پلتفرمها درخدمت شمولیت مالی
امروزه هرجا نگاه کنید، صحبت از شمولیت مالی است. به‌این‌معنا که هر فرد، فارغ از میزان درآمد، امکان دسترسی به بازارها و ابزارهای اقتصادی را داشته باشد و در تعیین و ترسیم آینده خود نقش ایفا کند. این موضوع چنان اهمیتی دارد که گفته میشود میان شمولیت، عدالت و توسعه اقتصاد دیجیتال رابطه‌ای خطی وجود دارد.
در ادبیات اقتصادی و اجتماعی به‌ویژه مباحث مربوط به عدالت، «شمولیت» مفهومی عام اما تعیین‌کننده است. در تعریفی ساده، یعنی هیچ‌کس جا نماند. این واژه به‌مرور با رشد فناوری به‌خصوص فناوری‌های مالی و فین‌تک و ظهور کسبوکارهای نوآور، معنایی وسیع‌تر و حیاتی‌تر هم گرفته است. امروزه هرجا نگاه کنید، صحبت از شمولیت مالی است. به‌این‌معنا که هر فرد، فارغ از میزان درآمد، امکان دسترسی به بازارها و ابزارهای اقتصادی را داشته باشد و در تعیین و ترسیم آینده خود نقش ایفا کند. این موضوع چنان اهمیتی دارد که گفته میشود میان شمولیت، عدالت و توسعه اقتصاد دیجیتال رابطه‌ای خطی وجود دارد.
برای صورت‌بندی بهتر این رابطه، بررسی شرایط اقتصادی اقشار و گروه‌های مختلف کمک‌کننده است. مطابق آمارها هم‌اکنون تورم ساختار و مزمن بیش از ۴۰ درصدی فشارهای زیادی به خانوارها وارد کرده و به‌همین‌دلیل نیز رسیدن به بهترین مدل و راهکار برای مدیریت دارایی‌هایشان دغدغه‌ای جدی است. تحقیقات مختلف نشان داده، فشارهای مالی گاه تا ۱۵ درصد نیز بهره‌وری را کاهش می‌دهد.
در چنین شرایطی گفته میشود، افراد ناگزیرند هفته‌ای ۵ تا ۱۰ ساعت برای مدیریت دارایی‌هایشان زمان صرف کنند. در چنین فضا و بستری اگر دسترسی برابر به ابزارهای مالی نیز وجود نداشته باشد، نه‌تنها نابرابری تشدید میشود، بلکه تبعات و هزینه‌های اجتماعی سنگین‌تری نیز در پی خواهد داشت.
دسترسی‌پذیری همگانی به سرمایه‌گذاری روی طلا به‌عنوان پناهگاهی امن، بخش مهمی از شمولیت مالی است. همان‌طور که امروز همه مردم، فارغ از سطح اقتصادی یا اجتماعی، می‌توانند با حداقل هزینه سیم‌کارت داشته باشند و به شبکه موبایل وصل شوند، حق همه است که بتوانند به سرمایه‌گذاری آنلاین دسترسی داشته باشند و طلا یکی از بهترین دارایی‌ها برای این هدف محسوب میشود.
درحالی‌که امروزه بر نقش پررنگ و اثربخش کسبوکارهای فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال به‌خصوص پلتفرمهای مالی نوین پررنگ میشود. در این میان نکته‌ای تأمل‌برانگیز هم وجود دارد و آن سهم محدود ایران از تحولات در حوزه اقتصاد دیجیتال است. مطابق آمارها، سرعت رشد بخش اقتصاد دیجیتال در جهان چهاربرابر سریع‌تر از بخش‌های سنتی است و همین تحولات منجر به تغییراتی در مبانی خلق ارزش هم شده است. باوجود این سهم ایران از این تحولات تنها 3/5 درصد از تولید ناخالص داخلی است که فاصله‌ای معنادار با میانگین جهانی و حتی کشورهای منطقه دارد. روشن است که پُر کردن و پوشاندن این شکاف نیازمند در پیش گرفتن رویکردی جدید و نگاهی تازه به دارایی‌های خُرد و نقش آنها در اقتصاد ملی است.
درحال‌حاضر بازار آنلاین طلا یکی از چند شاهراه ارزش‌آفرینی برای بخش اقتصاد دیجیتال کشور و در سطحی دیگر برای بهبود شمولیت مالی است. طلا از دیرباز برای خانواده‌های ایرانی پناهگاهی امن بوده و در چندسال گذشته فناوری باعث شده، این دارایی سنتی در قالبی نو عرضه شود. یعنی امکان خرید با مبالغ خرد، نرخ‌های شفاف، امکان معامله شبانه‌روزی، نظارت حداکثری و نگهداری امن دارایی‌ها در خزانه‌های امن. این تحولات باعث شده دسترسی به طلا دیگر محدود به طبقات خاص نباشد و سرمایه‌گذاران خرد نیز بتوانند از مزایای آن بهره‌مند شوند.
این بازار در مقیاس کلان، کارکرد‌های دیگری هم دارد. نخست اینکه به کاهش حجم اقتصاد زیرزمینی کمک می‌کند. موضوع دیگر این است که بازار آنلاین طلا با جذب سرمایه‌های خرد، علاوه بر اینکه نقدینگی را از رفتارهای پرریسک دور می‌کند، آن را به مسیر‌های شفاف‌تر که قابلیت پیگیری دارند، هدایت می‌کند. برای مثال همین الان پلتفرم میلی با گردش طلای حدود ۱۵ تُن طی یک‌سال، نقش زیادی در رشد و توسعه بازار طلای آنلاین داشته و ازطرفی نیز نشان می‌دهد که توجه کابران به این حوزه بسیار بیشتر از تصورات است.
تردیدی نیست که فضایی که پلتفرمهای آنلاین طلا در آن فعالیت دارند، پرچالش است؛ از ریسک‌های حاکمیتی و تغییرات دائم و ناگهانی مقررات تا ضرورت تقویت سازوکارهای اعتمادسازی نهادی. تجربه نشان داده با اهمیت به اقتصاد دیجیتال و تنظیم‌گری هوشمندانه، این بازارها به عدالت اجتماعی بیشتر نزدیک‌اند و نقشی پایدارتر در تاب‌آوری اقتصادی ایفا دارند. بنابراین دیجیتالی‌سازی ذیل توسعه اقتصاد دیجیتال اهمیت زیادی دارد. چراکه بدون قدم نهادن در این مسیر نمی‌توان به عدالت دست یافت و به رشد تولید ناخالص داخلی کمک کرد.
درواقع شمولیت مالی ضرورت است، نه انتخاب. جامعه‌ای که بخشی از افراد آن از حضور در بازارهای نوین و محروم باشند، درحقیقت بخشی از ظرفیت رشد و نوآوری‌اش را نادیده می‌گیرد و این خطای بزرگ است. پلتفرمهای آنلاین طلا درحقیقت پلی میان دارایی‌های خرد و اقتصاد کلان هستند که اگر راه‌شان هموار شود یا دست‌کم در مسیرشان مانع‌زدایی نشود، این قابلیت را دارند که اقتصاد دیجیتال ایران را به مسیری عادلانه‌تر و پایدارتر هدایت کنند.
