آیینی برای انسان معاصر

موزه‌گردی چگونه برای ما فرصت نوینی فراهم کرده است؟

موزه‌‌ها امروزه، پدیده‌‌های اجتماعی چندوجهی هستند که رو به افزایش هستند و با انواع‌شان در تلاشند تا کارکردهای جدیدی را ایجاد کنند یا به نیازهای اقشار مختلفی از جامعه درقالب «مخاطبان هدف» پاسخ دهند. اما ازسوی‌دیگر امروزه موزه‌‌گردی همچون آیینی شده که در دنیای تمدنی درحال‌گسترش است و آدم‌ها درقالب فردی یا جمعی به اجرای این آیین می‌‌پردازند. موزه‌‌گردی هم مثل بسیاری از آیین‌‌های‌اجتماعی جنبه‌‌های مختلفی دارد که شامل تاثیرات فردی و جمعی هردو است. موزه از سویی محل مواجهه با هنر، تاریخ، طبیعت، علوم، صنایع و همه دستاوردهای‌‌دانش‌‌بشری است و ازاین‌رو جنبه بالابردن آگاهی آدمی دارد، چراکه آدمی مبرا از تداوم‌آگاهی نیست و موزه ازجمله نهادهایی است که امکان فراگیری پیوسته را برای آدمی دارد تا بر مبنای علاقه و نیاز خود در مسیر بهره‌‌گیری و فراگیری قرار گیرد. وجه دیگر موزه‌‌گردی، ایجاد و تقویت هویت است که با نسبت برقرار کردن افراد با نشانه‌‌های موجود در موزه‌‌ها، سبب تقویت هویت‌فردی شود یا با تذکر به یادگارها و خاطره‌‌های‌جمعی برای یک‌جامعه، هویت بسازد. همان‌‌گونه که آیین‌‌های گذشته ایجاد تعلق می‌‌کردند، مشارکت‌‌کنندگان در یک آیین‌ملی یا مذهبی هویت خود را می‌‌ساختند و با تکرار آن یادآوری می‌‌کردند؛ موزه‌‌گردی امروزه نیز بستری برای به‌دست‌آوردن هویت‌مشترک می‌‌شود. هویت سبب می‌‌شود آدمی از سرگردانی و غریبگی به‌درآید. موزه‌‌گردی در یک نظام‌اجتماعی سبب آشنایی و پیوند افراد یک‌جامعه می‌‌شود، از سوی دیگر نیز با آشنا کردن آدمی با خود و مواجهه با تجربه‌‌های زیسته‌‌اش، به درک بهتری از زندگی و تعامل برسد‌‌. خود این مفاهمه سبب می‌‌شود آدمی دنیای‌ذهنی خود را گسترش دهد، با جهان پیرامونش بهتر و آرام‌تر برخورد کند و حتی به بسیاری از چالش‌هایش در مواجهه با رویدادهای معاصر پاسخ دهد. موزه‌‌گردی آدمی را به گذشته نمی‌‌برد بلکه میان جهان امروز و تجربه‌‌های دیروز آدمی ارتباط برقرار می‌‌کند. آیین ‌‌موزه‌‌گردی مانند همه آیین‌‌های گذشته، تاریخ را دوباره به‌یاد می‌‌آورد و امکان همذات‌‌پنداری را فراهم می‌‌آورد. این‌گونه است که موزه محل تذکر و هر به یادآوردن و تذکری سبب تزکیه و پالایش آدمی می‌‌شود. آدمی در موزه، درون دنیایی متفاوت از دنیای‌‌مکرر و عادت‌‌زده‌‌اش قرار می‌‌گیرد؛ دنیایی که می‌‌تواند همراه با شگفتی، کنجکاوی و دانایی باشد. همین دنیای متفاوت روح او را به‌وجد می‌‌آورد، وجدی که با خود یک بهجت دارد؛ چیزی که از آن با عنوان التذاذ در اهداف نوین موزه‌‌ها یاد می‌‌کنیم. از این رو موزه جایی برای توقف، آرامش و بازیابی افراد نیز هست. جایی که می‌‌تواند فرصتی برای انگیزه‌‌بخشی نیز باشد. موزه‎گردی با خود الهام‌‌بخشی را دارد و همه این اثرات با هم سبب نوعی درمانگری می‌‌شود که می‌‌تواند نقش مکملی در ایجاد سلامت آدمی از منظر اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، روانی و عاطفی داشته باشد. اما باید در نظر داشته باشیم که موزه‌‌گردی در سلامت جامعه و نیازهای فرهنگی آن نیز اثر دارد. آیین موزه‌‌گردی آیینی نوین است که فرصت‌های نوینی برای انسان‌مدرن فراهم کرده است تا نه‌تنها رشد کند، بلکه ارضا شود؛ همان‌‌گونه که آیینهای گذشته نیز آدمی را در پایان خود به‌شعف می‌‌رساندند.