ساز خاموش

کنسرت همراه با خاطره‌ها سرانجام روی صحنه خواهد رفت؟

«همراه با خاطره‌ها»؛ کنسرت ارکستر موسیقی ملی ایران به رهبری مجید انتظامی که قرار بود ششم، هفتم و هشتم مهرماه 1401 ساعت21 در تالار وحدت برگزار شود لغو و به 14، 15، 16، 17 و 18مهرماه موکول شد. نوازندگان شرایط را برای استقبال از کنسرت مناسب ندیدند و هرچند به واسطه قراردادشان با بنیاد فرهنگی،هنری رودکی موظف به رفتن روی صحنه بودند، تمایلی به نواختن نداشتند. درنهایت، رهبر ارکستر و رازمیک اوحانیان، رهبر گروه کر مجاب به صحبت با مدیران بنیاد رودکی شدند و تصمیم نهایی بر این شد که کنسرت «همراه با خاطره‌ها» لغو و به زمانی دیگر موکول شود. این لغو و انتقال اما به دلایلی رخ داد که همچنان پابرجاست و در شرایط فعلی به‌نظر نمی‌رسد شاهد برگزاری این کنسرت باشیم. بنیاد رودکی می‌گوید، تمرینات در حال انجام است اما نوازندگان می‌گویند تمرینی که شنبه، 9مهرماه برگزار شده، تمرینی سبک و درحد اجرای یک قطعه بوده است. نوازندگان ارکستر ملی در گفت‌وگو با «هم‌میهن» حرفی مشترک می‌زنند و درخواستی مشترک دارند. حرف مشترک‌شان، فراهم نبودن شرایط برای رفتن روی صحنه است و درخواست مشترک‌شان، عدم ذکر نام‌شان. اگرچه در اطلاعیه بنیاد فرهنگی،هنری رودکی امید به برگزاری کنسرت «همراه با خاطره‌ها» در روزهای پایانی هفته پیش‌رو وجود دارد، چنین امیدی در صحبت‌های آن‌ها مشاهده نمی‌شود و برآیند صحبت‌های‌شان احساس استیصال به‌‌رغم تمرین‌هایی است که همچنان جریان دارد.

تمرینی که انجام شد اما امیدی که وجود ندارد

اگرچه «ایجاد فضایی مناسب‌تر»، «تسهیل آرامش مخاطبان» و«آمادگی حداکثری ارکستر» دلایلی بود که در اطلاعیه روابط عمومی بنیاد فرهنگی، هنری رودکی به‌عنوان علل لغو برگزاری کنسرت «همراه با خاطره‌ها» و موکول شدن آن به پایان هفته‌جاری ذکر شد، اما آن‌چه در فضای مجازی دست‌به‌دست شد حکایت از ماجرای دیگری داشت. «دلیل لغو کنسرت «همراه با خاطره‌ها» مجید انتظامی و ارکستر ملی ایران، همراه نشدن نوازندگان ارکستر برای حضور روی صحنه بوده است. نوازندگان اعلام کردند «هجمه سنگینی به آن‌ها در صفحات شخصی‌شان شده و روی صحنه نخواهند رفت.» «ایجاد فضایی مناسب‌تر» در آن ادبیات رسمی را می‌توان معادل «همراه نشدن نوازندگان» در این ادبیات غیررسمی دانست، اما با توجه به آن‌چه همچنان در جریان است به نظر نمی‌رسد تا پایان‌هفته شاهد ایجاد فضایی مناسب‌تر و تسهیل آرامش مخاطبان باشیم.

روابط عمومی بنیاد فرهنگی،هنری رودکی در گفت‌وگو با «هم‌میهن» اعلام کرد روز شنبه، 9مهرماه ارکستر ملی به رهبری مجید انتظامی به تمرین پرداخته است و این تمرین تا پایان هفته، زمان برگزاری کنسرت ادامه خواهد داشت. نوازندگان می‌گویند، در شرایط فعلی استقبال از برگزاری این کنسرت قطعا در شأن آن نخواهد بود و مخاطبان به تماشای آن نخواهند نشست و همین را دلیلی برای عدم برگزاری دوباره‌اش قلمداد می‌کنند.

مجید انتظامی و رازمیک اوحانیان چه می‌گویند؟

مجید انتظامی که قرار بود در کنسرت «همراه با خاطره‌ها»، رهبری ارکستر ملی ایران را برعهده داشته باشد، در پاسخ به تماس تلفنی روزنامه «هم‌میهن» در جواب این‌که چه اتفاقی موجب لغو این کنسرت و انتقال آن به تاریخی دیگر شد، می‌گوید قصد گفت‌وگو ندارد و علت این اتفاق را باید از مدیران پرسید، نه از او. رازمیک اوحانیان، رهبر گروه کر این کنسرت هم می‌گوید، به علت بستری شدن یکی از آشنایانش در بیمارستان، امکان گفت‌وگو ندارد. انتظامی اما پیش‌تر در بخشی از آن‌چه در صفحه اینستاگرامش نوشت این‌طور آورده بود: «لازم است درباره‌ برگزاری کنسرت «همراه با خاطره‌ها» به مواردی اشاره کنم. من نیز مانند تمام مردمان کشورم عزادارم و روحیه‌ای برای اجرای آثارم ندارم. هرچند فکر می‌کنم شاید با برگزار کردن کنسرت، کمی همدردی خود را از این طریق نشان دهم؛ چراکه از دست رفتگان وطن‌مان، سوژه‌ همیشگی موسیقی‌هایم بوده‌اند.»

آن‌چه مجید انتظامی به آن فکر می‌کند «شاید با برگزار کردن کنسرت، همدردی خود را از این طریق نشان دهم»، مساله‌ای است که این روزها بر سرش مجادله بسیار است. این‌که در چنین شرایطی باید به لغو برنامه‌های فرهنگی و هنری ازجمله کنسرت‌ها روی آورد یا در حین برگزاری‌شان، اعتراض خود را به وضعیت موجود نشان داد. جست‌وجوی پاسخ این دوگانگی در آن‌چه کیهان کلهر، چهره بین‌المللی نوازندگی کمانچه در صفحه اینستاگرامش نوشت نیز دیده می‌شود. او با تاکید بر لزوم ادامه فعالیت‌های فرهنگی هم‌زمان با اعتراضات مردمی نوشت: «تمام صحنه‌هایی که بر آن ساز بزنم، تریبون مردم آزادی‌خواه و آزادگان به‌تنگ‌آمده سرزمینم ایران خواهد بود.» اتفاقی که در کنسرت همایون شجریان در ملبورن استرالیا نیز رخ داد.

مجموع صحبت‌های نوازندگان ارکستر ملی ایران اما نشان می‌دهد ظاهرا آن‌ها روی صحنه نرفتن را به روی صحنه رفتن در غیاب احتمال شکل‌گیری چنین اعتراضاتی ترجیح می‌دهند و معتقدند موقعیت کنونی، موقعیت برگزاری کنسرت در ایران نیست و علتش هم آن‌که در حال حاضر تنها چیزی که مردم به آن نمی‌اندیشند، نشستن در سالن کنسرت است. آن‌ها معتقدند در چنین شرایطی هیچ کنسرتی موفق نخواهد بود و مورد استقبال قرار نخواهد گرفت. این نوازندگان معتقدند، در ایران همواره محدودیت‌هایی وجود داشته است و امکان شکل گیری آن‌چه درکنسرت همایون شجریان در ملبورن گذشت، در کنسرت آن‌ها در تهران وجود ندارد. پس خالی‌ماندن صحنه را به رفتن روی صحنه در غیاب تماشاگری که تماشای کنسرت اولویتش نیست، ترجیح می‌دهند.

سابقه‌ای که وجود ندارد

ارکستر ملی ایران در سال 1377 توسط فرهاد فخرالدینی با پشتیبانی دفتر امور موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی راه‌اندازی شد. مدیریت دفتر امور موسیقی در آن زمان برعهده علی مرادخانی بود و این ارکستر در نخستین اجرای خود از آواز محمدرضا شجریان به رهبری فخرالدینی، براساس ترانه‌های بیژن ترقی و ساخته‌های علی تجویدی بهره برد. در آن سال‌ها بسیاری از هنرمندان این حوزه همکاری‌های‌شان را در قالب‌های مختلف با این ارکستر آغاز کردند. فخرالدینی هم به‌عنوان آهنگسازی صاحب‌سبک کوشید تا در برنامه‌های این ارکستر نگاه ویژه‌ای به آثار آهنگ‌سازان مختلف ایران داشته باشد و در کنار بهره‌گیری از هنر نوازندگان و خوانندگان جوان از نوازندگان و خوانندگان پیشکسوت موسیقی ایران هم بهره ببرد، اما درست زمانی که همه نسبت به آینده فعالیت‌های این ارکستر امیدوار شده بودند، خبرهای نا‌امید‌کننده از راه رسید و پیش از آن‌که فرهاد فخرالدینی از سمتش در این ارکستر استعفا دهد، زمزمه‌ها از واگذاری ارکستر ملی موسیقی ایران به بنیاد رودکی حکایت کرد. هرچند ارکستر ملی موسیقی ایران در این سال‌ها همواره به لحاظ مدیریتی دچار مشکلاتی بوده و کارشناسان تنها راه نجاتش را غیردولتی شدن و قائم به فرد نبودن آن اعلام کرده‌اند، اما نوازندگان ارکستر ملی هم می‌گویند بارها و بارها در شرایطی که توان روحی رفتن روی صحنه را نداشته‌اند به‌واسطه قرارداد با بنیاد فرهنگی، هنری رودکی ناچار به نواختن شده‌اند. اتفاقی که بعید نیست این‌بار هم برای برگزاری کنسرت «همراه با خاطره‌ها» رخ دهد.