بعد از پایان گرفتن اقدام نظامی تهران در واکنش به حمله اسرائیل به کنسول‌گری ایران در دمشق، برای جلوگیری از توفیق طرف مقابل برای تحت فشار قرار دادن ایران و تبدیل کردن این اقدام نظامی به یک شکست برای تهران، باید فاز دوم این عملیات در قالب یک کارزار دیپلماتیک و رسانه‌ای آغاز شود.
در بخش نخست از این گفتوگو، آرش رئیسی‌نژاد، استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل در خصوص عوامل تحول در نظام بین‌الملل توضیح داد و تشریح کرد که چرا هنوز نمی‌توان چین را به‌عنوان یک قطب در رقابت‌های ژئوپلیتیک جهانی در نظر گرفت. این استاد دانشگاه توصیه کرد که مقام‌ها و سیاستگذاران جمهوری اسلامی از اتحاد و تعهد به قدرت‌های جهانی اجتناب کنند. در بخش دوم این گفتوگو، رئیسی‌نژاد در خصوص مفاهیم «تنهایی استراتژیک» و «زندگی در شکاف» توضیح می‌دهد و تشریح می‌کند که برای حضور مؤثر در نظم آینده جهانی، جمهوری اسلامی باید چه رویکردی را در پیش بگیرد. در ادامه بخش دوم و پایانی از گفت‌وگوی هم‌میهن را با آرش رئیسی‌نژاد، استاد مدعو مرکز خاورمیانه دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی لندن مطالعه می‌کنید.
تحولات در نظام بین‌الملل در طول سال‌های گذشته باعث ایجاد بحث‌های جدی در داخل ایران در مورد نحوه مواجهه حکومت ایران با گذار در نظام بین‌الملل شده‌است. هرچند بسیاری از کارشناسان و اساتید علوم سیاسی و روابط بین‌الملل توصیه به ایجاد توازن در روابط خارجی و اجتناب از تعهدات به قدرت‌های جهانی در دوره گذار می‌کنند اما سیاستگذاران و مقام‌های نظام جمهوری اسلامی کاملاً جدی رویکرد تعهد به روسیه و چین و عنوان جایگزین آمریکا در نظام جدید جهانی را در پیش گرفته‌اند. موضوع گذار در نظم جهانی و نحوه مواجهه با این گذار، مسئله‌ای بود که در گفتوگو با آرش رئیسی‌نژاد، استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل در میان گذاشتیم. رئیسی‌نژاد معتقد است که تغییر در نظام جهانی لاجرم و در حال وقوع است، اما اینکه نظم آینده چگونه نظمی باشد به عوامل مختلفی بستگی دارد.
از منظر بسیاری از پژوهشگران علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، تحول در نظام جاری بین‌الملل یک امر لاجرم و غیرقابل کتمان است. نشانههای متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد نظم تکقطبی تحت سلطه ایالات متحده آمریکا در حال پایان یافتن است و یک نظام جدید در حال شکلگیری است. ویژگیهای این نظام بینالمللی جدید چیست؟ مقام‌های جمهوری اسلامی چه نگرشی نسبت به نظام آینده بینالمللی دارند؟ جمهوری اسلامی چه سازوکاری برای تبدیل شدن به یک قدرت مؤثر در نظام آینده بینالمللی دارد؟ آیا روش و رویکردی که در حال حاضر توسط دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پیگیری میشود، برای تبدیل شدن به یک قدرت بانفوذ و مؤثر در نظام آینده بین‌الملل مناسب است؟ این‌ها سوالاتی است که در گفتوگو با حمیدرضا عزیزی، پژوهشگر مهمان مؤسسه امور بین‌الملل و امنیت برلین در میان گذاشتیم. حمیدرضا عزیزی معتقد است که نگاه جمهوری اسلامی به تحولات جاری در نظام بین‌الملل غلط نیست، اما ناقص است. به اعتقاد این پژوهشگر روابط بین‌الملل جمهوری اسلامی ایران به دلیل سوگیری زودهنگام در دوران گذار، ممکن است اثرگذاری خود را در نظام آینده بینالمللی از دست بدهد. در ادامه متن گفت‌وگوی هم‌میهن را با حمیدرضا عزیزی، پژوهشگر مهمان مؤسسه امور بین‌الملل و امنیت برلین مطالعه می‌کنید.
مقام‌های جمهوری اسلامی ایران بهصورت پیوسته از تحولی قریبالوقوع در نظام جهانی خبر میدهند و در اظهارات خود نوید پایان نظم جهانی مبتنی بر سلطه آمریکا و ایجاد یک نظم جدید را میدهند. سیدابراهیم رئیسی، رئیسجمهور اسلامی ایران در یکی از سخنرانیهای خود شاخصههای نظم جدید جهانی را «ایستادگی در مقابل یکجانبهگرایی، تحقق استقلال ملتها، اجرای عدالت در جوامع بشری، منزوی ساختن تحریم و جنگ، احترام به ملتها، چندجانبهگرایی، انحصارزدایی، گسترش همکاریهای رسانه‌ای و تغییر سازوکارهای موجود در شورای امنیت سازمان ملل» عنوان می‌کند. اگر پیشبینی ظهور نظام جدید جهانی درست باشد، ایران برای ورود به این دوره جدید چه تمهیداتی اندیشیدهاست؟ آیا دکترین سیاست حکومت جمهوری اسلامی بر مبنای این تحول تدوین شده‌است؟ دکترین سیاست خارجی جمهوری اسلامی چه ویژگیهایی دارد؟
چرا در نظام جمهوری اسلامی سند مشخصی برای تعیین راهبردهای بلندمدت سیاست خارجی تدوین و منتشر نشده‌است؟ عبدالرسول دیوسالار، پژوهشگر غیرمقیم اندیشکده مؤسسه خاورمیانه معتقد است که به دلایل مختلف ساختاری در نظام جمهوری اسلامی ایران از جمله تعدد بازیگران، رقابت‌های سیاسی داخلی، تعارض منافع، موازی‌کاری و تهدیدهای فوری خارجی، امکان نگارش و اجرای اسناد بلندمدت راهبرد سیاست خارجی ممکن نمی‌شود. به اعتقاد این پژوهشگر، شکست در رسیدن به اهداف سند چشم‌انداز ۲۰ ساله ۱۴۰۴ درسی برای دست‌اندرکاران حاکمیت ایران بود که امکان توفیق در اجرای چنین اسنادی وجود ندارد. در ادامه متن کامل گفت‌وگوی «هم‌میهن» را با عبدالرسول دیوسالار، پژوهشگر غیرمقیم اندیشکده مؤسسه خاورمیانه مطالعه می‌کنید:
دو سال از حمله روسیه به اوکراین میگذرد و تحلیلگران بینالمللی هنوز بهطور کامل مطمئن نیستند که این جنگ چه سرانجامی خواهد یافت. تاکنون هم روسیه و هم اوکراین و غرب، از هیچ یک از مواضع خود با هدف پایان دادن به این درگیری کوتاه نیامدهاند. در این خصوص با دکتر جهانگیر کرمی، استاد مطالعات جهان دانشگاه تهران و کارشناس ارشد مسائل روسیه و قفقاز گفتوگو کردهایم. کرمی معتقد است امکان پایان جنگ بسیار نامحتمل است و هیچیک از دو طرف نشانهای برای پایان دادن به جنگ ارائه نکردهاند.
