واکنش مسلمانان اندونزی به حمله ایران به اسرائیل

حبیب ریزیق شهاب، رهبر جنجالی اسلام‌گرا و رهبر پیشین جبهه مدافعان اسلام (FPI) با حمله ایران همدلی کرد و گفت که ایران نماینده آرمان جهان اسلام برای آزادی فلسطین از اسرائیل است.

هرچند اندونزی و ایران هر دو کشورهای اسلامی هستند، اما تفاوت‌های جدی دارند. مسلمانان ایران عمدتاً شیعه هستند و مسلمانان اندونزی عمدتاً سنی.

ایران یک حکومت دینی کاملاً اسلامی دارد، اما اندونزی یک دولت-ملت دموکراتیک است. در میان مسلمانان اهل سنت اندونزی این دیدگاه وجود دارد که اسلام ایرانی انحرافی است.

مسلمانان شیعه اندونزی با جمعیت دو میلیون و نیم نفری کسر بسیار کوچکی از جمعیت اندونزی را تشکیل می‌دهند. در دهه ۱۹۹۰ علمای شیعه به‌عنوان گروهی معتبر در بین روحانیان اندونزی پذیرفته شده‌بودند.

آثار و اندیشه‌های رهبر پیشین ایران، آیت‌الله خمینی، علی شریعتی، مرتضی مطهری، سیدمحمدحسین طباطبایی و بسیاری دیگر از شخصیت‌های برجسته شیعه ایران در دانشگاه‌های اسلامی در سراسر اندونزی تدریس می‌شدند.

اما این شرایط پس از نگرانی‌های رژیم سوهارتو، رئیس‌جمهور پیشین اندونزی، در مورد جنبش اسلام‌گرایی در اندونزی که از انقلاب ۱۹۷۹ الهام گرفته‌بود، تغییر کرد.

سال ۱۹۸۴ شورای علمای اندونزی، فتوایی صادر کرد که پیروان اندونزیایی اسلام سنی باید نسبت به ایدئولوژی تشیع و به‌ویژه تشیع تندرو (غلات شیعه) هشیار باشند. از آن پس رویکرد مسلمانان سنی اندونزی نسبت به تشیع از حالت پذیرش به حالت طرد کردن تحول پیدا کرد.

هرچند یک موضوع مربوط به شریعت باعث ایجاد شکاف شده‌بود، اما برای بسیاری از مسلمانان سنی همه مسائل نسبت به عقاید دینی در رتبه دوم قرار دارند. با توجه به منازعه اسرائیل و فلسطین، بخشی از مسلمانان اندونزی، ایران را به عنوان شجاع‌ترین کشور مسلمان در نبرد علیه اسرائیل و حمایت از فلسطینیان تلقی می‌کنند.

اما به دلیل مذهب تشیع ایران، اکثریت اهل سنت اندونزی موضع ایران را نمی‌پذیرند و از حمله ایران به اسرائیل حمایت نکردند. در عین حال همین جمعیت، زمانی که اسرائیل به حماس حمله می‌کند، واکنش منفی نشان می‌دهند.

برخی استدلال می‌کنند که واکنش مسلمانان سنی اندونزی به این دلیل است که تصور می‌کنند حمله ایران به اسرائیل در دفاع از فلسطینیان نبود. برای مثال فلیکس سیائو (از وابستگان حزب‌التحریر منحل‌شده اندونزی) باور دارد که حمله ایران به اسرائیل با هدف حمایت از فلسطینیان نبود، بلکه واکنش به حمله اسرائیل به کنسول‌گری بود.

هرچند با توجه به تعهد طولانی‌مدت ایران به استقلال فلسطین، این موضِع مورد تردید به نظر می‌رسد، اما بسیاری از مردم اندونزی با این دیدگاه همراه هستند.

نهضت‌العلما، بزرگ‌ترین سازمان اسلامی اندونزی، واکنشی اصولی در این مورد نشان داد. یحیی شولیل استاقوف، رئیس کل نهضت‌العلما، به روشنی تاکید کرد که از استقلال فلسطین حمایت می‌کند.

اما او در مورد حمله ایران هیچ واکنش روشنی نشان نداد. این واکنش همزمان با موضع دولت اندونزی بود که خواستار خویشتن‌داری همه طرف‌ها و آتش‌بس در غزه برای جلوگیری از گسترش جنگ شده‌بود.

مخالفان استاقوف او را به داشتن روابط نزدیک با یهودیان آمریکا و اسرائیل متهم می‌کنند. شکی نیست که استاقوف در کمیته یهودیان آمریکایی سخنرانی کرده‌است، اما مخالفانش در مورد این رابطه غلو می‌کنند.

در عین حال اسلام‌گرایان، همچون اعضای پیشین جبهه مدافعان اسلام و بسیاری از گروه‌های منشعب از آن، با حمله ایران به اسرائیل همراهی کردند.

آنها می‌گویند که حمله به موجودیت صهیونیست از اختلاف میان شیعه و سنی مهم‌تر است.

در بیانیه جبهه متحد اسلامی آمده‌است: «همه مسلمانان باید متحد باشند و اختلاف‌های نژادی، زبانی، مذهبی و غیره را کنار بگذارند و بر جهاد برای دفاع از استقلال فلسطین و آزادی مسجدالاقصی از دستان کثیف مهاجمان صهیونیست اسرائیلی تمرکز کنند.»

بسیاری از اسلام‌گراها ممکن است تصور کنند که نبرد با اسرائیل باعث همبستگی بین‌المللی مسلمانان می‌شود.

آنها بر اهمیت مقابله با اسرائیل به‌عنوان دشمن مشترک تاکید می‌کنند، اما در واقع حمله ایران با چنین واکنشی در اندونزی مواجه نشد.

شکاف شیعه و سنی، همچنان مانع بزرگی در مقابل همبستگی اسلامی میان دو کشور است.