کنکور زیر سایه جنگ/گزارش هم‌میهن از نگرانی‌های داوطلبان کنکور که تاریخ آن هنوز مشخص نشده است
وزیر علوم دوم تیرماه اعلام کرد که ۱۶ تیرماه زمان نهایی برگزاری کنکور اعلام می‌شود؛ این یعنی بیش از یک‌ماه تعلیق و اضطراب برای داوطلبان کنکور که بخشی از آنها هرروز با صدای انفجار و ضدهوایی از خواب بیدار می‌شوند.
فاضل صبح 29 خردادماه با صدای انفجار حمله اسرائیل به مجتمع آب سنگین خنداب از خواب بیدار شد و اضطراب و سردرد آن تا نیمه‌های شب همراه او بود؛ او همزمان با ورق زدن کتاب‌هایش، نگرانی‌های جنگ را هم تاب می‌آورد. آن صبح فقط یکی از روزهای سخت و اضطراب‌آوری است که از 23 خردادماه برای فاضل و باقی داوطلبان کنکور آغاز شده و پایانش نامعلوم است.
او نمی‌داند چطور هم خبرهای جنگ را دنبال کند، هم کتاب‌هایش را ورق بزند؛ کتاب‌هایی که فعلاً تنها منابع او برای درس‌خواندن است و دیگر به هیچ‌کدام از دوره‌های آنلاین و آفلاین خود دسترسی ندارد. 11 روز بعد از آغاز حمله اسرائیل به ایران، بالاخره اولین خبرها از زمان برگزاری کنکور سراسری امسال منتشر شد، اما چیزی از اضطراب بیش از یک‌میلیون داوطلب آن کم نکرد.
وزیر علوم دوم تیرماه اعلام کرد که 16 تیرماه زمان نهایی برگزاری کنکور اعلام می‌شود؛ این یعنی بیش از یک‌ماه تعلیق و اضطراب برای داوطلبان کنکور که بخشی از آنها هرروز با صدای انفجار و ضدهوایی از خواب بیدار می‌شوند.
در دوهفته گذشته تعدادی از دانش‌آموزان همراه خانواده‌های خود شهر محل زندگی خود را ترک کردند و حالا، هم اضطراب جنگ را پشت‌سر می‌گذارند، هم کنکور. فاضل حسینی، دانشآموز پایه دوازدهم رشته انسانی در یکی از روستاهای شهرستان ملایر استان همدان است و در روزهای گذشته تلاش می‌کرد تمرکزش را از روی اخبار جنگ بردارد، اما نمی‌تواند.
او می‌گوید، او و بسیاری از دوستانش می‌خواهند کنکور بلافاصله بعد از 16 تیرماه و حداکثر تا یک‌هفته بعد از آن برگزار و تمام شود؛ چون طولانی شدن آن تبعات بیشتری دارد. اردیبهشت‌ماه امسال نوبت اول کنکور با مشکلات زیادی برای آنها همراه بود و داوطلبان زیادی مانند او تصور می‌کردند پنجم تیرماه پایان این ماراتن طولانی و اضطراب‌آور است؛ اما آنها قرار است همچنان تا 16 تیرماه در این تعلیق باقی بمانند. فاضل نگران است که بعد از تاریخ اعلام‌شده، باز هم زمان برگزاری کنکور اعلام نشود: «بین همکلاسی‌هایم این استرس را می‌بینم؛ آنها هم می‌خواهند که کنکور زودتر برگزار شود.
نمی‌دانیم خبر بخوانیم یا درس‌هایمان را؟ ما در حالت عادی هم اضطراب زیادی را تحمل می‌کنیم اما حالا جنگ هم به آن اضافه شده است.» بسیاری از دوره‌های کنکور از سوی موسسات در کانال‌های تلگرامی بارگذاری می‌شود و حالا به دلیل قطع اینترنت بین‌الملل، او و بسیاری از دانش‌آموزان به کلاس‌های آنلاین و آفلاین خود دسترسی ندارند و فقط از جزوه‌های کاغذی خود می‌توانند استفاده کنند.
فاضل می‌گوید چند موسسه آموزشی دسترسی به منابع مطالعاتی خود را رایگان کرده بودند، اما حالا داوطلبان به این منابع و دوره‌های مروری و جمع‌بندی خود دسترسی ندارند. تعدادی از داوطلبان کنکور بعد از آغاز حملات اسرائیل برای دور ماندن از صدای جنگ، همراه خانواده به شهرهای دیگر رفته‌اند.
به دلیل همین شرایط، فاضل می‌گوید بهتر است امسال آزمون به شکل دیگری برگزار شود؛ چون داوطلبان زیادی شهرهایشان را ترک کرده‌اند. برای مثال دانش‌آموزان ساکن تهران شرایط به‌مراتب نامساعدتری نسبت به شهرهای دیگر دارند و در این شرایط بهتر است در شهری که حضور دارند، آزمون دهند.
کنکور امسال عادلانه نخواهد بود
غیر از دانش‌آموزانی که شهرهای خود را ترک کرده‌اند، داوطلبانی که مهمانانی از شهرهای مورد حمله داشتند هم از برنامه درسی خود عقب ماندند. رضا زارع، داوطلب کنکور تجربی و اهل ساری است و خانه‌اش بعد از آغاز جنگ میزبان چند خانواده از شهرهای دیگر بود.
او می‌گوید درست است در بطن جنگ نبودیم، اما به‌واسطه شرایط پیش‌آمده در خانه، غیرمستقیم با آن درگیر بودیم و به‌همین‌دلیل بیشتر دانش‌آموزان با تعویق کنکور تا حدی موافق‌اند، اما نه بیشتر از اوایل مردادماه: «آموزش‌وپرورش استان‌ها در این روزهای ملتهب پیگیری خاصی نداشته، اما گفته است که هر زمان همه نمرات امتحانات نهایی اعلام شد، به دانش‌آموزان اعلام می‌کند و هنوز هم این پیامک‌ها ارسال نشده است.»
داوطلبان کنکور بخش زیادی از اخبار تحصیلی را از طریق تلگرام دنبال می‌کنند و بعد از قطع اینترنت بین‌الملل، این خبرها هم در پیام‌رسان‌های داخلی کمتر مورد توجه بود و لابه‌لای خبرهای جنگ گم شد. رضا می‌گوید، بسیاری از از مدارس دولتی در شهرهای مختلف، استاد خبرهای برای تدریس ندارند و به همین دلیل هم دانش‌آموزان از موسسه‌های خصوصی کنکور کمک می‌‌گیرند که کلاس‌های آنلاین آنها در تلگرام پخش می‌شد، اما بعد از قطع اینترنت بین‌الملل، از نظر درسی آسیب دیدند و دسترسی آنها به منابع از دست رفت.
جنگ دو روز بعد از امتحانات نهایی شروع شد و خستگی امتحانات و اضطراب شرایط پیش‌آمده، توانایی و تمرکز دانش‌آموزان را کاهش داد و حالا بیشتر آنها با تعویق کنکور موافق‌اند.
رضا تعریف می‌کند که هیچ‌کدام از موسسات کنکور دورهای در برنامه‌های داخلی برگزار نکردند، ولی برخی افراد خودشان چند جزوه و فیلم را در برنامه‌های داخلی آپلود کردند: «این جزوه‌ها ناقص بود و آن پیام‌رسان داخلی هم سرعت پایینی دارد و نمی‌توان به خوبی از آنها استفاده کرد. دانش‌آموزان در این شرایط سردرگم هستند.
موسسات کنکوری هم کسانی را که جزوه‌ها را در پیام‌رسان‌های داخلی بارگذاری کردند، تهدید به پیگیری قضایی کرده‌اند و این یعنی در شرایط جنگی هم باید دوره‌ها را از آنها بخریم؛ درنتیجه امکان دسترسی به منابع مطالعاتی از این طریق هم مسدود شد. برخی از این موسسات، دورهای فقط تست خود را رایگان و یکی دیگر هم کتاب‌های کنکوری خود را رایگان کرده، اما در برنامه شخصی خود آپلود کرده که دسترسی به آن هم سخت است.»
سازمان سنجش در اطلاعیه خود که روز 28 خردادماه منتشر شد، اعلام کرد: «به‌‌رغم تدارک تمهیدات اجرایی، فنی و حفاظتی درون‌سازمانی و آمادگی این سازمان برای اجرای آزمون در زمان مقرر، نظر به درخواست متقاضیان گرامی و خانواده‌های این عزیزان و به منظور آرامش فکری آنان، نوبت دوم آزمون سراسری سال ۱۴۰۴ با عنایت به هماهنگی‌های انجام‌شده، در تاریخ های اعلامی قبلی (۵ و۶ تیرماه) برگزار نخواهد شد.»
هامون سبطی، کارشناس آموزش و دبیر کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت می‌گوید، در این شرایط نمی‌توان به دنبال یک اتفاق قابل قبول بود و باید آنچه امکان اجرا دارد را در نظر بگیریم؛ چون اگر کنکور به مدت طولانی به تعویق بیفتد، فرسایشی می‌شود و مشکلات دیگری برای دانش‌آموزان به‌دنبال دارد: «تعویق طولانی‌مدت آزمون سرنوشت‌سازی مانند کنکور باعث می‌شود داوطلبانی که تاحدی آمادگی لازم را به دست آورده بودند، به دلیل اتفاقات پیش‌بینی نشده، دیگر شرایط شرکت در کنکور را نداشته باشند؛ چون وضعیت متلاطم و پیش‌بینی‌ناپذیر است و به همین دلیل بهتر است سازمان سنجش یک زمان مشخص را برای کنکور اعلام و تلاش کند در همان زمان مقرر آن را برگزار کند.»
سبطی تاکید می‌کند، باید بپذیریم در این شرایط به بعضی از دانش‌آموزان لطف و به بعضی ستم می‌شود که مقصر آن شرایط جنگی است و اگر این زمان اعلام‌شده هم مدام تغییر کند، به مشکلات داوطلبان اضافه می‌کند. او تاثیر مثبت یا منفی تعویق در آزمون را نسبی می‌داند و اعتقاد دارد، حتی اگر زمان برگزاری کنکور به آخر مرداد و شهریورماه هم موکول شود، باز هم دانشآموز احساس می‌کند نیاز به زمان بیشتری دارد: «این شرایط جنگی در همه شهرها یکسان نیست، در برخی نقاط شدیدتر است و باید این را بپذیریم که کنکور امسال به اندازه سال‌های دیگر عادلانه نیست؛ اگر این نکته را بپذیریم راحت‌تر خودمان را شرایط تطبیق می‌دهیم.» درمجموع بیش از یک میلیون داوطلب در مرحله‌های اول و دوم کنکور ۱۴۰۴ دانشگاه‌ها ثبت‌نام کردند.
حالا با وجود شرایط فعلی، برگزاری کنکور به‌نفع داوطلبان است یا خیر؟ سبطی پاسخ می‌دهد، اگر بخواهیم به این سوال از نگاه دانش‌آموزان پاسخ دهیم، برگزار شدن آن بیشتر به‌نفع آنهاست. ممکن است دانش‌آموزان تمایل به فرصت بیشتری داشته باشند. این موضوع هیچ ارتباطی به سن آنها ندارد و یک فرآیند کاملاً طبیعی است و همه می‌خواهند از یک ماجرای استرس‌زا پرهیز کنند.
با این حال برگزار نشدن آزمون می‌تواند آسیب‌های روحی بسیاری به داوطلبان وارد کند. از نگاه او اواخر تیرماه یا اوایل مردادماه زمان مناسبی برای برگزاری آزمون است اما باید کنکور با شرایط یکسان برگزار شود؛ یعنی سازمان سنجش در ساعات برگزاری کنکور آرامش و امنیت جلسه را به طور کامل برقرار کند؛ در غیر این صورت اگر نمی‌تواند این شرایط را تامین کند، باید تا اطلاع ثانوی از برگزاری آن خودداری کند.
پیش از اعلام رسمی خبر تعویق کنکور سراسری، سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی گفته بود که که زمان برگزاری آزمون سراسری ۲ یا ۳ هفته به تعویق می‌افتد. سبطی تاکید می‌کند همین حالا هم سازمان سنجش بیش از حد تعلل کرده و باید زودتر از این کنکور را برای سه تا چهار هفته به تعویق می‌انداخت و زمان آن را اعلام می‌کرد، اما اگر شرایط جنگی به سمتی پیش رفت که در برخی از استان‌ها امکان برگزاری کنکور نبود، آن را لغو می‌کرد؛ یعنی یک اقدام صفر و صدی برای جلوگیری از تعلیق یک آزمون خاص: «اگر این آزمون اواسط یا اواخر مردادماه هم برگزار شود، باز هم گروهی از داوطلبان درخواست فرصت بیشتری دارند، اما آزمون‌گیرنده باید این چرخه باطل را متوقف کند.
اگر کسی تصور کند با وقوع جنگ فرصتی به دست آورده که درس نخواندن خود را جبران کند، حقی برایش ایجاد نمی‌َشود. نباید جنگ را به چشم شانس ببینیم. اگر با این دیدگاه آن را نگاه نکنیم، سه تا چهار هفته تعویق کنکور برای کسانی که خودشان را برای آن آماده کردند، فرصتی کافی است.»
مریم، دانشآموز پایه دوازدهم رشته تجربی و ساکن شهرکرد، نگاه دیگری دارد و فکر می‌کند با وجود اینکه شهر خودش چندان درگیر شرایط جنگی نشده، اما تعویق بیشتر کنکور عادلانه است؛ چون بسیاری از دوستانش نتوانسته‌اند به خوبی درس بخوانند. او می‌گوید، طولانی‌تر شدن زمان کنکور آن را فرسایشی می‌کند اما نمی‌تواند تنها شرایط خودش را در نظر بگیرد و اگر این آزمون اواخر تیر یا اوایل مردادماه برگزار شود، منطقی و منصفانه است؛ چون ممکن است بسیاری از دانش‌آموزان تهرانی شهر را ترک کرده باشند و شرایط مساعدی برای درس‌خواندن نداشته باشند.
شرایط جنگی باعث شده برگزاری کنکورهای آزمایشی دانش‌آموزان هم به تعویق بیفتد؛ آن هم در شرایطی که زمان جمع‌بندی دروس رسیده و حالا نه منابع درسی آنلاین در اختیارشان قرار دارد، نه کنکورهای آزمایشی. روزهایی که هیچ دسترسی به اینترنت بین‌الملل وجود ندارد، مریم از برنامه‌ریزی درسی خود عقب می‌ماند چون بخشی از منابع مطالعاتی او هم – مانند بسیاری از دانش‌آموزان دیگر- در تلگرام قابل دسترسی است: «در برخی دوره‌های مروری شرکت کرده بودم که ویدئوهای آن در تلگرام بود و نمی‌توانستم به آن دسترسی داشته باشم. یکی از آزمون‌های قلمچی به‌صورت کامل لغو شد و پشتیبانم اطلاع داد که قرار است آزمون‌های بعدی هم آنلاین برگزار شود.»
