به امید یک هوای تازهتر/تحلیلی بر نتایج انتخابات جدید هیئت اجرایی ایکوم ایران
روز شنبه همین هفته انتخابات هیئت اجرایی کمیته ملی ایکوم ایران در سالن موزه سینما برگزار شد.
سالار رفیعیان موزهدار و عضو ایکوم
روز شنبه همین هفته انتخابات هیئت اجرایی کمیته ملی ایکوم ایران در سالن موزه سینما برگزار شد. ایکوم ایران بازوی ملی شورای جهانی موزههاست و هیئت اجرایی آن هر سهسال یکبار از میان اعضا انتخاب میشوند. انتخابات این دوره، باتوجه به شرایط داخلی و خارجی اهمیت خاصی دارد؛ انتخاباتی که در ظاهر گزینش هشت نفر از میان 12نامزد بود، اما درواقع یکی از مهمترین و نمادینترین رخدادهای سالهای اخیر در حوزه موزهداری ایران و حتی منطقه است.
نتیجه نهایی این انتخابات ترکیبی بهشدت معنادار ساخت؛ هفت زن و یک مرد. زنان با آرای بالا و پراکندگی نسلی و حرفهای چشمگیر، اکثریت مطلق هیئت اجرایی را از آن خود کردند. هرچند به آمار و گزارشهای رسمی از سوی دبیرخانه کمیته ملی ایکوم اعلام نشده و نمیتوان به مقایسه انتخابات اخیر با دورههای قبلی پرداخت، باتوجه با آرای کسبشده بهنظر میرسد از حدود 300عضو ایکوم ایران، تقریباً 180نفر در این رأیگیری مشارکت داشتهاند.
در این بین حدود دوسوم آرا وکالتی بوده و جلسه رأیگیری نیز با حضور کمتر از 50عضو رسمیت یافته است. اگرچه این حجم حضور، رویهای جاری در انتخابات ایکوم ایران محسوب میشد، شرایط اضطرار آلودگی هوا و بُعد مسافت نیز بر این حضور کمرنگ اعضا دامن زده بود. حضور چشمگیر زنان در این انتخابات را باید در متن روندهای جهانی بازخوانی کرد.
در انتخابات اخیر ایکوم جهانی در دوبی نیز زنان بهویژه زنان ایرانی نقشی پررنگ و تعیینکننده داشتند و موفق شدند نایبرئیسی مشترک بُرد جهانی را از آنِ خود کنند و به عضویت هیئترئیسه کمیته آسیا و اقیانوسیه دست یابند. این روند، خود همراستا با شعارها و رویکردهای ایکوم جهانی در سالهای اخیر است؛ در این شعارها و رویکردها، بارها بر مسئله «توانمندسازی زنان»، «نقش آنان در روایتگری فرهنگی» و «ضرورت حضور برابر در مدیریت موزهها» تاکید شده است.
درحقیقت حضور هفت زن در میان هشت منتخب ایرانی را باید تبلور ملی همان گفتمان جهانی دانست که هماکنون از عالم نظر به عرصه ساختار و عمل منتقل شده است. نگاهی به ترکیب افراد و شخصیتهای منتخب از یک وجه دیگر هم پیام مهمی دارد. چهار نفر از برگزیدگان، چهرههای فعال در موزههای غیردولتی هستند. پایگاه دیگر منتخبان نیز بدنه وزارت میراث فرهنگی است.
این ترکیب ازیکسو، رشد قدرت و اعتبار حرفهای نهادها و موزههای غیردولتی را نشان میدهد و ازسویدیگر کمرنگشدن مدیریت موزهای در ساختارهای دولتی و حرکت بهسوی چشماندازی متکثرتر و مشارکتپذیرتر را گواهی میدهد. این روند، همانگونه که عدم کاندیداتوری بسیاری از اعضای هیئتاجرایی پیشین نشان میدهد، نوعی پذیرش داوطلبانه برای باز شدن فضا و گردش نخبگان است؛ تصمیمیکه میتوان آن را یک رفتار حرفهای بالغ دانست.
اما آنچه این اعتماد دوسویه میان اعضای مرد و زن کمیته ملی و بین مدیران رسمی و سایر موزهداران را بیشازپیش تقویت میکند، در همراهی، همیاری و همافزایی منتخبان و موزهداران رخ خواهد داد.
حضور زنان با جایگاه علمی و تخصصی برجسته در هیئت، نهتنها بر رویکرد پژوهشی، علمی و آکادمیک ایکوم میافزاید و اعتماد به زنان در مدیریت آینده موزهداری ایران را تقویت کند، بلکه این پیام روشن را میدهد که باید از حمایت از تغییرات نسلی و جنسیتی در ساختارهای فرهنگی استقبال کرد و از موجهای تغییر حمایت کرد.
شرایط محیطزیستی در روز برگزاری انتخابات و آلودگی شدید هوا و وضعیت هشدار نهتنها در تهران که در بیشتر شهرهای ایران، نکته دیگری است که نباید از آن غافل شد، برگزاری یک انتخابات مهم فرهنگی در چنین شرایطی خود یک استعاره معنادار است؛ استعارهای از اینکه جامعهایکه در هوایی آلوده تنفس میکند، همچنان برای هوای تازهتر تلاش میکند.
نسل تازه، زنان پیشرو، حضور اقلیتها، پیوند تجربه و جوانی و حرکت موزهداران خارج از ساختار دولتی، همگی نشانههایی هستند از نیاز به ترسیم چشماندازی تازهتر برای آینده موزههای ایران که طبق تعریف جهانی، نهادی است اجتماعی و مسئول در برابر جامعه. بنابراین این انتخابات را میتوان تحولی اساسی و بلکه رخداد فرهنگی و اجتماعی چندوجهی مبتنی بر تغییرات امیدوارکننده دانست.
