دیپلماسی برای مردم

مسعود پزشکیان، کاندیدای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، جراح قلب و نماینده ۵ دوره مجلس شورای اسلامی است. او می‌گوید: «بنده فوق‌تخصص جراحی قلب هستم و ۱۷ سال در دانشگاه در این حوزه درس خوانده و صاحب تجربه شدم اما هیچ‌وقت به خود اجازه نمی‌دهم در حوزه‌های دیگر پزشکی ورود پیدا کنم؛ درحالی‌که عده‌ای در آن مقطع احساس می‌کردند با خواندن دو کتاب می‌توانند کارشناس برجام باشند. همین غیرتخصصی عمل کردن ما کشور را به این شرایط عجیب و غریب رسانده است؛ به‌طوری که هیچ‌کس نیز نمی‌خواهد اشتباه خود و ورود غیرکارشناسی‌اش را در چنین موضوعاتی بپذیرد».

او در این مناظره گفت: «بنده از ابتدا گفتم که موضوعات را باید با کارشناسان حل کرد. به زاکانی صادقانه‌ گفتم من سواد برجام را ندارم، اما مشکل این بود که این‌ها هم سواد نداشتند ولی نمی‌گفتند و اقدام می‌کردند و وقتی از آنها پرسیدم روش ارزیابی شما برای حل مشکل چیست؟ می‌گفتند روش شما چیست؟ و با نگاه خودشان یک چیزی را درآوردند. از آقای جلیلی و این‌ها پرسیدم اگر برجام و این موضوع را نمی‌‌پذیرید راه دیگر که ارائه می‌دهید چیست؟ گفتند نقشه دیگری نداریم و همین است که در حال حاضر روزانه هزاران دلار ضرر می‌دهیم.»

پزشکیان در بخش دیگری از جمع‌بندی خود در پایان مناظره چهارم گفت: «من می‌خواهم پدران و مادران ایرانی هر نوروز در کنار فرزندان و نوه‌هایشان دور هفت‌سین بنشینند و خاطرات شیرین بسازند نه اینکه از پشت پنجره سرد تبلت‌ها و موبایل‌هایشان دستی از آن طرف آب‌ها تکان دهند و سپس در سکوت و تنهایی و دلتنگی باقی عمرشان را سپری کنند. یکی از اهداف سیاست خارجی دولت من، فرو نشاندن موج مهاجرت و بازگشت ایرانیان خارج از کشور به وطن خواهد بود. سیاست خارجی را برای آرامش روانی مردم می‌خواهم و تلاش خواهم کرد ایرانیان به دور از اضطراب و عدم اطمینان از فردایشان بتوانند برای زندگی خود برنامه‌ریزی کنند».

این کاندیدای ریاست‌جمهوری پیش از این در مناظره فرهنگی نیز با اشاره به موج مهاجرت گفت: «امروز نخبگان ما به دلیل نارضایتی از کشور می‌روند، ما باید تلاش کنیم این اتفاق نیفتد». او این دغدغه خود را در میزگرد اقتصادی نیز بیان کرد و گفت: «ما در حال فراری دادن مغزها از کشور هستیم». پزشکیان با علم بر این واقعیت بر موضوع مهاجرت تاکید دارد که براساس یافته‌های سالنامه مهاجرتی ایران

در سال ۱۴۰۱، تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور با افزایشی تقریباً ۴ برابری از ۱۷ هزار و ۴۴۲ دانشجو در سال ۲۰۰۰ به ۶۶ هزار و ۷۰۱ دانشجو در سال ۲۰۲۰ رسیده است. نتایج پیمایش رصدخانه مهاجرت ایران در بهار و تابستان ۱۴۰۱ نشان می‌دهد شیوه حکمرانی و مملکت‌داری، بی‌ثباتی اقتصادی و فساد نهادینه‌شده در کشور، تحریم، نوسان قیمت ارز، تورم و شرایط اقتصادی از مهمترین دلایل مهاجرت در ایران کنونی است.

پزشکیان همچنین در تشریح سیاست خارجی خود گفت: «سیاست خارجی را ابزاری برای بلندآوازه کردن نام ایران و پاسداری از منزلت ایرانی در جهان می‌دانم. تمدن کهن و قدیمی ایران حرف برای گفتن زیاد دارد. از دل تاریخ و آیین و فرهنگ‌مان تجربه‌ها و حرکت‌های بی‌شماری برای کمک به درمان دردهای انسان داریم. ما سیاست خارجی را ابزاری برای شناساندن فرهنگ غنی ایرانی، ارزش‌های بشردوستانه ایرانی و اسلامی و جلوگیری از ایران‌هراسی و اسلام‌هراسی می‌دانم. می‌خواهم ایرانی بودن چه برای ایرانیان داخل و چه ایرانیان خارج از کشور یک امتیاز باشد. من سیاست خارجی را مهمترین وسیله برای بهبود روابط با کشورها، عادی‌سازی روابط تجاری با جهان از طریق رفع تحریم‌ها و احیای صنعت پرشور گردشگری می‌دانم».

وی افزود: «دستگاه سیاست خارجی دولت من برای ارتقای سطح فناوری و افزایش تبادلات علمی با جهان و بهره‌برداری از آخرین دستاوردهای بشر تمام ظرفیت‌های خود را فعال خواهد کرد. من سیاست خارجی را برای ایجاد یک منطقه قوی و تحکیم برادری با کشورهای همسایه می‌خواهم. من می‌خواهم کشورهای همسایه ثروت و منابع خود را به جای مهار یکدیگر صرف آبادانی و توسعه غرب آسیا و نسل‌های آینده خود کنند».

نماینده طرفدار برجام و منتقد تحریم

پزشکیان در جایگاه نماینده مجلس بارها نسبت به عملکرد دولت سیزدهم انتقاد کرده است؛ وی در مصاحبه‌ای در خصوص اصولگرایان می‌گوید:«آن‌ها وعده داده بودند که با حضورشان در مجلس و دولت، سفره‌ مردم را رنگین خواهند کرد و می‌گفتند مگر مرغ و گوشت مردم به برجام ارتباطی دارد؟! آن مرغی که می‌گفتند به برجام ربطی ندارد ۲۰ هزار تومان بود، الان همان مرغ ۱۲۰ هزار تومان شده است! با همین عملکردها قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده است».

وی در جای دیگری نیز گفت: «چرا سفره مردم را رنگین‌ نمی‌کنید؟! مگر در دور قبل نمی‌گفتند برجام را باید پاره کرد و خیانت است؛ پس چرا امروز خیانت را ادامه می‌دهید، درحالی‌که سفره مردم بی‌رنگ‌تر شده است؟!».  پزشکیان پس از تصمیم دولت سیزدهم برای بازگشت پای میز مذاکره برای احیای برجام گفت: «مگر ادعا نمی‌کردند این دولت مسائل را به برجام گره زده؟ خب این دولت جدید به برجام گره نزند! گفت‌وگو نکند و پاره‌اش کند؛ برجام را جمع کنند، نگویند حالا برویم گفت‌وگو کنیم، شما که می‌گفتید گفت‌وگو لازم نیست، پاره‌اش کنید اما مسائل را هم حل کنید؛ حل کنید!»

کاندیدای چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری همچنین در جایی تاکید کرده است که «اگر قرار است با دنیا تعامل کنیم، برجام و برجام‌ها را لازم داریم. البته کسانی که برای چنین گفت‌وگوهایی می‌روند هم باید توان گفت‌وگو و چانه‌زنی در عرصه‌ دیپلماسی را داشته باشند نه اینکه حتی نتوانند با زبان آنها هم صحبت کنند».

پزشکیان همچنین در سال ۹۹ و در پاسخ به سوالی در خصوص کاندیداتوری سعید جلیلی در انتخابات گفت: «با جلیلی راه به جایی نمی‌بریم و مسائل کشور روزبه‌روز پیچیده‌تر و پیچیده‌تر می‌شود».

نقشه راه دیپلماسی

مسعود پزشکیان نخستین بار در میزگرد سیاسی از سرتیتر و بخش‌هایی از راهبرد و نقشه راه سیاست خارجی دولت خود سخن گفت؛ وی در ابتدای این نشست گفت: «راهنمای سیاست خارجی ما منافع مردم ایران خواهد بود و در سیاست خارجی شعارهای دهن‌پرکن که جیب مردم را خالی کند، شعارهایی که مردم را از قافله توسعه عقب بیاندازد و مردم را گرفتار تامین دارو و صنایع ملی را گرفتار تامین مواد اولیه و آخرین فناوری کند، نخواهم داد.»

وی تاکید کرد: «برای من دیپلماسی، مذاکره و توافق ذلت نیست بلکه یک راه معقول و کم‌هزینه برای رسیدن به عزت است؛ ما دیگر فرصت نداریم درحالی‌که کشورهای منطقه با شتاب در حال توسعه هستند، در بهترین حالت درجا بزنیم.» پزشکیان با بیان اینکه پول نفت ما نباید به جیب قاچاقچیان برود، تاکید کرد: «با تحریم شاید بتوان زنده ماند اما نمی‌شود پیشرفت کرد؛ با حضور گسترده مردم در انتخابات قوی‌ترین برگ برنده را در مذاکرات به دست خواهیم آورد. ان‌شاءالله با پشتوانه مردمی، احیای برجام، رفع تحریم‌ها و دیگر موانع بانکی مانند FATF شدنی خواهد بود.»

ظریف نیز به‌عنوان مشاور سیاست خارجی این کاندیدای ریاست‌جمهوری، در کارزاری که در حمایت از مسعود پزشکیان تشکیل داد، در شبکه اجتماعی خود نوشت: «ما می‌دانیم با ریاست‌جمهوری دکتر پزشکیان، اساس و هدف سیاست خارجی تأمین منافع ملی، تضمین امنیت ملی، پاسداری از حیثیت ملی ایران و منزلت بین‌المللی ایرانیان و بهبود کیفیتِ زندگی «مردم» خواهد بود. ما دولتی می‌خواهیم که در سیاست خارجی، شعارهای دهان پُرکُن که جیب مردم را خالی کند ندهد؛ شعاری ندهد که «مردم» را گرفتار تأمین دارو و «صنایع ملی» را گرفتار تأمین مواد اولیه و کسب آخرین فن‌آوری‌ها کند. هدفِ سیاست خارجی دولت نباید تنها «بقا» باشد؛ بلکه در سیاست خارجی «توسعه کشور» را پیگیری کند. دولتی می‌خواهیم که از شرق‌گرایی و غرب‌گرایی پرهیز کند و همزمان شرق‌ستیز و غرب‌ستیز هم نباشد».

همچنین در متن این کارزار آمده است: «ما می‌خواهیم از زندگی حداقلی و صرفاً تأمین معیشت «بخورنمیر»، به یک «زندگی رضایت‌بخش» و شایسته مردم ایران برسیم که در آن همه مردم فرصت رشد و خلاقیت و بالندگی داشته باشند. نمی‌خواهیم مردم مدام چشم‌شان به اخبار باشد تا ببینند بیش‌تر تحریم می‌شویم یا نمی‌شویم، جنگ می‌شود یا نمی‌شود، فردا نرخ دلار بالا می‌رود یا پایین می‌آید، گرفتار «فشار حداکثری» خواهیم شد یا «فشار حداقلی»؛ در کشور بزرگ و کهنی مثل ایران، در شأن مردم نیست که از آینده خود مطمئن نباشند و نخبگان‌مان آینده خود را در گوشه دیگری از جهان جست‌وجو کنند».

ظریف می‌افزاید: «قرار بود تحریم‌ها را دور بزنیم ولی الان کریدورها و مسیرهای ارتباطی منطقه ما را دور زده‌اند؛ ما دیگر فرصت نداریم - در حالی که کشورهای منطقه با شتاب در حال توسعه هستند - در بهترین حالت «در جا بزنیم»؛ با تحریم شاید بشود زنده ماند؛ ولی نمی‌شود پیشرفت کرد».

تیم سیاست خارجی مشغول کار است

مسعود پزشکیان پیش از برگزاری دور نخست انتخابات در جمع اعضای اتاق بازرگانی در خصوص تدوین سیاست خارجی خود گفت: «در رابطه با سیاست خارجی دکتر ظریف و تیم او آستین‌ها را بالا زدند و دارند کار می‌کنند».

این کاندیدای ریاست‌جمهوری پیشتر در خصوص مشاور ارشد سیاست خارجی خود گفته بود: «تا آنجا که من می‌شناسم بهتر از ظریف کسی را نداریم. ظریف کسی بود که سیاست خوانده، مدرک گرفته و تجربه کرده بود؛ حال این افراد کجا این تجارب را کسب کردند. آن‌وقت کسی که می‌دانسته و توان داشته را با کسی که این مسیر را نرفته مقایسه می‌کنید؟!»

این کاندیدای چهاردهمین دور انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌تر نیز با همراهی وزیر امور خارجه پیشین کشورمان در میزگرد سیاسی نامزدها شرکت کرده بود که سخنان ظریف در آن نشست، به تعبیر خودش «آب در لانه مورچگان ریخت» تا جایی که پس از آن، بخش قابل‌توجهی از سخنان سایر نامزدها، به واکنش و هجمه به مشاور سیاست خارجی پزشکیان اختصاص یافت. ظریف در این خصوص گفت: «چند دقیقه در تلویزیون صحبت کردم، انگار آب در لانه مورچگان ریختم. صغیر و کبیرشان را به تلویزیون آوردند و تهمت تحریف قرآن را به من زدند».

یکی از مهمترین بخش‌های سخنان این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران در میزگرد تلویزیونی اشاره به این واقعیت تاریخی بود که «روزی که دولت روحانی تحویل آقای رئیسی شد، توانسته بودیم آمریکا را سه بار در شورای امنیت شکست دهیم؛ غنی‌سازی را از ۲۰ درصد به ۶۰درصد رسانده بودیم.» ظریف ادامه داد: «اینکه می‌گویند بایدن می‌توانست به برجام برگردد، بله؛ اصلاً قرار بود برگردد، اما یکی اسرائیل بود که با شهید کردن شهید فخری‌زاده اجازه نداد و یکی هم قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی. نگذارید که بگوییم در آن ۶ ماه تلخ چه گذشت. بارها می‌توانستیم برجام را زنده کنیم تا مردم در فلاکت زجر نکشند. در سه سال دولت روحانی به ۱۵۰۰ تحریم رسید؛ و در سه سال دولت آقای رئیسی به ۲۵۷۰ رسید. در ۸ سال ۷۰۰ تحریم اضافه شد و در سه سال بیش از هزار مورد».

تیم ظریف در همراهی و مشاوره به مسعود پزشکیان چه کسانی هستند؟ علاوه بر وزیر امور خارجه دولت‌های یازدهم و دوازدهم، مهدی سنایی، سفیر پیشین کشورمان در روسیه نیز، پزشکیان را در میزگرد سیاسی همراهی می‌کرد؛ سنایی، سفیر پیشین کشورمان در روسیه، استاد دانشگاه، نویسنده و نماینده سابق مجلس از حوزه انتخابیه شهرستان نهاوند در دوره هشتم و نهم بود. مدیرعامل مؤسسه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز (ایراس) در میزگرد سیاسی گفت: «با اشاره به لزوم پشتوانه افکار عمومی در یک سیاست خارجی موفق بر لزوم رفع تحریم‌ها سخن گفت. او پیشرفت در سیاست خارجی کشور در ارتباط با کشور‌های آسیایی را منوط به اجرای سیاست خارجی چندبرداری دانست. او تاکید کرد که حکمت و مصلحت اقتضا می‌کند که از دایره تحریم‌ها بیرون بیاییم».

همچنین ساعتی پیش از برگزاری میزگرد سیاسی، عکسی در فضای مجازی منتشر شد که پزشکیان را در حال گفت‌وگو با مشاورانش در موضوع سیاست خارجی نشان می‌داد. در این عکس علاوه بر ظریف، سیدعباس عراقچی و مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی پیشین وزارت خارجه و نماینده پیشین ایران در سازمان ملل متحد و در یک جمله معماران برجام نیز حضور داشتند که هر دو از مذاکره‌کنندگان ایرانی در جریان توافق برجام نیز بودند. عراقچی در حال حاضر دبیر شورای راهبردی روابط خارجی است. عراقچی در کانال تلگرام خود در توضیح عکس اقامه نماز با مسعود پزشکیان نوشت: «امروز ٢٩ خرداد١۴٠٣ به همراه دکتر ظریف و دکتر روانچی برای بحث و مشورت در خصوص سیاست‌های کلان کشور در حوزه سیاست خارجی در دفتر دکتر پزشکیان حضور یافتیم. جلسه طولانی و مفیدی بود که تا ظهر و اقامه نماز ادامه یافت».

یکی دیگر از دیپلمات‌های باسابقه‌ای که نامش در لیست شورای سیاستگذاری ستاد مسعود پزشکیان دیده می‌شود، غلامعلی خوشرو است. خوشرو، سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۷ بود. وی در سال‌های اولیه پس از انقلاب (۱۳۶۱) دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه را به منظور تربیت دیپلمات‌های متعدد و متخصص تأسیس کرد و به مدت هشت سال ریاست این مرکز دیپلماسی را بر عهده داشت.

مسعود پزشکیان همچنین از حمایت ۷۶ نفر از سفرا و کارگزاران پیشین ایران در حوزه دیپلماسی برخوردار است که در بیانیه خود نوشتند: «ناگفته پیداست که ایران عزیز ما در یکی از حساس‌ترین برهه‌های تاریخی خود قراردارد، به‌گونه‌ای که گذار بی‌خطر از گذار ناهموار و پیچیده موجود نه‌تنها آسان نبوده بلکه مستلزم گشودن دریچه‌ای به دنیای جدیدی از دوراندیشی، کارآمدی، صداقت و درایت است. ما زمانی می‌توانیم قدم به این دنیای جدید بگذاریم که در انتخاب خود ریشه‌ها و عوامل ناکامی‌ها و نابسامانی‌های موجود را بشناسیم و از تکرار و استمرار حیات آنها پرهیز کنیم..... ما بنا داریم جهت رسیدن به این دنیای جدید از دکتر مسعود پزشکیان حمایت کنیم. ما ایشان را انسانی فرهیخته، اندیشمند، متخصص، انقلابی، راستگو، پاک‌دست، متدین و مردمی می‌دانیم. ما ایشان را آماده مواجهه با وضعیت موجود کشور مخصوصاً وضعیت جوانان و زنان، اشتغال آنان و نیز معیشت سخت مردم می‌بینیم. ما قول ایشان را باور کرده‌ایم که در جهت تنش‌زدایی با جهان خارج و تقویت روابط بین‌المللی کشور گام برخواهد داشت».

«فرق می‌کند چه کسی در پاستور بنشیند»

محمدجواد ظریف، نخستین بار در میزگرد سیاسی در حمایت از پزشکیان گفت: «در سیاست خارجی بسیار مهم است چه کسی در خیابان پاستور نشسته است». او تاکید کرد که «رئیس‌جمهور است که سیاست‌ها را می‌سازد و برای تصویب به شورای عالی امنیت و حضور مقام معظم رهبری ارائه می‌کند. رئیس‌جمهور است که سیاست‌ها را اجرا می‌کند. بدون سیاست خارجی مستقر و با اجماع ملی نمی‌توانیم منافع اقتصادی کشور را پیش‌ ببریم. بدون سیاست خارجی متین نمی‌توانیم حتی با دوستان‌مان ارتباط داشته باشیم. نگاه ما به یک رابطه متوازن است تا هیچ‌کس نتواند از ایران بهره بگیرد بدون آنکه مابه‌ازای آن را پرداخت کند».

وزیر امور خارجه دولت‌های یازدهم و دوازدهم سپس در سخنرانی‌های خود در شهرهای مختلف در تشریح این جمله گفت: «باور نکنید رای شما تفاوت نمی‌کند، من به‌عنوان کسی که درک کرده‌ام چقدر تفاوت دارد در پاستور چه کسی بنشیند، می‌گویم گول شعارهای شیوا، گول روشنفکرنمایی را نخورید که نتیجه آن فرستادن احمدی‌نژاد دیگری یا بدتر از او است... اگر می‌خواهیم زیر بار تهدید نظامی و تحریم نباشیم باید نشان دهیم این ملت انتخاب دارد.»

عکس: ایوب قادری