نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

تنش در روابط ایران و آژانس

ایران طی سه ماه گذشته تولید اورانیوم بسیار غنی‌شده خود را کاهش داد و پنج آمریکایی زندانی را به‌عنوان بخشی از مبادله زندانیان با ایالات متحده آزاد کرد اما ناتوانی این کشور در همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌تواند تلاش‌های بیشتر برای کاهش تنش‌ها بین تهران و واشنگتن را از بین ببرد. پس از ماه‌ها مذاکره، ایران در 18 سپتامبر آمریکایی‌ها را در ازای پنج ایرانی زندانی درآمریکا و دسترسی به 6 میلیارد دلار دارایی مسدودشده‌اش، پنج زندانی ایرانی-آمریکایی در تهران را آزاد کرد. پیش از این مبادله، آژانس در 4 سپتامبر گزارش داد که طی دو ماه گذشته، ایران تولید اورانیوم غنی‌شده خود را به 60 درصد اورانیوم 235 در مقایسه با سه ماهه قبل به میزان دوسوم کاهش داده است. علاوه بر این، ایران شش کیلوگرم اورانیوم 235 با غنای 60 درصد را با خلوص 20 درصد رقیق کرده است. براساس گزارش آژانس، ذخایر اورانیوم غنی‌شده 60 درصد ایران حدود 121 کیلوگرم است. براساس توافق هسته‌ای 2015، موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک، ایران می‌توانست اورانیوم را تنها تا 67/3 درصد غنی کند. ایالات متحده و ایران در جریان مذاکرات غیرمستقیم در عمان در بهار درباره محدودیت ذخیره 60 درصدی بحث کردند. اما هیچ‌یک از طرفین سقف مشخصی را اعلام نکردند و به نظر می‌رسید که این مذاکرات تا زمانی که مبادله زندانیان نهایی شده بود، متوقف شد. مک گورک تاکید کرد که تلاش‌های آمریکا برای آزادی گروگان‌ها در ایران «به دیپلماسی هسته‌ای مرتبط نیست»، اما گفت که دولت بایدن به صراحت گفته است که «اگر شهروندان آمریکایی به‌طور نادرست بازداشت شوند، دیپلماسی نمی‌تواند پیشرفت معناداری داشته باشد.» مشخص نیست که آیا مبادله زندانیان راه را برای اقدامات بیشتر برای کاهش تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای ایران باز می‌کند یا خیر. کاهش تولید اورانیوم 60 درصدی ممکن است برای ارسال سیگنالی مبنی بر متعهد بودن ایران به برداشتن گام‌هایی برای کاهش تنش هسته‌ای باشد، اما اظهارات ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران در جریان مجمع عمومی سازمان ملل متحد و همکاری نکردن تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای افزایش نظارت بر برنامه هسته‌ای و اجرای توافقنامه پادمانی، این ژست را تحت‌الشعاع قرار داد. ایران در ماه مارس موافقت کرد که نظارت آژانس بر برنامه هسته‌ای خود را افزایش دهد. رافائل ماریانوگروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پس از پیشرفت اندکی در نصب دوربین‌های نظارتی در یک مرکز تولید سانتریفیوژ در اوایل ماه مه، در 11 سپتامبر به هیئت مدیره آژانس گفت که «پیشرفت بیشتری» در اجرای توافق حاصل نشده است. گزارش آژانس خاطرنشان کرد که ایران در 28 اوت درخواست‌های آژانس را برای نصب دوربین در محل دیگری که قطعات سانتریفیوژ در آن تولید می‌شود و دسترسی به داده‌های ثبت‌شده از تجهیزات نظارتی که از فوریه 2021 تا ژوئن 2022 کار می‌کردند، رد کرد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از فوریه 2021، زمانی که ایران نظارت و بازرسی‌های آژانس را کاهش داد، به این مکان‌ها یا داده‌های نظارتی دسترسی نداشته است. در این گزارش آمده است که دسترسی به داده‌های ضبط‌شده برای ایجاد مجدد «درک رضایت‌بخش» موجودی‌های ایران از اجزای سانتریفیوژ «ضروری» است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین باید فهرست‌های اولیه را برای راستی‌آزمایی محدودیت‌ها تحت برجام احیا کرده یا به احتمال زیاد، یک توافق هسته‌ای جدید ایجاد کند. در این گزارش اشاره شده است که ذخایر اورانیوم غنی‌شده 20 درصد و 5 درصد ایران در سه‌ماهه گذشته افزایش یافته است و ایران یک آبشار اضافی از سانتریفیوژهای پیشرفته IR-4 را در تأسیسات غنی‌سازی هسته‌ای نطنز نصب کرده است. در واکنش به این پیشرفت‌ها و عدم همکاری با آژانس، فرانسه، آلمان و بریتانیا اعلام کردند که به اجرای تحریم‌هایی که در ماه اکتبر طبق مفاد توافق هسته‌ای 2015 منقضی می‌شد، ادامه خواهند داد. وزارت امور خارجه ایران در بیانیه‌ای در 15 سپتامبر، سه کشور را به «نیت سوء» متهم کرد و گفت که تصمیم برای حفظ تحریم‌ها «تنش ایجاد می‌کند» و برجام را نقض می‌کند. در تلافی تصمیم اروپا برای حفظ تحریم‌ها، تهران به آژانس اطلاع داد که به بازرسان خاص آژانس اجازه نمی‌دهد بازرسی‌های پادمانی در ایران انجام دهند. پیش از این اعلامیه، ایران حداقل یک بازرس دیگر را رد کرده بود.