ماجرای عجیب ورود کاسبها به حوزه هواشناسی
رئیس مرکز ملی پیشبینی هوا میگوید عدهای با کارشناسی زمان بارشها کاسبی میکنند.
به گزارش هممیهن آنلاین و به نقل از خبرگزاری مهر، در ماههای اخیر، نگرانی از کمبود بارشها و ذخیره آب سدها از یکسو و تداوم آلودگی هوا در اغلب شهرهای ایران از سوی دیگر آنقدر میان مردم جدی شده است که هر خبر، تحلیل یا حتی حدس ساده درباره وضعیت بارشها، فوراً در شبکههای اجتماعی دستبهدست میشود. نگرانی از ابرهایی که نمیبارند، آنقدر در زندگی روزمره مردم جای گرفته است که نهتنها کارشناسان هواشناسی در لیست سلبریتیهای مجازی جای گرفتهاند بلکه عدهای هم در قامت هواشناسان اینستاگرامی دست به تحلیل نقشهها و بازنشر اخبار زرد میزنند. بازار پیشبینی هوا چنان داغ شده است که دیگر تفکیک خبرهای درست و غلط به راحتی برای مردم ممکن نیست و به همین دلیل است که گاهی مردم خسته از پیشبینیهایی که واقعی نشدهاند، مدام چشمانشان را در جستوجوی تکه ابری سیاه و با احتمال بارش، بالا و پایین میکنند و از خود میپرسند، آن بارانی که پیشبینی شد، کجاست؟ بخشی از این سردرگمیها مربوط به حیطه فعالیت مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا سازمان هواشناسی کشور است. صحت سنجی پیشبینیها، سلبریتیشدن کارشناسان هواشناسی و حضور پررنگ هواشناسان اینستاگرامی بهانهای شد تا صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیشبینی سازمان هواشناسی به سؤالاتی پاسخ دهد.
برخی افرادی که هیچ پیشینهای در حوزه هواشناسی ندارند، در شبکههای اجتماعی بهعنوان کارشناس هواشناسی مشغول تحلیل نقشههای هواشناسی هستند و هر روز با اعلام پیشبینی بارش شدید باران، برف و بوران دست به جذب فالوئر و مخاطب میزنند. دلیل رشد قارچگونه این افراد چیست؟
با توجه به اینکه در سالهای اخیر، فضای مجازی تبدیل به بستری برای درآمدزایی شده است، برخی افراد از هر طریقی بهدنبال جذب مخاطب بیشتر هستند و بر همین اساس در میان علایق و دغدغه مردم جستوجو میکنند و آن چیزی را که برای آنها جذاب است، بهانهای برای تولید محتوا میکنند. در این روزها هم با توجه به کمبود بارشها و اخطار خالی شدن سدها شاهد هستیم که مردم بیشتر دنبال موضوعات مرتبط با هواشناسی هستند و همین هم دستاویزی شده است تا این گروه که عنوان کردم، دست به تولید محتواهایی غیرکارشناسی بزنند.
در واقع این گروه به نوعی سوار بر موج دغدغه و استرس مردم شدهاند؟
بله! مردم ما به دلایل مختلفی به این موضوعات علاقهمند شدهاند. تمام مردم به شکل روزانه با توجه به حرفه خود، درگیر موضوعات هواشناسی هستند، بهعنوان مثال کشاورزان که درآمد و معیشتشان از راه کشاورزی است، شرایط آب و هوایی را مدام رصد میکنند. در سالهای اخیر هم بهدلیل تشدید آلودگی هوا، ساکنان شهرها هم به پیشبینیهای هواشناسی وابسته شدهاند.
خشکسالیهای اخیر هم این موضوع را تشدید کرد؟
خشکسالیهای پی در پی هم باعث شد که مردم با یک نگرانی خاص بهدنبال خبرهای هواشناسی بروند و ببینند که این کمبود منابع آب تا چه حد جدی است. افزایش این علاقه به موضوعات هواشناسی به هر دلیلی که رقم خورده باشد، باعث شد که برخی از این وضعیت سوءاستفاده کنند.
نقشههایی که مدعیان پیشبینی هوا به آن استناد میکنند تا چه حد مورد تأیید هستند؟
بخشی از اطلاعات و پیشبینیهای هواشناسی در دنیا بهصورت رایگان منتشر میشود، برخی از افراد فکر میکنند که با استفاده از این اطلاعات خام میتوانند دست به پیشبینی و تحلیل بزنند. اکثر این افراد که تخصص هواشناسی هم ندارند، از تیترهای جنجالی و زرد استفاده میکنند.
ترکیب واقعیت و دروغ و پدیده هواشناسهای مجازی از چه زمانی گسترده شد؟
در سالهای اخیر شاهد رشد عجیب و غریب این افراد هستیم. پیش از این نیز برخی افراد به شکل پراکنده دست به تحلیلهای اینچنینی میزدند اما اتفاقی که در سالهای اخیر رقم خورد، اصلاً قابل مقایسه با گذشته نیست. در حال حاضر چون فضای مجازی نفوذ بیشتری دارد و مردم هم بیشتر به فضای مجازی و موضوع هواشناسی وابسته شدهاند، دردسرهای این موضوع عجیبتر و شایعات هواشناسی گستردهتر شده است.
در سوی دیگر ماجرا ما شاهد هستیم که برخی از مجریان هواشناسی به واسطه اخبار و اطلاعاتی که مطرح میکنند، تبدیل به سلبریتی شدهاند و در صفحات شخصیشان در اینستاگرام دست به نشر اخبار هواشناسی میزنند. در شرایطی که برخی از پیشبینیهای مطرح شده از سوی این چهرهها، درست از آب در نمیآید، باید گفت که این شکل از ماجرا به نفع مردم و سازمان هواشناسی هست یا نه؟
افرادی که ارتباطی با سازمان هواشناسی دارند و متخصص امر هستند، حرفهایشان قابل اتکاست چون مبانی علمی را میشناسند و براساس این مبانی دست به پیشبینی میزنند و آن را در شبکههای اجتماعی منتشر میکنند.
یعنی شما از شهرت این کارشناسان هواشناسی استقبال میکنید؟
باید قبول کنیم که بخشی از جامعه دوست دارند که اخبار را از طریق فضای مجازی دنبال کنند، بنابراین حضور این کارشناسان در این بسترها میتواند مفید باشد.
میزان پیشبینیهای غلط مشخص شد؟
پیشبینی هواشناسی مبتنی بر احتمالات است و ما ادعای این را داریم که حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد از پیشبینیهایی که برای ۳ تا ۵روز آینده اعلام میکنیم، صحت دارند. چند درصدی هم در این میان ممکن است خطا رخ بدهد. پیشبینیهایی که صادر میکنیم، بهصورت روزانه، ماهانه و سالانه رصد میشوند و صحتسنجی میکنیم. وقتی میگوئیم بارش؛ ممکن است که یک بارش خفیف بیاید، در همه صورت باران بوده است، ما که میزان را اعلام نکردیم. در سال ۱۴۰۳ درصد صحت پیشبینی برای ۵روز آینده، ۸۳.۶ درصد بود و از ابتدای سال ۱۴۰۴ تا پایان مهرماه هم این رقم به ۸۴.۳ درصد رسید. این آمار صحتسنجی پیشبینیهای سازمان برای کل کشور است. پیشبینیهای هواشناسی برای تهران هم در سال گذشته، ۸۳.۶ درصد درست بود. پیشبینی هوا برای استانهایی با توپوگرافی پیچیده یک مقدار کار را سختتر میکنند، بهعنوان مثال چهارمحال و بختیاری بهدلیل وضعیت کوهستانی یا اردبیل بهدلیل اینکه هممرز با استان گیلان است، پیشبینی هواشناسی سختتری دارند.
چرا همه هواشناس شدهاند؟
تا همین چند سال پیش، نام کارشناسان هواشناسی فقط در گزارشهای رسمی یا پیشبینیهای کوتاه تلویزیونی شنیده میشد، اما موج استفاده از شبکههای اجتماعی، همراه با افزایش بحرانهای اقلیمی، معادلات را تغییر داده است. کارشناسان رسمی و شناختهشده و دیگر چهرههای شناختهشده هواشناسی، بهدلیل سابقه و اعتبار علمیشان، بیشترین توجه را جلب میکنند.
اما شرایط در سالهای اخیر تغییر کرده است و دیگر کارشناسان هواشناسی تنها بازیگران صحنه پیشبینی آب و هوا نیستند. درست مانند زمانی که خیلی نانشان در معرفی خود بهعنوان دکتر و مهندس بود، این روزها به لطف شبکههای اجتماعی، بازار هواشناسهای اینستاگرامی رونق عجیب و غریبی پیدا کرده است.
در هفتههای اخیر، کانالها و صفحات متعددی در اینستاگرام و تلگرام شکل گرفته که افراد با ظاهر علمی و استفاده از نقشهها و نمودارهای پیچیده، پیشبینیهایی ارائه میکنند که نهتنها پایگاه علمی ندارد بلکه اغلب براساس مدلهای خام و بدون تحلیل تخصصی است.
فقط کافی است که یک جستوجوی کوتاه در اینستاگرام و کانالهای تلگرامی انجام شود، آن زمان است که صفحاتی با عنوان هواشناسی پیدا میشوند که مدعی ارائه بهترین و دقیقترین اخبار هستند. این افراد اغلب از جملات احساسی استفاده میکنند تا مخاطب، پاگیر صفحهشان شود. جملاتی مانند «سامانه بارشی عظیم در راه است.»، «زمستان سفید تاریخی نزدیک میشود!»، «کابوس خشکسالی ادامه دارد.» و… همان قلابهایی هستند که برای جذب مخاطب استفاده میشود.
چنین پیشبینیهایی نه با استانداردهای علمی مطابقت دارد و نه از سوی مراجع رسمی تأیید میشود، اما بهدلیل سرعت انتشار و نیاز مردم به خبرهای کوتاه و ساده، بهشدت دیده میشود. این پدیده، مشابه همان تجربهای است که سالها پیش در حوزه زلزله و علوم زمین رخ داد؛ وقتی افراد غیرمتخصص با ادعای «پیشبینی زلزله» باعث اضطراب عمومی شدند.
