نفوذ روزافزون ترکیه در لبنان
از زمان سقوط نظام بشار اسد در سوریه بارها مقامهای اسرائیلی و آمریکایی به توسعه نفوذ ترکیه در منطقه اشاره کردهاند.
از زمان سقوط نظام بشار اسد در سوریه بارها مقامهای اسرائیلی و آمریکایی به توسعه نفوذ ترکیه در منطقه اشاره کردهاند. در همین چارچوب به تازگی منافع ترکیه در لبنان نیز در معرض توجهها قرار گرفتهاست. در هفتههای اخیر پس از آنکه جوزف عون، رئیسجمهور لبنان تفاهمنامه دریایی با نیکوس کریستودولیدس، رئیسجمهور قبرس امضا کرد، آنکارا بلافاصله این توافق را محکوم و تاکید کرد که چنین توافقی حقوق ترکهای قبرسی را نقض میکند و قابل قبول نیست.
نگرانی ترکیه این است که لبنان نهایتاً به محور یونان-قبرس-اسرائیل در شرق مدیترانه بپیوندد. دولت لبنان زیر فشار مستمر آمریکا برای عادیسازی روابط با اسرائیل در چارچوب یک توافق جامع صلح، تلاش کردهاست که توافق آتشبس با اسرائیل و تلاشها برای خلع سلاح حزبالله را ادامه دهد. با توجه به آثار احتمالی موضعگیری لبنان در شرق مدیترانه علیه استراتژی ترکیه، به نظر میرسد که آنکارا تلاش میکند تا با استفاده از نفوذش در دمشق و بیروت، از جهتگیری جدید لبنان در منطقه جلوگیری کند.
بعد از توافق لبنان و قبرس، منابع آگاه ترکیهای به روزنامه الاخبار لبنان گفتند که آنکارا نگران «خلأ» در نمایندگی اهل سنت در لبنان، احتمال رشد طرفداران عادیسازی روابط در این کشور و همچنین فعالیتهای گروههای مسلح کُرد در سوریه هستند. منابع ترکیهای به الاخبار گفتهاند که ترکیه ممکن است منافعی در تاثیرگذاری به نفع برخی نمایندگان اهل سنت در انتخابات بعدی لبنان داشتهباشد که قرار است در ماه مه برگزار شود.
آنکارا به حمایت نظام جدید حاکم در سوریه برای رسیدن به این هدف نیاز دارد. نزدیکترین متحد ترکیه در لبنان در حال حاضر حزب جماعت اسلامی، وابسته به اخوانالمسلمین است. این حزب به تازگی از تلاش برای افزایش تعداد نمایندگانش در پارلمان با حمایت ترکیه، قطر و سوریه خبر دادهاست. مهمترین عامل نگرانکننده در مورد جاهطلبیها حزب جماعت اسلامی لبنان در حوزه امنیت است.
این گروه نهتنها با اهداف آنکارا برای مقابله با نفوذ اسرائیل در لبنان همسو است، بلکه نیروهای شبهنظامی آن، موسوم به «نیروهای فجر» با حزبالله متحده است. هفته گذشته شبکه تیآرتی ترکیه با علی ابویاسین، رهبر شورای سیاسی حزب جماعت اسلامی، مصاحبه کرد. این مقام سیاسی لبنانی گفت که تلاش برای خلع سلاح این گروه با استفاده از زور «یک اشتباه» است. این اظهارات باعث ایجاد سوال شدهاست که آیا ترکیه نیز با ایران در خصوص مخالفت با خلع سلاحهای گروههای غیردولتی در لبنان همسو است؟ ترکیه توانمندیهای خود را در لبنان دارد.
شهروندان لبنانی با تبار ترکیهای و همچنین اقلیت ترکمن در شمال لبنان و دشت بقاع، از جمله نیروهای نزدیک به ترکیه هستند. این جمعیت میتواند در ترکیب نمایندگان اهل سنت در پارلمان بعدی لبنان موثر باشد. شاید یکی از نشانههای اصلی نفوذ ترکیه در لبنان، برگزاری جشنهای بزرگ در شهرهای بزرگ لبنان به مناسبت سالگرد سقوط بشار اسد در ۸ دسامبر بود.
ادعا شدهاست که ترتیبدهندگان این جشنها نیروهای اسلامگرای نزدیک به ترکیه بودند که گروهی از آنها ساکن ترکیه هستند. این جشنها نشان داد که نفوذ ترکیه از اخوانالمسلمین فراتر رفتهاست و به گروههای سلفی و اسلامگرای محلی نیز گسترش یافتهاست. اگر ترکیه این نفوذ را با همسویی هزاران ترکمن، شهروندان دوتابعیتی و طرفداران نظام جدید سوریه جمع کند، میتواند اهرمهای خود را در پارلمان لبنان به شدت تقویت کند. البته این رویکرد با محدودیتها و موانعی هم مواجه است.
تلاشهای اخیر آنکارا برای ایجاد آشتی میان حزبالله لبنان و نظام جدید سوریه در مقابل رویکرد دولت جدید سوریه برای جهتگیری به سمت آمریکا در راستای لغو تحریمها قرار گرفت. این اقدام ترکیه ممکن است با این هدف صورت گرفتهباشد تا پیام به بیروت منتقل شود که توانایی اثرگذاری در فرآیند خلع سلاح دارد و به همین ترتیب جلوی اجرای توافق جدید با قبرس را بگیرد.
مانع بعدی در مقابل ترکیه، نفوذ عربستان سعودی در میان اهل سنت لبنان است. عربستان چه در لبنان و چه در سوریه میتواند جلوی نفوذ ترکیه را بگیرد. بیثباتی در سوریه هم میتواند باعث گرفتاری بیشتر ترکیه و صرف شدن توان این کشور شود. گام بعدی ترکیه در لبنان هر چه باشد، بیروت باید بیش از گذشته نسبت به نفوذ ترکیه در این کشور توجه کند.
