نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

توازن قوای چین در خلیج‌فارس

اخیرا شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین برای یک سفر تاریخی چند‌روزه به عربستان سعودی رفت تا در سه رویداد مهم منطقه‌ای شرکت کند: اجلاس سران عربستان و چین، نشست شورای همکاری چین و خلیج‌فارس (GCC) و نشست سران چین و اعراب. شی و سلمان، پادشاه عربستان سعودی در جریان این سفر از دوران جدیدی در روابط دوجانبه چین و عربستان سخن گفتند. شی سیگنال‌های قدرتمندی مبنی بر ورود روابط چین و عربستان سعودی به دوره جدیدی از توسعه سریع ارسال کرد. برای دیگر شریک چین در خلیج‌فارس، یعنی ایران، این تقویت روابط می‌تواند به‌معنای یک ضرر مهم در رقابت طولانی‌مدتش با عربستان باشد. روابط چین با عربستان سعودی و ایران پیچیده است. رهبری چین برای حفظ بی‌طرفی خود و حفاظت از منافع اقتصادی، سیاسی و امنیتی کشورش باید روابطش را با هر دو کشور به‌دقت مدیریت کند. هر چند‌سال یک‌بار، پکن یک توجه دیپلماتیک به خلیج‌فارس می‌کند و این‌بار این گمانه‌زنی را از سوی ناظران برانگیخته که چین در مناقشه ایران و عربستان یک طرف را بر طرف دیگر ترجیح می‌دهد. اگرچه چین روابط نزدیکی با هر دو کشور دارد، اما عربستان سعودی به‌عنوان یکی از شرکای استراتژیک پکن در منطقه طی سال‌های اخیر ظاهر شده است. سفر ماه دسامبر شی به ریاض بار دیگر این گمانه‌زنی را ایجاد کرد که اقدامات پکن می‌تواند تعادل دیپلماتیک دقیقی را که مقامات چین با هر دو طرف انجام داده‌اند، خنثی کند. پکن خستگی‌ناپذیر کار کرده است تا از رقابت در خلیج‌فارس دور بماند. با این‌حال، چالش این است که هرگونه مزیتی که برای یک‌طرف فراهم شود - به‌عنوان مثال، شایعه خرید چهار میلیارد دلاری عربستان سعودی از تجهیزات دفاعی چینی - می‌تواند توسط طرف دیگر به‌عنوان یک نقطه ضعف تلقی شود. چین برای اجتناب از تلقی امتیاز دادن به تهران یا ریاض، فعالانه سیاست برابری را در تعاملات دیپلماتیک و همکاری نظامی خود دنبال کرده است. به‌عنوان مثال، در سال 2016، شی توافق‌نامه‌های مشارکت استراتژیک جامع با عربستان سعودی و ایران را در عرض چند هفته به امضا رساند. در هر دو سال 2017 و 2019، پکن برای جلوگیری از انتقال پیام نادرست، رزمایش‌های نظامی جداگانه‌ای با ایران و عربستان سعودی به فاصله چند هفته برگزار کرد. و همزمان با پایان سفر شی جین‌پینگ به عربستان سعودی در 10 دسامبر، سفیر چین در تهران اعلام کرد هو چونهوا، معاون نخست‌وزیر چین در هفته 12 دسامبر به تهران سفر خواهد کرد. به‌رغم سطح مراقبت پکن، هم ایران و هم عربستان سعودی نسبت به روابط چین با طرف مقابل ابراز ناامیدی کرده‌اند. پس از سفر شی جی‌پینگ به عربستان سعودی، معاون وزیر امور خارجه ایران در امور آسیا و اقیانوسیه، سفیر چین در ایران را در یک نمایش اعتراضی نادر در 12 دسامبر احضار کرد. تهران می‌خواست نارضایتی خود را نسبت به بیانیه مشترک پکن با کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس ابراز کند. بیانیه مشترک چین و شورای همکاری خلیج‌فارس همچنین بر اهمیت موضوع هسته‌ای ایران و نیز ارتباط ایران با «فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده منطقه‌ای»، «حمایت از سازمان‌های تروریستی» و همچنین «تکثیر هواپیماهای بدون سرنشین» تاکید کرد. این سوال باقی می‌ماند که آیا اقدامات تهاجمی‌تر چین در این ماه، یک چرخش موقت آونگ از ایران به‌سمت عربستان سعودی است، یا یک وضعیت جدید در حمایت از سعودی‌ها را شاهد هستیم؟ البته احتمال اولی بیشتر از دومی است. عربستان سعودی و کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس به‌دلیل مزایای فوری روابط عمیق با عربستان سعودی و چالش‌های داخلی فعلی ایران، ممکن است یک اولویت ژئوپلیتیکی کوتاه‌مدت برای مقامات چینی باشند. چین به‌طور فزاینده‌ای سرمایه‌گذاری‌های قابل پیش‌بینی، با ثبات و با بازده بالا را ترجیح می‌دهد. روابط اقتصادی، سرمایه‌گذاری و انرژی پکن با ریاض در دو سال گذشته دستاوردهای قابل‌توجهی با خطرات محدود داشته است.