماتیک میان تهران و ریاض می‌تواند تبعات و اثرات متعددی داشته باشد که از آن جمله می‌توان به مسیر احتمالی مهار برنامه هسته‌ای ایران همچنین ایجاد فرصتی برای تحکیم آتش‌بس در یمن اشاره کرد. این توافق همچنین حاوی عنصری است که مطمئناً مقامات واشنگتن را عمیقاً مضطرب می‌کند؛ آن‌هم حضور چین به‌عنوان میانجی صلح در منطقه‌ای که ایالات‌متحده مدت طولانی در آن نفوذ داشته است. این توافق پس از چهار روز گفت‌وگوهای فاش‌نشده در پکن بین رقبای خاورمیانه اعلام شد. با این وجود جان کربی، سخنگوی کاخ سفید روز جمعه گفت اگرچه واشنگتن مستقیماً در آن دخالتی نداشته اما عربستان سعودی مقامات آمریکایی را در جریان مذاکرات با ایران قرار داده است. روابط بین ایالات‌متحده و چین بر سر موضوعاتی از تجارت گرفته تا جاسوسی به‌شدت دچار تنش است و این دو قدرت به‌طور فزاینده‌ای برای نفوذ در بخش‌هایی از جهان دور از مرزهای خود با یکدیگر رقابت می‌کنند. به نظر می‌رسد کربی دخالت چین در تحولات روز جمعه را کم‌اهمیت جلوه می‌دهد و می‌گوید به باور کاخ سفید فشارهای داخلی و خارجی، ازجمله بازدارندگی مؤثر عربستان در برابر حملات ایران یا نیروهای نیابتی‌اش، در نهایت تهران را به‌پای میز مذاکره کشانده است. اما جفری فلتمن، مقام ارشد سابق ایالات‌متحده و سازمان ملل معتقد است که نقش چین در بازگشایی سفارتخانه‌ها پس از هفت‌سال، مهم‌ترین جنبه توافق است. فلتمن که با موسسه بروکینگز هم همکاری می‌کند، در این خصوص به رویترز می‌گوید: «این توافق احتمالاً به‌عنوان یک سیلی به دولت بایدن و به‌عنوان مدرکی مبنی بر اینکه چین یک قدرت رو به رشد است، تفسیر خواهد شد.»
این توافق در حالی صورت می‌گیرد که ایران پس از دو سال تلاش ناموفق ایالات‌متحده برای احیای برجام که هدف آن ممانعت از اقدامات ایران برای ساخت بمب هسته‌ای بود، حالا به برنامه‌ اتمی خود سرعت بخشیده است. تلاش‌ برای احیای برجام به‌ویژه در ماه‌های اخیر با توجه به رخدادهای داخلی ایران و از سوی دیگر تحریم‌های شدیدی که توسط آمریکا علیه تهران به دلایل متعددی چون برنامه هسته‌ای و نقض حقوق بشر وضع شده بود، بسیار پیچیده شد. برایان کاتولیس، از موسسه خاورمیانه معتقد است که این توافق برای ایالات‌متحده و اسرائیل «مسیر ممکن جدیدی» ایجاد می‌کند که می‌توان در پرتو آن به پیشرفت‌هایی در موضوع هسته‌ای و مذاکرات متوقف‌شده آن با کمک عربستان سعودی دست یافت. او به رویترز گفت: «عربستان سعودی عمیقاً نگران برنامه هسته‌ای ایران است. اگر قرار است این گشایش جدید بین ایران و عربستان سعودی معنادار و تأثیرگذار باشد، باید به نگرانی‌های مربوط به برنامه هسته‌ای ایران رسیدگی کند؛ در غیر این‌صورت، نمی‌توان چندان به اثربخش بودن آن اطمینان داشت.» توافق روز جمعه همچنین امیدواری برای برقراری صلح پایدارتر در یمن را تقویت کرده است؛ جایی‌که با درگیری‌هایی که در سال ۲۰۱۴ میلادی در آن آغاز شد به‌تدریج به صحنه یک جنگ نیابتی میان ایران و عربستان تبدیل گردید. آتش‌بس در یمن با میانجی‌گری سازمان ملل که در آوریل گذشته توافق شد، به‌رغم انقضای آن در اکتبر و بدون توافق طرفین برای تمدید، همچنان تا حد زیادی برقرار است و جرالد فیرستاین، سفیر سابق ایالات‌متحده در یمن معتقد است ریاض بدون دریافت امتیازی از ایران با تمدید این توافق کنار نمی‌آمد. دانیل راسل، دیپلمات ارشد ایالات‌متحده در امور شرق آسیا در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما، بر این باور است که حضور چین در میانجی‌گری میان ایران و عربستان می‌تواند پیامد مهمی برای واشنگتن به‌همراه داشته باشد. راسل در این خصوص به رویترز می‌گوید: «این غیرعادی است که چین به‌تنهایی برای میانجی‌گری یک توافق دیپلماتیک در مناقشه‌ای که طرف آن نیست اقدام کند. پرسش این است که آیا این یک پیام برای آینده است؟... آیا سفر شی جین‌پینگ به مسکو نیز می‌تواند مقدمه‌ای برای تلاش میانجی‌گرانۀ چین بین روسیه و اوکراین باشد؟» نیسان رفعتی، تحلیلگر ارشد ایران در گروه بین‌المللی بحران در این رابطه می‌گوید: «وقتی صحبت از ایران می‌شود، مشخص نیست که نتایج آن برای ایالات‌متحده خوب است یا بد. اشکال این است که در زمانی که واشنگتن و شرکای غربی آنها، فشارها را علیه جمهوری اسلامی افزایش می‌دهند، تهران بیشتر به این نتیجه می‌رسد که می‌تواند با استفاده از نقش چین انزوای خود را بشکند.» به‌طور کلی اقدامات چین همواره با حساسیت از سوی واشنگتن دنبال شده و بدبینی‌هایی در واشنگتن در این خصوص وجود دارد.