غروری که شکسته نمی‌شود / درباره گفت‌وگوی نامتعارف دو رئیس‌جمهور

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین به واشنگتن سفر کرد تا با امضای «موافقت‌نامه دوجانبه تعیین شرایط و ضوابط تأسیس صندوق سرمایه‌گذاری برای بازسازی» روابط اوکراین و ایالات متحده در دوره زمامداری ترامپ را تنظیم نماید. از آغاز تهاجم همه‌جانبه روسیه به اوکراین تاکنون بیش از چهل هزار غیرنظامی اوکراینی جان خود را از دست داده‌اند و شمار غیرنظامیان مجروح‌شده از سی هزار نفر فراتر می‌رود.

با این اوصاف مردم اوکراین بیش از سه سال است که در مقابل کشوری برخوردار از پنج هزار کلاهک هسته‌ای از سرزمین خود دفاع می‌کنند و پوتین علی‌ایحال به اهداف خود نرسیده. تردیدی نیست که این مقاومت بدون کمک خارجی ممکن نبود و زلنسکی ماهرانه توانست گزاره «این جنگ صرفاً یک اختلاف سرزمینی است» را به گزاره «نبرد برای بقای جهان آزاد» تبدیل کند و از حمایت مالی و تسلیحاتی متحدان غربی ـ که مهمترین آنها ایالات متحده است ـ بهره ببرد.

دست بر قضا آغاز این جنگ با حضور جو بایدنِ سالخورده در کاخ سفید همزمان بود و دونالد ترامپ که در آن زمان مسئولیتی نداشت و اوقات او میان بازی گلف و گرفتن عکس یادگاری با هوادارانِ خود تقسیم می‌شد، این رویداد را در کانون رقابت انتخاباتی قرار داد. در نتیجه، رویکرد بایدن در قبال این جنگ به طور مطلق نفی شد و ترامپ وعده داد که پس از پیروزی این جنگ را تنها در یک روز پایان می‌دهد.

با پیروزی ترامپ سرنوشت حمایت از اوکراین در هاله‌ای از ابهام فرو رفت و جهان منتظر بود که نسبتِ میان مواضع «ترامپِ کاندیدا» و «ترامپِ رئیس‌جمهور» مشخص شود. ترامپ مدعی شد که در ازای دسترسی به معادن اوکراین به حمایت از این کشور ادامه خواهد داد. لیکن زلنسکی باید عضویت اوکراین در ناتو و بازگشت روسیه به مرزهای پیش از 2014 را فراموش کند و وضع فعلی (Status Quo) را بپذیرد. به موازات این شروط، ترامپ در عرصه عمومی به تضعیف زلنسکی پرداخت و او را «دیکتاتوری بدون انتخابات» نامید.

روز جمعه، رئیس‌جمهور اوکراین برای امضای موافقت‌نامه مذکور به دفتر بیضی رفت، غافل از آنکه ترامپ بنای تحقیر او را دارد و پرسش و پاسخ پنجاه‌دقیقه‌ای دو رئیس‌جمهور به سوالات خبرنگاران به مجادله کلامی علنی ـ که در عالم سیاست نادر است ـ بدل شد. هنگامی که ترامپ از ویرانی اوکراین سخن گفت، زلنسکی پاسخ داد که مردم اوکراین با وجود شرایط جنگی همچنان به زندگی روزمره ادامه می‌دهند و زمانی که معاون جوان ترامپ مدعی شد که مسیر صلح از دیپلماسی عبور می‌کند، پاسخ شنید که دیپلماسی در ادوار مختلف در قبال پوتین آزموده شده و پاسخ نگرفته زیرا محال است پوتین به توافق ترک مخاصمه پایبند بماند.

«جنگ برای همگان مشکل ایجاد می‌کند، حتی شما (آمریکا). اما اکنون آثار آن را حس نمی‌کنید زیرا یک اقیانوس چشم‌نواز میان ما قرار گرفته، اما به زودی آثار این جنگ به شما نیز سرایت می‌کند.» جمله‌ای که از زبان زلنسکی گفته شد و حقیقت بنیادینِ تهاجم روسیه و منطق مقاومت اوکراین را عیان می‌سازد: پوتین در اوکراین متوقف نمی‌شود و پیروزی او در این جنگ برای تمام جهان تهدیدآمیز خواهد بود.

با این وصف شکست متجاوز محال نیست. هرچند پوتین روسیه را برای مواجهه با پیامدهای تحریمی جنگ خود از پیش آماده ساخته، لیکن بررسی‌ها نشان می‌دهند اقتصاد روسیه (که تولید ناخالص داخلی آن به اندازه ایالت نیویورک است) حداکثر تا پنج سال دیگر قادر به کنترل تحریم‌ها خواهد بود. بعلاوه، چنانچه منافع اولیگارش‌های حامی پوتین در معرض خطر باشد و افکار عمومی روسیه با جنگ همراهی نکند عقب‌نشینی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود؛ ایده‌ای که چارلی ویلسون، نماینده دموکرات کنگره در دهه هشتاد میلادی با پیگیری آن توانست شوروی را در موضع ضعف قرار دهد تا سرنوشت اِشغال افغانستان تغییر کند.

لذا پیروزی اوکراین چندان هم ناممکن نیست. باری، آمریکای بایدن پشتیبانِ بی‌قید و شرط مقاومت زلنسکی بود اما آمریکای ترامپ خواهان آتش‌بس به هر قیمتی است. فارغ از سرنوشت این جنگ، رویکرد تضعیف‌کننده ترامپ و قطع کمک به اوکراین ممکن است برای اقتصاد آمریکا آثار مثبتی در پی داشته باشد، مع‌الوصف برای آینده جهان آزاد منشأ خیر نیست.

ترامپ رئیس یک ابرقدرت است و می‌تواند از موضع خود هر میزان که بخواهد زلنسکی را در پیدا و پنهان تحقیر کند، لیکن نخواهد توانست دفاع او از تمامیت سرزمینی کشورش را کم‌ارزش جلوه دهد. زلنسکی و اوکراینی‌ها با پشتوانه غرور ملی برای آزادی و استقلال سرزمین خود مبارزه می‌کنند و ترامپ قادر به شکستن غرور ملی مردم اوکراین نیست.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید