نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

توافق ایران و آمریکا ضروری‌تر از همیشه، مشکل‌تر از همیشه

زمانی که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا پس از حمله ماه گذشته حماس به اسرائیل، ناوهای هواپیمابر را به خاورمیانه اعزام کرد، فقط یک کلمه خطاب به ایران و متحدانش گفت: «نکنید!» از آن زمان شبکه متحدان ایران حملات راکتی، پهپادی و موشکی به مواضع نیروهای آمریکایی و اسرائیلی را افزایش داده‌اند، اما تا حالا تنش در سطح منطقه شعله‌ور نشده‌است. روز ۳ نوامبر، سیدحسن نصرالله، رهبر حزب‌الله لبنان، قوی‌ترین نیروی شبه‌نظامی تحت حمایت ایران، سخنرانی‌ای انجام داد که پر از کلمات تند بود، اما به نظر می‌رسد که عقب‌نشینی از توسعه فوری جنگ محسوب می‌شد. همزمان با جنگ خونین اسرائیل و حماس، احتمال رقابتی بالقوه خطرناک‌تر با ایران افزایش پیدا کرده‌است. دولت بایدن با کنار گذاشتن سیاست فشار حداکثری دوران ترامپ در مقابل ایران، در ماه‌های گذشته تلاش کرد تا به صورت محرمانه تنش را با ایران کاهش دهد. امروز اما نه‌تنها ایران حمله حماس را به اسرائیل جشن گرفته‌است، بلکه تهدید می‌کند از طریق گروه‌های نیابتی به منافع آمریکا حمله کند. در عین حال به نظر می‌رسد که ایران در حال همکاری ضمنی با روسیه و چین است. این مسئله باعث شده‌است که تردیدها در مورد تلاش بایدن برای بازتعریف یک استراتژی جدید در خاورمیانه بیشتر شود. از ۷ اکتبر تاکنون رویکرد ایران افزایش تنش بدون زمینه‌سازی برای یک منازعه تمام‌عیار بود. ایران می‌گوید که هیچ نقشی در طراحی و اجرای عملیات حماس نداشت؛ موضوعی که آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها هم آن را عمدتاً تایید کرده‌اند. حملات پراکنده علیه اسرائیل از سوی نیروهای هوادار ایران، حوثی‌ها در یمن و حملات پهپادی به پایگاه‌های آمریکایی در عراق و سوریه توسط شبه‌نظامیان محلی در این دو کشور، باعث افزایش حرارت بدون رسیدن به نقطه جوش شده‌است. نصرالله در سخنرانی خود اشاره کرد که خشونت حساب‌شده حزب‌الله، از طریق حملات راکتی به شمال اسرائیل، از طریق تخلیه شهرک‌های اسرائیلی در مرز لبنان، باعث آسیب به اقتصاد اسرائیل شده‌است و ابهام نظامی ایجاد کرده‌است. ایران سعی می‌کند که منافع خود را از طریق دیپلماسی افزایش دهد. حسین امیرعبداللهیان به اندازه آنتونی بلینکن در سفر به منطقه فعال است. خیلی از کشورها از ایران می‌خواهند که وساطت کند، چه از طریق مهار منازعه و چه از طریق کمک به آزادی اسرا. ایران تلاش می‌کند که نفوذ خود را تقویت کند و برنامه‌های مورد حمایت آمریکا را برای ایجاد پیوند میان آمریکا، اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از طریق توافق‌های ابراهیم، نابود کند. ایران با خوشحالی تحت فشار قرار گرفتن پایگاه‌های امریکا را در کشورهای هوادار تماشا می‌کند. اسرائیل و دولت‌های عربی یکی پس از دیگری سفرای خود را از پایتخت‌های یکدیگر فرامی‌خوانند. تظاهرات حمایت از فلسطین در غرب گسترش پیدا می‌کند. بعد از تلاش و شکست در احیای توافق هسته‌ای، دولت بایدن تلاش کرد تا به سمت دیپلماسی سطح پایین‌تر برود. این رویکرد در این شرایط قابل استمرار نیست. یکی از دلایل این امر این است که ایران روزبه‌روز بیشتر با روسیه همکاری می‌کند و روابط اقتصادی‌اش را با چین افزایش می‌دهد. وزیر خارجه آمریکا ۳۱ اکتبر به سنای آمریکا گفت: «اختصاراً بگویم که برای دشمنان ما، چه دولتی و چه غیردولتی، همه در قالب یک نبرد هستند.» آقای بایدن در حالت دفاعی قرار دارد. احتمالاً بخواهد تحریم‌های بیشتری اعمال کند، هرچند که سیاست فشار حداکثری ترامپ هم تغییر مهمی در رفتار ایران ایجاد نکرد. رژیم ایران سال‌ها از انزوای اقتصادی و اعتراض‌های داخلی نجات یافته‌است. با این حال بایدن و مشاورانش می‌دانند که پیگیری اقدام نظامی علیه ایران یک قمار بزرگ است. حمله به تاسیسات هسته‌ای در بهترین حالت برنامه هسته‌ای ایران را به تاخیر می‌اندازد و در بدترین حالت باعث تعجیل حرکت ایران به سمت بمب هسته‌ای می‌شود و احتمالاً باعث وقوع جنگ منطقه‌ای خواهد شد که آمریکا از آن وحشت دارد. به همین دلیل ایده دیپلماسی با ایران از بین نمی‌رود، چراکه گزینه‌های جایگزین ناخوشایندتر هستند. ری تکیه، از اندیشکده شورای روابط خارجی می‌گوید: «به نظر می‌رسد که برنامه هسته‌ای نسبت به همه فشارها و همه ملاحظات دیگر ایمن شده‌است. فکر می‌کنم که این رویکرد کنترل تسلیحات، حالاحالاها با ما بماند.» قطعاً یک چیز وجود دارد که جنگ غزه را از این هم دهشتناک‌تر می‌کند: یک ایرانِ مسلح به بمب هسته‌ای که پشت محور مقاومت ایستاده باشد. به نظر می‌رسد که عملیات حماس توافق میان ایران و آمریکا را از هر زمان دیگری ضروری‌تر کرده‌است و البته از هر زمان دیگر هم مشکل‌تر شده‌است.