نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

چرایی حمایت اردوغان از حماس

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه از حماس حمایت کرده و انتقادات خود را از رفتار اسرائیل شدت بخشیده است. این موضع اردوغان در حالی اتخاذ شده که گفته می‌شود تل‌آویو برای عملیات زمینی در مقیاس وسیع در غزه آماده می‌شود. اردوغان هفته گذشته با استفاده از یک کلمه عربی که به کسانی اشاره می‌کند که درگیر جهاد هستند، خطاب به قانونگذاران گفت: «حماس یک سازمان تروریستی نیست، یک گروه آزادیبخش است. حماس «مجاهدینی» هستند که برای حفاظت از سرزمین و مردم خود نبردی را به راه انداخته‌‌اند». وی افزود: «عاملان کشتار و ویرانی‌هایی که در غزه رخ می‌دهد، کسانی هستند که از اسرائیل حمایت نامحدود می‌کنند.» مشخص نیست که آیا یک منطق داخلی قوی برای اردوغان وجود دارد که بتواند موضعی آشکارا به نفع حماس را اتخاذ کند یا نه. داده‌های نظرسنجی اندکی که درباره نگرش ترکیه به جنگ اسرائیل و حماس وجود دارد، نشان می‌دهد تنها بخش کوچکی از مردم - به اندازه 11 درصد - معتقدند که ترکیه باید در حمایت از حماس مداخله کند. اکثر شهروندان ترکیه معتقدند که ترکیه باید در این جنگ بی‌طرف بماند. شاید نگرانی‌های سیاست‌خارجی تصویر قانع‌کننده‌تری از اولویت‌های ترکیه ترسیم کند: متأخرترین دیدگاه اردوغان در مورد حماس، درحالی‌که برای بسیاری از مخاطبان غربی تحقیرآمیز است، در سراسر جهان اسلام خریدار دارد. ارسال پیام‌های اسلامگرایانه همواره یکی از پلتفرم‌های سیاسی اردوغان بوده است. حمایت کامل اردوغان از حماس همچنین تصویر او را در داخل کشور تکمیل می‌کند. تظاهرات‌های گسترده‌ای که موضع انتقادی صریح از اسرائیل داشت در ترکیه - مانند بسیاری از کشورهای خاورمیانه - از 7 اکتبر آغاز شده است و حتی گزارش‌هایی مبنی بر پرتاب ‌کوکتل‌مولوتف و سنگ به کنسولگری اسرائیل در استانبول نیز منتشر شده است. اظهارات صریح اردوغان بدون عواقب نبوده است. سخنگوی وزارت خارجه اسرائیل در بیانیه‌ای اعلام کرد: «اسرائیل به شدت سخنان تند رئیس‌جمهور ترکیه درباره سازمان تروریستی حماس را رد می‌کند. تلاش رئيس‌جمهور ترکيه براي دفاع از سازمان تروريستي و سخنان تحريک‌آميز او، وحشتي را که تمام جهان مشاهده کرده است، تغيير نخواهد داد.» اردوغان همچنین اعلام کرد که سفر آتی خود به اسرائیل را لغو کرده است و این نشان می‌دهد که تلاش‌های جدید مقامات ترکیه و اسرائیل برای عادی‌سازی روابط بین دو طرف در سال 2022 به حالت تعلیق درآمده است. این تغییر چشمگیر در توقف شتاب مثبت دیپلماتیک پس از تعلیق مذاکرات عادی‌سازی بین عربستان سعودی و اسرائیل شکل گرفته است. آنکارا با جانبداری از حماس به احتمال زیاد جایگاه خود را به‌عنوان یک میانجی در هرگونه مذاکرات احتمالی آینده بین اسرائیل و حماس از دست می‌دهد. نوع موضع‌گیری اردوغان تضاد واضحی با پیام‌های ظریف اردوغان و تعهد سرسختانه او به بی‌طرفی در جنگ جاری روسیه و اوکراین دارد. اما این نوع اقدامات برازنده اردوغان است: رئیس‌جمهوری ترکیه با جدا شدن از متحدان غربی خود در ناتو در مورد مسائل کلیدی جهانی و دنبال کردن سیاست‌هایی که مستقیماً با اهداف استراتژیک بیان شده توسط رهبران ایالات متحده و اتحادیه اروپا در تضاد است، غریبه نیست. با این حال، بخش اصلی شیوه عمل اردوغان شبیه نوعی عمل‌گرایی بی‌رحمانه است که با مانورهای مداوم و گاهاً تغییر یکباره سیاست‌ها نمود می‌یابد. رئیس‌جمهور ترکیه که همیشه در تعقیب اهداف سیاستی خود انعطاف‌پذیر است، ممکن است پس از پایان جنگ اسرائیل و حماس، به دنبال آغاز مجدد مذاکرات عادی‌سازی در شرایط مساعدتر باشد. اینکه آیا اسرائیل ترجیح می‌دهد چنین گام‌های متقابلی را بردارد، مسئله‌ای دیگر است. موضع اردوغان در قبال حماس، هرچند تاکتیکی باشد، بر الگوی بزرگتر تنش‌های فزاینده بین اسرائیل و بسیاری از بازیگران کلیدی منطقه‌ای پس از حمله 7 اکتبر اثرگذار است. از آنجایی که تل‌آویو مشتاق یک «جنگی طولانی و دشوار» است، خطر غیرقابل انکاری وجود دارد که این تنش‌ها به یک درگیری منطقه‌ای بزرگ‌تر تبدیل شود. ترکیه با اسرائیل مرز و منافع امنیتی مشترک ندارد و بعید است وارد این درگیری شود. اما دشمنی اردوغان با اسرائیل ممکن است باعث شود که دیگر کشورهای جهان اسلام در قبال اسرائیل شجاعت بیشتری به خرج دهند.