بررسی احیای مذاکره با آمریکا در شرایط اوجگیری تنش با اسرائیل
فرصت مذاکره؟
احتمال حمله اسرائیل به ایران در روزهای اخیر بسیار مطرح میشود با چند پرسش محوری؛ اینکه آیا جمعبندی مقامات اسرائیلی مبتنی بر حمله به ایران خواهد شد؟ اگر چنین باشد در چه سطح و ابعادی است و البته آیا آمریکا مانع از چنین حمله احتمالی خواهد شد و اگر بخواهد مانع شود اسرائیل از این کشور حرفشنوی خواهد داشت؟ جو بایدن، رئیسجمهور آمریکا چند روز پیش و بعد از حمله ایران به اسرائیل اعلام کرد: «اگر اسرائیل بخواهد به ایران حمله کند، آمریکا به چنین جنگی وارد نمیشود.» او همچنین خطاب به دولت اسرائیل توصیه کرده است که ایده انتقام متقابل را کنار بگذارد.
در این شرایط روز گذشته سید ابراهیم رئیسی به مناسبت روز ارتش به سخنرانی پرداخت و گفت که گزینه نظامی روی میز آمریکا نیست. او در این مراسم گفت: «در ادبیات آمریکاییها سخن از گزینه نظامی روی میز نیست و این بهخاطر اقتدار نیروهای مسلح ماست. شکست رژیم صهیونیستی، شکست اطلاعاتی، امنیتی و نظامی بود اما بالاتر از اینها شکست راهبردی بود. برخی کشورها دنبال عادیسازی روابط با رژیم صهیونیستی بودند اما الان پیش ملتهای خود سرافکنده هستند و این شکست راهبردی برای آن رژیم بود».
او همچنین درباره تأثیرات حمله ایران به اسرائیل در نوع قضاوت افکار عمومی نسبت به این رژیم بیان کرد: «بعد از طوفانالاقصی، وعده صادق هیمنه اسرائیل را فرو ریخت و ثابت کرد قدرت آنها، تارعنکبوتی است. اقتداری که سپاه و ارتش آفریدند، کاری کردند که بهفرموده فرماندهکل قوا، رژیم صهیونیستی تنبیه شد. این عملیات دقیق و حسابشده بود و اعلامی بود به همه جهان و قدرتهای بهظاهر مجهز، به آمریکا و حامیان رژیم صهیونیستی که ایران در صحنه است و نیروهای مسلح ما آماده و منتظر فرمان فرماندهکل قوا هستند. وعده صادق اقدامی محدود و نه فراگیر بود. اگر قرار بود اقدامی گسترده باشد، میدیدند چیزی از رژیم صهیونیستی باقی نمیماند ولی قرار بود اقدام محدود باشد، تنبیهی برای رژیم صهیونیستی باشد و با مراکزی که علیه ما اقدام شده بود، برخورد شود. اگر کوچکترین تعرضی از سوی رژیم صهیونیستی به خاک ما انجام شود برخوردی سهمگین و شدید با آنها خواهد شد».
بایدن مخالف جنگ است اما نتانیاهو میخواهد بحران ادامه یابد
صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، در همین ارتباط و در پاسخ به این پرسش که شکاف میان آمریکا و اسرائیل بر سر حمله به ایران را چگونه میشود برداشت کرد؟ به هممیهن گفت: «وجه تفاوت و اختلافنظر آمریکاییها و دولت نتانیاهو قابل فهم است زیرا دولت کنونی آمریکا دموکرات است و تا حدودی و تأکید میکنم که صرفاً تا حدودی به موازین دموکراسی پایبند است اما دولت اسرائیل بهویژه افراطیون مذهبی اطراف نتانیاهو بههیچوجه بههیچیک از مبانی دموکراسی پایبند نیستند. نتانیاهو متوجه شده است که افکار عمومی اسرائیل از عملکرد دولت اسرائیل بعد از عملیات هفتم اکتبر حماس رضایت ندارند؛ به همین دلیل سعی دارد که بحران را حفظ کند. مجموعه این دلایل باعث شده است که نتانیاهو و شرکای راستگرای افراطیاش با هیچ نوع آتشبس موافقت نکنند و به هر شکلی که ممکن است بحران را ادامه دهند با بهانه نابودی حماس. نتانیاهو میداند اگر راضی به آتشبس شود، افکار عمومی دولتش را کنار میگذارند و در مجموع استمرار بحران برای نتانیاهو به منزله باقیماندن در قدرت است».
او ادامه داد: «شرایط اما برای جو بایدن متفاوت است. او بههیچوجه نمیخواهد که چه آمریکا و چه اسرائیل با ایران مواجهه نظامی داشته باشند. آمریکا میداند اگر اسرائیل، ایران را بزند، ماجرا تمام نمیشود و ایران پاسخ میدهد و درگیری بالا میگیرد و حتماً پایگاههای نظامی آمریکا در منطقه هم هدف ایران قرار میگیرد و این آتش شعلهور شده و به این سادگیها خاموش نمیشود. این را هم بگویم که چنین شرایطی به نفع روسیه است زیرا توجه غربیها را از جنگ اوکراین به خاورمیانه معطوف میکند و آمریکا مجبور میشود بخشی از توان نظامیاش را بهجای آنکه به اوکراین بدهد، به خاورمیانه بیاورد.
در عین حال میداند اگر جنگی در بگیرد ممکن است چین از این موقعیت استفاده کند و تایوان را تسخیر کند و طبیعی است در آن شرایط برای آمریکا سخت است که به مقابله با چین هم برود. همه این شرایط باعث شده است که آمریکا نخواهد جنگی با ایران در بگیرد. در مقابل همانطور که گفتم نتانیاهو برای استمرار بحران بدش نمیآید که با ایران وارد جنگ شود؛ بنابراین بین بایدن و نتانیاهو بر سر جنگ با ایران اختلاف جدی وجود دارد». زیباکلام درباره اینکه ایران از چنین شکافی چه استفادهای میتواند داشته باشد؟ مطرح کرد: «متأسفانه جمهوری اسلامی ایران از ابتدا سیاست خارجیاش در خدمت ایدئولوژی غربستیزی و انقلابیگری بوده است. اکنون و با توجه به اختلاف نظر آمریکا و اسرائیل، ایران میتواند یک بار هم که شده بدون واسطه با آمریکا وارد مذاکره شود تا به جای ایدئولوژی با ابزار دیپلماسی فضا را به نفع خود پیش ببرد».
مذاکره مستقیم با آمریکا در شرایط فعلی عین خردورزی است
حسن بهشتیپور، تحلیلگر مسائل سیاست خارجی هم در همین زمینه به «هممیهن» گفت: «آمریکا و اسرائیل در مسائل مختلفی با یکدیگر اختلاف دارند؛ از جمله همین تشکیل دو دولت اسرائیل و فلسطین اما این دو با یکدیگر متحد استراتژیکاند؛ به این معنی که در وجوه مختلف اعم از سیاسی، نظامی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی با یکدیگر اتحاد استراتژیک دارند، اما اختلافاتشان هم به جای خود باقی است.
در موضوع ایران هم بر سر جنگ با هم اختلاف دارند. آمریکا نمیخواهد وارد ماجراجویی اسرائیل شود زیرا دولت این کشور در چند ماه آینده انتخابات را در پیش دارد و میداند اگر اسرائیل علیه ایران وارد عمل شود، ایران واکنش نشان میدهد و چنین شرایطی در ایام پیش از انتخابات برای دولت آمریکا مناسب نیست. در واقع اختلاف آمریکا و اسرائیل بر سر ایران تاکتیکی است، نه استراتژیکی».
او با مطرح کردن اینکه ایران در شرایط کنونی باید با آمریکاییها به مذاکره مستقیم بپردازد، تاکید کرد: «ایران پاسخ مناسب خود را در پی حمله اسرائیل به کنسولگریاش در دمشق ارائه داد و حالا وقت آن است که با آمریکا وارد مذاکره مستقیم شود زیرا بهترین موقعیت برای مذاکره است و حالا دیگر کسی به دلیل چنین مذاکرهای متهم به سازشکاری نمیشود. مذاکره در شرایط کنونی که از نظر نظامی هم در موقعیت خوبی قرار داریم، عین خردورزی است».
مجموع این دیدگاهها چنین به دست میدهد که اکنون دو واقعیت وجود دارد؛ نخست آنکه آمریکا و اسرائیل درباره حمله به ایران اختلافنظرهای جدی دارند و دوم آنکه ایران میتواند با بهرهگیری از ابزارهای دیپلماتیک از چنین فضایی به نفع خود بهره ببرد.
